გუჯარეთი (მხარე): განსხვავება გადახედვებს შორის

[[File:Prokudin-gorsky. Inside the ruins of Timotis-Ubanskii (timotisubani) Monastery.jpg|thumb|[[ტიმოთესუბნის მონასტერი|ტიმოთესუბნის ეკლესიის]] სამხრეთ კარიბჭე, XIII საუკუნის დასაწყისი]]

 

 

 

1904 წელს გუჯარეთის ტერიტორიაზე, ნასოფლარ თელოვანში აღმოაჩინეს ბრინჯაოს ცულების, მათი ჩამოსასხმელი ყალიბებისა და ბრინჯაოს ზოდებისაგან შემდგარი განძი ([[თელოვნის განძი]]). ეს ადასტურებს, რომ გუჯარეთის ხევი ადამიანის მიერ [[ბრინჯაოს ხანა|ბრინჯაოს ხანიდან]] იყო ათვისებული. შუა საუკუნეებში ხეობის ცენტრი გამხდარა სოფელი გუჯარეთი, რომელიც [[გუჯარეთისწყალი|გუჯარეთისწყლის]] ზემო წელზე, მდინარის ორივე ნაპირას მდებარეობს. ხეობის მნიშვნელოვანი ციხეები იყო: [[თოთხამი]], [[ალეწი]], [[მომწვარა]], [[სარბიელა]], [[გვირგვინა (ციხე)|გვირგვინა]], [[უზნარიანი]]. თითქმის ყველა სოფელსა და ნასოფლარში შემორჩენილია ნანგრევები ეკლესიებისა, რომელთა უმეტესობა IX–XIII საუკუნეებშია აგებული. ზოგ მათგანზე, ქტიტორთა ან მშენებელ ხელოსანთა წარწერებიც არის. მაგ., გულსუნდის „წითელი ეკლესიის“ წარწერაში მოხსენიებულია ეკლესიის მაშენებელი ვინმე მახარობელი (X–XI საუკუნეების მიჯნა), ტყემლოვანის ეკლესიის წარწერაში — კვირიკე და გიორგი (X ს.), ხოლო თელოვნის ელიას ეკლესიის წარწერაში — თევდორე (X ს.). გუჯარეთისწყლის მარცხენა შენაკადზეა სამძივისხევი (ახლანდ. სოფ. [[მზეთამზე]]). აქედან მომდინარეობს გვარსახელი [[სამძივრები|სამძივარი]], რომელიც [[თორელები]]ს განაყოფი უნდა იყოს. 1065 წელს თორი და გუჯარეთი დაურბევია [[ალფ-არსლანი|ალფ-არსლანს]]. მომდევნო პერიოდის ყველაზე ღირსშესანიშნავი ძეგლია [[ტიმოთესუბნის მონასტერი]]. XIII საუკუნის II ნახევრით თარიღდება ნასოფლარ დიდი თონეთის ნაეკლესიარში ნაპოვნი, ქვაჯვრის მომაღლო ბაზისზე ამოკვეთილი რელიეფური გამოსახულება და წარწერა. შემდგომი ხანის ძეგლთაგან მნიშვნელოვანია [[დაბის წმინდა გიორგის ეკლესია]].