მოკავშირეების შეჭრა ირანში: განსხვავება გადახედვებს შორის
[შეუმოწმებელი ვერსია] | [შეუმოწმებელი ვერსია] |
შიგთავსი ამოიშალა შიგთავსი დაემატა
No edit summary |
იარლიყები: რედაქტირება მობილურით საიტის რედაქტირება მობილურით |
||
ხაზი 37:
უკუპაციისას [[სპარსული დერეფანი]] გახდა უზარმაზარი სადენი მომარაგების მიწოდებისათვის [[საბჭოთა კავშირი|საბჭოთა კავშირისა]] და [[დიდი ბრიტანეთი|დიდი ბრიტანეთის]] ახლო აღმოსავლეთისაკენ. [[1942]] წლის აგვისტოს მიწურულს, გერმანელმა დაზვერვის აგენტებმა [[ტაბრიზი|ტაბრიზში]] დააფუძნეს ფარული ფაშისტური ორგანიზაცია [[მალმუ ირანი]]. მალმუნ ირანის აგენტებმა დაიწყეს მთავრობის საწინააღმდეგო გამოსვლები [[ურმია|ურმიას ტბის]] რეგიონში. [[ბახტარები|ბახტარმა]] და [[ქაშაქაიები|ქაშაქაი]] ხალხებმა დაიწყეს შეიარაღეული წინააღმდეგობის გაწევა ახალი [[რეზა-შაჰ ფეჰლევი|შაჰის]] მიმართ.{{sfn|Гречко/Grechko|1976|p=224}}
ახალმა შაჰმა ახალ ხელშეკრულებას მოაწერა ხელი [[სსრკ]]-სთან და [[დიდი ბრიტანეთი|დიდ ბრიტანეთთან]] ერთად [[1942]] წლის 29 იანვარს, რათა დახმარებოდა [[მოკავშირეები მეორე მსოფლიო ომში|მოკავშირეებს]] არა-სამხედრო გზებით. ხელშეკრულება ითვალისიწნებდა რომ, მოკავშირეებს ირანი მეორე მსოფიო ომის დასრულების შემდეგ არაუმეტეს ექვს თვეში უნდა დაეტოვებინათ. [[1943]] წლის სექტემბერში, ირანმა ომი გამოუცხადა
[[File:Abadanairfield.jpg|thumb|[[ლენდ-ლიზი]]ს პროგრამით ჩამოყვანილი [[აშშ]]-ის სამხედრო თვთმფრინავები ირანში, აბადანის აეროპორტში.<ref>{{cite web|url=http://www.nationalmuseum.af.mil/factsheets/factsheet_media.asp?fsID=1668|title=Abadan Airfield Photo|access-date=15 September 2014|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20140928004243/http://www.nationalmuseum.af.mil/factsheets/factsheet_media.asp?fsID=1668|archive-date=28 September 2014|df=dmy-all}}</ref>]]
ომის ეფექტებმა დაარღვია ყოველდღიური ცზოვრების სტილი ირანში. სახელმწიფო ბიუროკრატიის დიდი ნაწილი დაზიანდა შეჭრისას და საჭმელი, სხვა სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვან ნივთებთან ერთად დეფიციტში მოექცა.<ref>{{cite web|url=http://history.sandiego.edu/GEN/WW2tIMELINE/iran.html |title=Iran in world War II|access-date=12 January 2010 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20091016033236/http://history.sandiego.edu/gen/ww2Timeline/iran.html |archive-date=16 October 2009 }}</ref> საბჭოელებმა მიითვისეს მოსავლის დიდი ნაწილი ჩრდილოეთ ირანში, რამაც შიმშილობები გამოიწვია. ბრიტანელმა და საბჭოთა უკუპანტებმა ხორბლის მიწოდება გამოიყენეს მოლაპარაკებების მათ მხარეს გადაწევისთვის. საკვების კრიზისი გაამძაფრა უცოხელი სამხედროების ირანში ყოფნამ. ამავდროულად, ბრიტანელებმა აიძულეს შაჰი [[აჰმად ყავამი]] პრემიერ-მინისტრად დაენიშნა, რომელმაც მოახდინა საკვების მარაგის და ეკონომიკის დასუსტება. [[1942]] წელს, [[თეირანი|თეირანში]] მოსახლეობამ დაიწყო პროტესტი, ქალაქში გამოაცხადეს [[კომენდანტის საათი]] და რამოდენიმე დემონტრანტი მოკლული იქნა პოლიციის მიერ. [[ინფლაცია]] გაიზარდა 450%-მდე, გადარჩენა რთული გახდა დაბალი და შუა კლასის წარმომადგენლებისთვის. ზოგ რეგიონებში ხალხი შიმშილით იხოცებოდნენ, თუმცა არ ყოფილა შეიარაღებული წინააღმდეგობა ოკუპაციის წინააღმდეგ.<ref name="Pollack 05" />
[[File:Supply train through the Persian Corridor.jpg|thumb|
[[1943]] წელს ირანში 30 000 ამერიკელი სამხედრო იმყოფებოდა და საბჭოთა კავშირისათვის განკუთვნილი ლენდ-ლიზით გაგზავნილი ტვირთის 26-34% ირანის დერეფანში გადიოდა. ასევე ამერიკელებმა დაამშვიდეს ირანელების შიში კოლონიზაციის მიმართ და მათ დამოუკიდებლობის შენარჩუნებას დაჰპირდნენ. [[აშშ]]-მ ლენდ-ლიზის აქტში შეიყვანა ირანიც და დაიწყო ამერიკელების მიერ ირანის არმიის წვრთნა. ირანის ფინანსთა მინისტრი გახდა [[[არტურ მილსპრაუ]] თუმცა მას დიდი წინააღმდეგობა დახვდა ეკონომიკის გამართვის მცდელობისას.<ref name="Pollack 05" />
გერმანელებს ორი დიდი მცდელობა ჰქონდათ ᲘᲠᲐᲜᲨი მოკავშირეების განადგურებისთვის [[1943]] წელს. თავდაპირველად გერმანელებმა სცადეს ქაშქაიების წაქეზება რათა დაერღვიათ სსრკ-ს მომარაგება და მეორედ [[ოპერაცია გრძელი ნახტომი]], რომლის მიხედვითაც უნდა მომხდარიყო „დიდი სამეულის“ (სტალინი, რუზველტი და ჩერჩილი) მკვლელობა [[თეირანის კონფერენცია]]ზე.
==დე-ოკუპაცია==
|