მოკავშირეების შეჭრა ირანში: განსხვავება გადახედვებს შორის

[შეუმოწმებელი ვერსია][შეუმოწმებელი ვერსია]
შიგთავსი ამოიშალა შიგთავსი დაემატა
No edit summary
იარლიყები: რედაქტირება მობილურით საიტის რედაქტირება მობილურით
ხაზი 37:
უკუპაციისას [[სპარსული დერეფანი]] გახდა უზარმაზარი სადენი მომარაგების მიწოდებისათვის [[საბჭოთა კავშირი|საბჭოთა კავშირისა]] და [[დიდი ბრიტანეთი|დიდი ბრიტანეთის]] ახლო აღმოსავლეთისაკენ. [[1942]] წლის აგვისტოს მიწურულს, გერმანელმა დაზვერვის აგენტებმა [[ტაბრიზი|ტაბრიზში]] დააფუძნეს ფარული ფაშისტური ორგანიზაცია [[მალმუ ირანი]]. მალმუნ ირანის აგენტებმა დაიწყეს მთავრობის საწინააღმდეგო გამოსვლები [[ურმია|ურმიას ტბის]] რეგიონში. [[ბახტარები|ბახტარმა]] და [[ქაშაქაიები|ქაშაქაი]] ხალხებმა დაიწყეს შეიარაღეული წინააღმდეგობის გაწევა ახალი [[რეზა-შაჰ ფეჰლევი|შაჰის]] მიმართ.{{sfn|Гречко/Grechko|1976|p=224}}
 
ახალმა შაჰმა ახალ ხელშეკრულებას მოაწერა ხელი [[სსრკ]]-სთან და [[დიდი ბრიტანეთი|დიდ ბრიტანეთთან]] ერთად [[1942]] წლის 29 იანვარს, რათა დახმარებოდა [[მოკავშირეები მეორე მსოფლიო ომში|მოკავშირეებს]] არა-სამხედრო გზებით. ხელშეკრულება ითვალისიწნებდა რომ, მოკავშირეებს ირანი მეორე მსოფიო ომის დასრულების შემდეგ არაუმეტეს ექვს თვეში უნდა დაეტოვებინათ. [[1943]] წლის სექტემბერში, ირანმა ომი გამოუცხადა ნეცისტურ[[ნაცისტური გერმანია|ნაცისტურ გერმანიას]], რამაც ირანს გაეროს[[გაერო]]ს წევრობისათვის გარანტია მისცა. იმავე წელს, თეირანის კონფერენციაზე, რუზველტმა, ჩერჩილმა და სტალინმა დაარწმუნეს შაჰი რომ ირანი არ იყო ოკუპირებული მოავშირეების მიერ, არამედ ის მოკავშირეების წევრი იყო და ომის შემდეგ ირანს ეკონომიკურ დახმარებას დაჰპირდნენ.<ref name="Pollack 05">{{cite book|last= Pollack|first= Kenneth|title= The Persian Puzzle: Deciphering the Twenty-Five Year Conflict..|url= https://books.google.com/books?id=VtISTfUL-NAC|isbn= 978-1-58836-434-0|date= 2004}}</ref> Theშაჰს Shahსურდა pursuedნეიტრალური ofსაგარეო foreignპოლიტიკა policy of [[Neutrality (international relations)|neutrality]]ჰქონოდა, butთუმცა dependedის onდამოკიდებული Western financing in order toიყო financeდასავლურ hisდაფინანსებაზე ambitiousმოდერნიზაციის modernizationპროექტების projectsგამართვისასთვის.<ref name="Farrokh 03">{{cite book|last= Farrokh|first= Kaveh|title= Iran at War: 1500–1988|url= https://books.google.com/books?id=dUHhTPdJ6yIC|isbn= 978-1-78096-221-4|date= 2011}}</ref><ref name="Pollack 05" />
 
[[File:Abadanairfield.jpg|thumb|[[ლენდ-ლიზი]]ს პროგრამით ჩამოყვანილი [[აშშ]]-ის სამხედრო თვთმფრინავები ირანში, აბადანის აეროპორტში.<ref>{{cite web|url=http://www.nationalmuseum.af.mil/factsheets/factsheet_media.asp?fsID=1668|title=Abadan Airfield Photo|access-date=15 September 2014|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20140928004243/http://www.nationalmuseum.af.mil/factsheets/factsheet_media.asp?fsID=1668|archive-date=28 September 2014|df=dmy-all}}</ref>]]
ომის ეფექტებმა დაარღვია ყოველდღიური ცზოვრების სტილი ირანში. სახელმწიფო ბიუროკრატიის დიდი ნაწილი დაზიანდა შეჭრისას და საჭმელი, სხვა სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვან ნივთებთან ერთად დეფიციტში მოექცა.<ref>{{cite web|url=http://history.sandiego.edu/GEN/WW2tIMELINE/iran.html |title=Iran in world War II|access-date=12 January 2010 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20091016033236/http://history.sandiego.edu/gen/ww2Timeline/iran.html |archive-date=16 October 2009 }}</ref> საბჭოელებმა მიითვისეს მოსავლის დიდი ნაწილი ჩრდილოეთ ირანში, რამაც შიმშილობები გამოიწვია. ბრიტანელმა და საბჭოთა უკუპანტებმა ხორბლის მიწოდება გამოიყენეს მოლაპარაკებების მათ მხარეს გადაწევისთვის. საკვების კრიზისი გაამძაფრა უცოხელი სამხედროების ირანში ყოფნამ. ამავდროულად, ბრიტანელებმა აიძულეს შაჰი [[აჰმად ყავამი]] პრემიერ-მინისტრად დაენიშნა, რომელმაც მოახდინა საკვების მარაგის და ეკონომიკის დასუსტება. [[1942]] წელს, [[თეირანი|თეირანში]] მოსახლეობამ დაიწყო პროტესტი, ქალაქში გამოაცხადეს [[კომენდანტის საათი]] და რამოდენიმე დემონტრანტი მოკლული იქნა პოლიციის მიერ. [[ინფლაცია]] გაიზარდა 450%-მდე, გადარჩენა რთული გახდა დაბალი და შუა კლასის წარმომადგენლებისთვის. ზოგ რეგიონებში ხალხი შიმშილით იხოცებოდნენ, თუმცა არ ყოფილა შეიარაღებული წინააღმდეგობა ოკუპაციის წინააღმდეგ.<ref name="Pollack 05" />
The effects of the war were very disruptive for Iran. Much of the state [[bureaucracy]] had been damaged by the invasion and food and other essential items were scarce.<ref>{{cite web|url=http://history.sandiego.edu/GEN/WW2tIMELINE/iran.html |title=Iran in world War II|access-date=12 January 2010 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20091016033236/http://history.sandiego.edu/gen/ww2Timeline/iran.html |archive-date=16 October 2009 }}</ref> The Soviets appropriated most of the harvest in northern Iran, leading to food shortages for the general public. The British and Soviet occupiers used the delivery of grain as a bargaining chip and the food crisis was exacerbated because foreign troops needed to eat and use the transport network to move military equipment. The British meanwhile pressured the Shah to appoint [[Ahmad Qavam]] to be the prime minister, who proceeded to mismanage the entire food supply and economy. In 1942, bread riots took place in Tehran, [[Martial law]] was declared and several rioters were killed by the police. [[Inflation]] increased by 450 percent, imposing great hardship on the lower and middle classes. In some areas there were [[famine]] deaths but there was virtually no armed resistance against the occupation.<ref name="Pollack 05" />
 
[[File:Supply train through the Persian Corridor.jpg|thumb|Aმომარაგებული [[supplyმატარებლის train]]გავლა passingირანში throughშეჭრის Iran after the invasionშემდეგ]]
[[1943]] წელს ირანში 30 000 ამერიკელი სამხედრო იმყოფებოდა და საბჭოთა კავშირისათვის განკუთვნილი ლენდ-ლიზით გაგზავნილი ტვირთის 26-34% ირანის დერეფანში გადიოდა. ასევე ამერიკელებმა დაამშვიდეს ირანელების შიში კოლონიზაციის მიმართ და მათ დამოუკიდებლობის შენარჩუნებას დაჰპირდნენ. [[აშშ]]-მ ლენდ-ლიზის აქტში შეიყვანა ირანიც და დაიწყო ამერიკელების მიერ ირანის არმიის წვრთნა. ირანის ფინანსთა მინისტრი გახდა [[[არტურ მილსპრაუ]] თუმცა მას დიდი წინააღმდეგობა დახვდა ეკონომიკის გამართვის მცდელობისას.<ref name="Pollack 05" />
In 1943, 30,000 Americans helped to man the Persian Corridor and 26–34 percent of the supplies sent to the Soviet Union under the [[Lend-Lease Act]] were sent through Iran. The Americans also assuaged Iranian fears of colonisation by the two powers by confirming that they would respect the independence of Iran. The US also extended Lend-Lease assistance to Iran and began to train the Iranian army. [[Arthur Millspaugh]] became the finance minister of Iran but ran into much opposition trying to direct Iranian finances.<ref name="Pollack 05" />
 
გერმანელებს ორი დიდი მცდელობა ჰქონდათ ᲘᲠᲐᲜᲨი მოკავშირეების განადგურებისთვის [[1943]] წელს. თავდაპირველად გერმანელებმა სცადეს ქაშქაიების წაქეზება რათა დაერღვიათ სსრკ-ს მომარაგება და მეორედ [[ოპერაცია გრძელი ნახტომი]], რომლის მიხედვითაც უნდა მომხდარიყო „დიდი სამეულის“ (სტალინი, რუზველტი და ჩერჩილი) მკვლელობა [[თეირანის კონფერენცია]]ზე.
There were two notable German attempts to undertake operations against the Allies in 1943. In the middle of 1943, [[Abwehr]]'s [[Operation Francois]] was an attempt to use the dissident [[Qashqai people]] in Iran to sabotage British and American supplies bound for the Soviet Union. Also in 1943, [[Operation Long Jump]] was an unsuccessful German plot to assassinate the "Big Three" Allied leaders (Stalin, Churchill and Roosevelt) at the Tehran Conference.
 
==დე-ოკუპაცია==