მომხმარებელი:Georgiano/სავარჯიშო2: განსხვავება გადახედვებს შორის
შიგთავსი ამოიშალა შიგთავსი დაემატა
მ გვერდი დაცარიელდა იარლიყები: დაცარიელება წყაროს რედაქტირება 2017 |
მ ახალი იარლიყი: წყაროს რედაქტირება 2017 |
||
ხაზი 1:
'''ადრეული ევროპელი მიწათმოქმედები''' ({{Lang-en|Early European Farmers}}; '''EEF'''), ''პირველი ევროპელი მიწათმოქმედები'' (FEF), ''ნეოლითური ევროპელი მიწათმოქმედები'' ან ''ძველი ეგეოსელი მიწათმოქმედები'' (ANF) — ტერმინი, რომელიც [[არექოგენეტიკა|არქეოგენეტიკაში]] აღნიშნავს [[ევროპა|ევროპის]] ადრეული [[ნეოლითის ხანა|ნეოლითის ხანის]] მიწათმოქმედებისგან წარმომავლობას.
ადრეული ევროპელი მიწათმოქმედების წინაპრები [[დასავლეთის მონადირე შემგროვებლები|დასავლეთის მონადირე-შემგროვებლებისგან]] (WHG) დაახლ. 43.000 წლის წინ, ხოლო [[კავკასიელი მონადირე-შემგროვებელი|კავკასიელი მონადირე-შემგროვებლებისგან]] (CHG) დაახლ 23.000 წლის წინ გამოეყვნენ. როგორც ჩანს ძვ. წ. VII ათასწლეულში, ისინი ჭარბი რაოდენობით, [[ანატოლია|ანატოლიიდან]] [[ბალკანეთი|ბალკანეთში]] გადასახლდნენ, სადაც მათ სრულიად ჩაანაცვლეს დასავლეთის მონადირე-შემგროვებლები (WHG). ადრეული ევროპელი მიწათმოქმედების Y [[დნმ]]-ი ჩვეულებრივ მიეკუთვნებოდა [[G-M201 ჰაპლოჯგუფი (Y-DNA)|G2a]], და ნაკლებად [[H ჰაპლოჯგუფი (Y-DNA)|H]], [[T-M184 ჰაპლოჯგუფი (Y-DNA)|T]], [[J ჰაპლოჯგუფი (Y-DNA)|J]], [[C-V20 ჰაპლოჯგუფი (Y-DNA)|C1a2]] და [[E-P2 ჰაპლოჯგუფი (Y-DNA)|E1b1]], მაშინ როცა მაშინ როცა მათი მიტოქონდრიული დნმ-ი უფრო მრავალფეროვანია. ბალკანეთში ადრეული ევროპელი მიწათმოქმედები ორ ფრთად დაიყვნენ, ერთი რომელიც დასავლეთით დაიძრა [[დუნაი|დუნაის]] (Linear Pottery culture) მიმართულებით ევროპაში, ან დასავლეთ [[ხმელთაშუა ზღვა|ხმელთაშუაზღვისპირეთში]] (Cardial Ware). [[ჩრდილოეთ ევროპა|ჩრდილოეთ]] და [[აღმოსავლეთ ევროპა|აღმოსავლეთ ევროპის]] დიდი ნაწილი ადრეული ევროპელი მიწათმოქმედების მიერ არ იყო ათვისებული. [[ნეოლითის ხანა|შუა ნეოლითის ხანაში]] დასავლეთ მონადირე-შემგროვებლების (WHG) მამისეული წარმომავლობის აღმავლობა აღინიშნება მრავალ ადრეული ევროპელი მიწათმოქმედების თემში, რასაც მოჰყვა მონადირე-შემგროვებელი მამისეული ჰაპლოჯგუფების სიხშირის მატება მათ შორის.
[[ენეოლითი|ენეოლითსა]] და [[ბრინჯაოს ხანა|ადრეულ ბირნჯაოს ხანაში]], ევროპის ადრეული ევროპელი მიწათმოქმედების კულტურები პონტურ-კასპიური სტეპიდან მიგრირებული დასავლეთ სტეპის მესაქონლეების (WSH) მიერ იქნა ძლეული, რომლებიც თავად [[აღმოსავლეთის მონადირე-შემგროვებლები|აღმოსავლეთ მონადირე-შემგროვებლებისა]] (EHG) და კავკასიელი მონადირე-შემგროვებლების (CHG) ნარევს წარმოადგენდნენ. ამ შემოსევამ განაპიროა ევროპაში ადრეული ევროპელი მიწათმოქმედების Y დნმ-ის თითქმის სრული ჩანაცვლება EHG/WSH-ის Y დნმ-ით (ძირითადად [[R1b ჰაპლოჯგუფი (Y-DNA)|R1b]] და [[R1a ჰაპლოჯგუფი (Y-DNA)|R1a]]). მიუხედავად ამისა, ადრეული ევროპელი მიწათმოქმედების მიტოქონდრიული დნმ რჩება ხშირი, რაც EHG/WSH მამრების და ადრეული ევროპელი მიწათმოქმედ (EEF) მდედრებთან შერევაზე მიუთითებს. დასავლეთ სტეპის მესაქონლეების ჩრდილოეთ ევროპასა და უკან [[ევრაზიის სტეპი|ევრაზიის სტეპებში]] შემდგომი მიგრაციების შედეგად, ადრეული ევროპელი მიწათმოქმედების მიტოქონდრიული დნმ ევრაზიის სხვა ნაწილებშიც გაიფანტა.
ადრეული ევროპელი მიწათმოქმედების წარმომავლობა რჩება ევროპაში, [[ხმელთაშუაზღვისპირეთი|ხმელთაშუაზღვისპირეთში]] ის აღწევს 60%-მდე (მაქსიმუმი 85%-ს აღწევს კუნძულ [[სარდინია|სარდინიაზე]]) და მცირდება ჩრდილოეთით [[ბალტიისპირეთი|ბალტიის ზღვის]] მიმართულებით, სადაც ის 30%-მდე აღწევს.
== ლიტერატურა ==
{{refbegin|3}}
* {{cite journal |last1=Alt |first1=Kurt W. |last2=Rodríguez |first2=Cristina Tejedor |display-authors=1 |date=February 7, 2020 |title=A massacre of early Neolithic farmers in the high Pyrenees at Els Trocs, Spain |url= |journal=[[Scientific Reports]] |publisher=[[Nature Research]] |volume=10 |issue=2131 |page=2131 |doi=10.1038/s41598-020-58483-9 |pmc=7005801 |pmid=32034181 |ref={{harvid|Alt et al.|2020}}}}
* {{cite journal |last1=Brace |first1=Selina |last2=Diekmann |first2=Yoan |display-authors=1 |date=April 15, 2019 |title=Ancient genomes indicate population replacement in Early Neolithic Britain |url= |journal=[[Nature Ecology and Evolution]] |publisher=[[Nature Research]] |volume=3 |issue=5 |pages=765–771 |doi=10.1038/s41559-019-0871-9 |pmc=7005801 |pmid=32034181 |ref={{harvid|Brace et al.|2019}}}}
* {{cite journal |last1=Brunel |first1=Samantha |last2=Bennett |first2=E. Andrew |display-authors=1 |date=June 9, 2020 |title=Ancient genomes from present-day France unveil 7,000 years of its demographic history |journal=[[Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America]] |publisher=[[National Academy of Sciences]] |volume=117 |issue=23 |pages=12791–12798 |doi=10.1073/pnas.1918034117 |pmid=32457149 |pmc=7293694 |ref={{harvid|Brunel et al.|2020}}}}
* {{cite journal |last1=Cassidy |first1=Lara M. |last2=Maoldúin |first2=Ros Ó. |display-authors=1 |date=June 17, 2020 |title=A dynastic elite in monumental Neolithic society |journal=[[Nature (journal)|Nature]] |publisher=[[Nature Research]] |volume=582 |issue=7812 |pages=384–388 |doi=10.1038/s41586-020-2378-6 |pmid=32555485 |s2cid=219729757 |ref={{harvid|Cassidy et al.|2020}}|pmc=7116870 }}
* {{cite journal |last1=Fregel |first1=Rosa |last2=Méndez |first2=Fernando L. |display-authors=1 |date=June 26, 2018 |title=Ancient genomes from North Africa evidence prehistoric migrations to the Maghreb from both the Levant and Europe |journal=[[Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America]] |publisher=[[National Academy of Sciences]] |volume=115 |issue=26 |pages=6774–6779 |doi=10.1073/pnas.1800851115 |doi-access=free |pmid=29895688 |pmc=6042094 |ref={{harvid|Fregel et al.|2018}}}}
* {{cite journal |last1=Goldberg |first1=Amy |last2=Günther |first2=Torsten |display-authors=1 |date=March 7, 2017 |title=Ancient X chromosomes reveal contrasting sex bias in Neolithic and Bronze Age Eurasian migrations |journal=[[Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America]] |publisher=[[National Academy of Sciences]] |volume=114 |issue=10 |pages=2657–2662 |doi=10.1073/pnas.1616392114 |pmc=5347611 |pmid=28223527 |ref={{harvid|Goldberg et al.|2017}}|doi-access=free }}
* {{cite journal |last1=Haak |first1=Wolfgang |last2=Lazaridis |first2=Iosif |display-authors=1 |date=March 2, 2015 |title=Massive migration from the steppe was a source for Indo-European languages in Europe |url= |journal=[[Nature (journal)|Nature]] |publisher=[[Nature Research]] |volume=522 |issue=7555 |pages=207–211 |doi=10.1038/nature14317 |pmc=5048219 |pmid=25731166 |ref={{harvid|Haak et al.|2015}}}}
* {{cite journal |last1=Jones |first1=Eppie R. |last2=Gonzalez-Fortes |first2=Gloria |display-authors=1 |date=November 16, 2015 |title=Upper Palaeolithic genomes reveal deep roots of modern Eurasians |url= |journal=[[Nature Communications]] |publisher=[[Nature Research]] |volume=6 |issue=8912 |page=8912 |doi=10.1038/ncomms9912 |pmc=4660371 |pmid=26567969 |ref={{harvid|Jones et al.|2015}}}}
* {{cite journal |last1=Jones |first1=Eppie R. |last2=Zarina |first2=Gunita |display-authors=1 |date=February 20, 2017 |title=The Neolithic Transition in the Baltic Was Not Driven by Admixture with Early European Farmers |url= |journal=[[Current Biology]] |publisher=[[Cell Press]] |volume=27 |issue=4 |pages=576–582 |doi=10.1016/j.cub.2016.12.060 |pmc=5321670 |pmid=28162894 |ref={{harvid|Jones et al.|2017}}}}
* {{cite journal |last1=Juras |first1=Anna |last2=Chyleński |first2=Maciej |display-authors=1 |date=August 2, 2018 |title=Mitochondrial genomes reveal an east to west cline of steppe ancestry in Corded Ware populations |url= |journal=[[Scientific Reports]] |publisher=[[Nature Research]] |volume=8 |issue=11603 |page=11603 |doi=10.1038/s41598-018-29914-5 |pmc=6072757 |pmid=30072694 |ref={{harvid|Juras et al.|2018}}}}
* {{cite journal |last1=Lazaridis |first1=Iosif |last2=Patterson |first2=Nick |display-authors=1 |date=September 17, 2014 |title=Ancient human genomes suggest three ancestral populations for present-day Europeans |url= |journal=[[Nature (journal)|Nature]] |publisher=[[Nature Research]] |volume=513 |issue=7518 |pages=409–413 |doi=10.1038/nature13673 |pmc=4170574 |pmid=25230663 |ref={{harvid|Lazaridis et al.|2014}}}}
* {{cite journal |last1=Lipson |first1=Mark |last2=Szécsényi-Nagy |first2=Anna |display-authors=1 |date=November 8, 2017 |title=Parallel palaeogenomic transects reveal complex genetic history of early European farmers |url= |journal=[[Nature (journal)|Nature]] |publisher=[[Nature Research]] |volume=551 |issue=7680 |pages=368–372 |doi=10.1038/nature24476 |pmc=5973800 |pmid=29144465 |ref={{harvid|Lipson et al.|2017}}}}
* {{cite journal |last1=Malmström |first1=Helena |last2=Linderholm |first2=Anna |display-authors=1 |date=January 19, 2015 |title=Ancient mitochondrial DNA from the northern fringe of the Neolithic farming expansion in Europe sheds light on the dispersion process |url= |journal=[[Proceedings of the Royal Society|Proceedings of the Royal Society B]] |publisher=[[Royal Society]] |volume=370 |issue=1660 |doi=10.1098/rstb.2013.0373 |pmc=4275881 |pmid=25487325 |ref={{harvid|Malmström et al.|2015}}}}
* {{cite journal |last1=Marcus |first1=Joseph H. |last2=Posth |first2=Cosimo |display-authors=1 |date=February 24, 2020 |title=Genetic history from the Middle Neolithic to present on the Mediterranean island of Sardinia |url= |journal=[[Nature Communications]] |publisher=[[Nature Research]] |volume=11 |issue=939 |page=939 |doi=10.1038/s41467-020-14523-6 |pmc=7039977 |pmid=32094358 |ref={{harvid|Marcus et al.|2020}}}}
* {{cite journal |last1=Martiniano |first1=Rui |last2=Cassidy |first2=Lara M. |display-authors=1 |date=July 27, 2017 |title=The population genomics of archaeological transition in west Iberia: Investigation of ancient substructure using imputation and haplotype-based methods |journal=[[PLOS Genetics]] |publisher=[[PLOS]] |volume=13 |issue=7 |pages=e1006852 |doi=10.1371/journal.pgen.1006852 |pmc=5531429 |pmid=28749934 |ref={{harvid|Martiniano et al.|2017}}}}
* {{cite journal |last1=Mathieson |first1=Iain |last2=Lazaridis |first2=Iosif |display-authors=1 |date=November 23, 2015 |title=Genome-wide patterns of selection in 230 ancient Eurasians |url= |journal=[[Nature (journal)|Nature]] |publisher=[[Nature Research]] |volume=528 |issue=7583 |pages=499–503 |doi=10.1038/nature16152 |pmc=4918750 |pmid=26595274 |ref={{harvid|Mathieson et al.|2015}}}}
* {{cite journal |last1=Mathieson |first1=Iain |last2=Alpaslan-Roodenberg |first2=Songül |display-authors=1 |date=February 21, 2018 |title=The genomic history of southeastern Europe |url= |journal=[[Nature (journal)|Nature]] |publisher=[[Nature Research]] |volume=555 |issue=7695 |pages=197–203 |doi=10.1038/nature25778 |pmc=6091220 |pmid=29466330 |ref={{harvid|Mathieson et al.|2018}}}}
* {{cite journal |last1=Olalde |first1=Iñigo|last2=Schroeder |first2=Hannes |display-authors=1 |date=September 2, 2015 |title=A Common Genetic Origin for Early Farmers from Mediterranean Cardial and Central European LBK Cultures |url= |journal=[[PLOS Genetics]] |publisher=[[PLOS]] |volume=32 |issue=12 |pages=3132–3142 |doi=10.1093/molbev/msv181 |pmc=4652622 |pmid=26337550 |ref={{harvid|Olalde et al.|2015}}}}
* {{cite journal |last1=Olalde |first1=Iñigo |last2=Mallick |first2=Swapan |display-authors=1 |date=March 15, 2019 |title=The genomic history of the Iberian Peninsula over the past 8000 years |url= |journal=[[Science (journal)|Science]] |publisher=[[American Association for the Advancement of Science]] |volume=363 |issue=6432 |pages=1230–1234 |doi=10.1126/science.aav4040 |pmc=6436108 |pmid=30872528 |ref={{harvid|Olalde et al.|2019}}}}
* {{cite journal |last1=Rivollat |first1=Maïté |last2=Jeong |first2=Choongwon |display-authors=1 |date=May 29, 2020 |title=Ancient genome-wide DNA from France highlights the complexity of interactions between Mesolithic hunter-gatherers and Neolithic farmers |url= |journal=[[Science (journal)|Science]] |publisher=[[American Association for the Advancement of Science]] |volume=6 |issue=22 |pages=eaaz5344 |doi=10.1126/sciadv.aaz5344 |pmc=7259947 |pmid=32523989 |ref={{harvid|Rivollat et al.|2020}}}}
* {{cite journal |last1=Saag |first1=Lehti |last2=Varul |first2=Liivi |display-authors=1 |date=July 24, 2017 |title=Extensive Farming in Estonia Started through a Sex-Biased Migration from the Steppe |journal=[[Current Biology]] |publisher=[[Cell Press]] |volume=27 |issue=14 |pages=2185–2193 |doi=10.1016/j.cub.2017.06.022 |doi-access=free |pmid=28712569 |ref={{harvid|Saag et al.|2017}}}}
* {{cite journal |last1=Sánchez-Quinto |first1=Federico |last2=Malmström |first2=Helena |display-authors=1 |date=May 7, 2019 |title=Megalithic tombs in western and northern Neolithic Europe were linked to a kindred society |journal=[[Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America]] |publisher=[[National Academy of Sciences]] |volume=116 |issue=19 |pages=9469–9474 |doi=10.1073/pnas.1818037116 |pmc=6511028 |pmid=30988179 |ref={{harvid|Sánchez-Quinto et al.|2019}}|doi-access=free }}
{{Refend}}
[[კატეგორია:ნეოლითური ევროპა]]
[[კატეგორია:არქეო-გენეტიკური ხაზი]]
| |||