ჰერეთის სამეფო: განსხვავება გადახედვებს შორის
[შემოწმებული ვერსია] | [შემოწმებული ვერსია] |
შიგთავსი ამოიშალა შიგთავსი დაემატა
No edit summary |
GiorgiXIII (განხილვა | წვლილი) No edit summary |
||
ხაზი 46:
== სახელმწიფოს სახელწოდება ==
IX-X საუკუნეებში [[კახეთის სამთავრო
== შიდაპოლიტიკური ვითარება ==
ჰამამის გარდაცვალების შემდეგ ჰერეთის სამეფო ტახტზე ადის მისი შვილი ადარნასე. ქართული წყაროების მიხედვით („[[მატიანე ქართლისაჲ]]“, [[ვახუშტი ბატონიშვილი]]) [[ადარნასე პატრიკი]]. მის დროს დაახლოებით 915, კახეთის [[ქორეპისკოპოსი|ქორეპისკოპოსმა]] [[კვირიკე I
▲ჰამამის გარდაცვალების შემდეგ ჰერეთის სამეფო ტახტზე ადის მისი შვილი ადარნასე. ქართული წყაროების მიხედვით („[[მატიანე ქართლისაჲ]]“, [[ვახუშტი ბატონიშვილი]]) [[ადარნასე პატრიკი]]. მის დროს დაახლოებით 915, კახეთის [[ქორეპისკოპოსი|ქორეპისკოპოსმა]] [[კვირიკე I|კვირიკე I-მა]] (892—918) აფხაზთა მეფე [[კონსტანტინე III (აფხაზთა მეფე)|კონსტანტინე III-თან]] ერთად გაილაშქრა ჰერეთის წინააღმდეგ. მოკავშირეებმა დაიპყრეს და გაინაწილეს ჰერეთის მნიშვნელოვანი პუნქტები: [[არიში]] (ახლანდელი მთისძირი), [[გავაზი]] (ახლანდელი ახალსოფელი), [[ორჭობი]]. რამდენიმე ხნის შემდეგ ადარნასე პატრიკმა ისარგებლა კახეთის სამთავროს საგარეო პოლიტიკური მდგომარეობის გართულებით და დაკარგული ტერიტორიათა დაიბრუნა. ადარნასე პატრიკის შემდეგ ჰერეთის მეფე იყო მისი ძე [[იშხანიკი]] (დაახლოებით 943—X საუკუნის 60-იანი წლები). მასთან ერთად ჰერეთს მართავდა დედამისი — [[დინარ დედოფალი]] ([[ტაო-კლარჯეთი]]ს ბაგრატიონთა სახლის წარმომადგენელი, [[ადარნასე II|ადარნასე II-ის]] ასული და ცნობილი [[გურგენ IV]] დიდის, ერისთავთერისთავის, მაგისტროსის და).
[[იბნ ჰაუკალი]]ს თხზულების მიხედვით, იშხანიკის მეფობის დროს ჰერეთი დეილამის მთავრობის — სალარიდების სახელმწიფოს ვასალი იყო. X საუკუნის 50-იან წლებში იშხანიკმა ისარგებლა სალარიდების სახელმწიფოში შინაფეოდალური ომებით და ხარკის მიცემა შეწყვიტა. ქართული წყაროების მიხედვით, იშხანიკისა და დინარ დედოფლის მმართველოს ხანაში ჰერეთმა უარყო მონოფიზიტობა და აღიარა ქალკედონული მრწამსი. ამ დიდმნიშვნელოვანი კულტურულ-ისტორიული აქტით განხორციელდა ჰერთა საბოლოო გაერთიანება ერთიან ქართულ (მცხეთის) ეკლესიასთან.
Line 58 ⟶ 57:
XI საუკუნის დასაწყისში გაერთიანებული საქართველოს მეფე [[ბაგრატ III (საქართველოს მეფე)|ბაგრატ III]] და კახთა ქორეპისკოპოსი [[დავით (ქორეპისკოპოსი)|დავითი]] ([[976]]—[[1010]]) იბრძვიან ჰერეთის დასაპყრობად. XI საუკუნის ოციან წლებში კახეთის მეფე [[კვირიკე III]] (1010—1037) დიდმა დაიპყრო ჰერეთი სამეფო რითაც დასრულდა კახეთ-ჰერეთის პოლიტიკური შერწყმის პროცესი. ამიერიდან ჰერეთის სამეფომ შეწყვიტა დამოუკიდებელი არსებობა და მოექცა ახლად შექმნილი პოლიტიკური ერთეულის — „რანთა და კახთა“ სამეფოს შემადგენლობაში.
XII საუკუნის დასაწყისში ჰერეთი კახეთის სამეფოსთან ერთად გახდა გაერთიანებული საქართველოს ორგანული და განუყოფელი ნაწილი, რომელიც აქტიურად მონაწილეობდა ქვეყნის სოციალურ-ეკონომიკურ პოლიტიკურ და კულტურულ ცხოვრებაში. IX-X საუკუნეებში ჰერეთის სამეფოს პოლიტიკურ-ეკონომიური ძლიერება და მაღალი კულტურა დასტურდება ისტორიულ [[ჰერეთი]]ს ტერიტორიაზე არსებული მატერიალური კულტურის ძეგლების სიმრავლით. შემონახულია შესანიშნავი ხუროთმოძღვრული ძეგლები: [[ყუმის ბაზილიკა]] (VIII ს.), [[ლექეთი]]ს ტეტრანკონქი (VIII-IX სს.), გურჯაანის ([[კახთუბანი|კახთუბნის]]) „ყველაწმინდა“ (VIII-IX სს.), [[ხირსა|ხირსის]] „სტეფანწმინდა“ (IX ს.), [[ოზაანი|ოზანიანის]] „ამაღლება“ (IX ს.) და მრავალი სხვა.
== ეკონომიკური მდგომარეობა ==
ისევე, როგორც დანარჩენ საქართველოში, არაბთა და ბიზანტიელთა ბატონობის პირობებში, ჰერეთის ეკონომიკა შეფერხებით, მაგრამ მაინც წინსვლის გზით ვითარდებოდა. დამპყრობლებმა, განსაკუთრებით არაბებმა, მართალია შეაფერხეს, მაგრამ ვერ შეაჩერეს ქვეყნის სამეურნეო განვითარება. შუა საუკუნეებში ფეოდალური ურთიერთობის განმტკიცებას, რასაც თან ახლდა მიწის ახალი ფართობების ათვისება, ხელს უწობდა სოფლის მეურნეობის ინტენსიური დარგების, ბარში — მებაღეობა-მევენახეობის, სახნავი მიწათმოქმედების, მთის ზოლში — ძირითადად, მესაქონლეობის განვითარებას. იორ-ალაზნის აუზის ბარი საქართველოს მევენახეობის ერთ-ერთი რაიონი იყო. მეურნეობის ინტენსიური დარგების, განსაკუთრებით მევენახეობა-მებაღეობის განვითარებისათვის, საქალაქო ცხოვრების აღმავლობისათვის განსაკუთრებული მნიშვნელობა ჰქონდა სარწყავი სისტემის არსებობას, რომელთა ნაშთებიც მრავლადაა შემორჩენილი ჰერეთში. მთის ზონა მდიდარი იყო ალპური საძოვრებით, რაც ხელს უწყობდა მეცხვარეობის, მეცხენეობის, მსხვილფეხა რქოსანი მესაქონლეობის განვითარებას. ვახუშტი ბაგრატიონის აზრით, ერთ-ერთი რეგიონის, [[კამბეჩოვანი
ჰერეთზე გადიოდა საქართველოს ამიერკავკასიაში უზენაესი არაბი მოხელის რეზიდენციასთან დამაკავშირებელი გზა, რაც ხელს უწყობდა ამ მხარის განვითარებას. ჰერეთის სამეფოს საკმაოდ მჭიდრო სავაჭრო ურთიერთობა ჰქონდა სახალიფოსთან, რასაც ჰერეთში აღმოჩენილი იმდროინდელი მრავალრიცხოვანი არაბული მონეტები მოწმობენ. ჰერეთის სამეფო არაბთა საერთაშორისო სატრანზიტო ვაჭრობაში მონაწილეობდა და საკუთარი სახელოსნო თუ სასოფლო-სამეურნეო საქონელიც გაჰქონდა.
Line 81 ⟶ 79:
|-----
| [[საჰლი (ჰერეთის მთავარი)|საჰლ იბნ სუნბატ ალ-არმანი]]|| align="center" |815–854; 822-დან.
| შაქი-ჰერეთის მთავარი;
„''რანის ერისმთავარი''“
|-----
Line 115 ⟶ 113:
{{ქსე|11|629|პაპუაშვილი თ.}}
* პაპუაშვილი თ., ჰერეთის ისტორიის საკითხები, თბ., 1970;
* მისივე, რანთა და კახთა სამეფო (VII-XI სს.), თბ., 1982;
* მ. ლორთქიფანიძე, დ. მუსხელიშვილი, რ. მეტრეველი., საქართველოს ისტორია, ტ. 2 — საქართველო IV საუკუნიდან XIII საუკუნემდე, 2012 წელი.
Line 125 ⟶ 123:
{{ისტორიული ქართული სახელმწიფოები}}
[[კატეგორია:ჰერეთის სამეფო|*]]
[[კატეგორია:საქართველოს სამეფო-სამთავროები]]
|