სანდრო ახმეტელი: განსხვავება გადახედვებს შორის

| დაბ თარიღი = [[14 აპრილი{{დაბადების თარიღი|1886|4|14}} (1) აპრილი]], [[1886]]

| გარდ თარიღი = [[29{{გარდაცვალების ივნისი]],თარიღი [[და ასაკი|1937]]|6|29|1886|4|14}}

'''ალექსანდრე (სანდრო) ვასილის ძე ახმეტელი''' (დ. [[14 აპრილი]] <small>[ძვ. სტ. 1 აპრილი]</small>, [[1886]], სოფ. [[ანაგა]], ახლანდელი [[სიღნაღის მუნიციპალიტეტი]] — გ. [[29 ივნისი]], [[1937]]) — [[ქართველები|ქართველი]] რეჟისორი, თანამედროვე ქართული თეატრის ერთ-ერთი ფუძემდებელი. [[საქართველო]]სსაქართველოს სსრ სახალხო არტისტი]] (1933).

[[1905]] წელს დაიჭირეს თავისუფალი აზრის გამოხატვისათვის. შემდეგ მიდის თელავში, სწორედ აქ გაიცნო ცნობილი პუბლიცისტისა და მწერლის [[ივანე როსტომაშვილი]]ს ასული ტასო. [[1907]] წელს ტასოზე ჯვარი დაიწერა. იმავე წელს კი ვაჟი -— შალვა შეეძინათ.

[[1916]] წელს დაამთავრა პეტერბურგის უნივერსიტეტის იურიდიული ფაკულტეტი. მასთან უსწავლია [[შალვა ნუცუბიძე]]ს და [[გიორგი ციციშცილი|გიორგი ციციშვილს]]. უნივერსიტეტში სწავლისას შეუქმნია აეროპლანის მოდელი, რასაც აქვეყნებს იმდრონდელი ,,ცნობის„ცნობის ფურცელი”ფურცელი“.

[[1910]] წელს [[ქვემო მაჩხაანი|ქვემო მაჩხაანში]] პირველად გვევლინება, როგორც რეჟისორი. აქ დადგა [[ალექსანდრე სუმბათაშვილ-იუჟინი]]ს პიესა ,,ღალატი”„ღალატი“. სანდრო თვითონ ჰქმნიდა გრიმებს და კოსტიუმების მოდელებს.

[[1919]] წელს თბილისის საოპერო სტუდიაში დადგა [[დიმიტრი არაყიშვილი]]ს "„[[თქმულება შოთა რუსთაველზე]]"“.

[[1924]] წელს ახმეტელი იყო ერთ-ერთი ინიციატორი მსახიობთა [[დურუჯი (კორპორაცია)|კორპორაცია "დურუჯის"„დურუჯის“]] დაარსებისა (1924). იგი იყო კოტე მარჯანიშვილის მოწაფე და მისი მრავალი დადგმის თანაავტორი (ჯ.[[ჯონ სინგისსინგი]]ს "გმირი"„გმირი“, 1923; [[სანდრო შანშიაშვილი]]ს. შანშიაშვილის„ჰერეთის "ჰერეთის გმირები"გმირები“, უ.[[უილიამ შექსპირისშექსპირი]]ს "უინძორელი„უინძორელი ცელქი ქალები"ქალები“, ორივე 1924 და სხვა).

1928 წელს ახმეტელმა დადგა [[ბორის ლავრენიოვისლავრენიოვი]]ს "რღვევა"„რღვევა“, რომელიც გარკვეული ეტაპი იყო [[რუსთაველის თეატრისთეატრი]]ს ცხოვრებაში, და ს.სანდრო შანშიაშვილის "ანზორი"„ანზორი“. ამ სპექტაკლებში კლასობრივი ბრძოლის ფონზე გახსნილია ახალი ადამიანის ფსიქოლოგიური სამყარო. ახმეტელმა "ანზორში"„ანზორში“, შ.[[შალვა დადიანისდადიანი]]ს "თეთნულდსა"„თეთნულდსა“ (1931) და ვ. კირშონის[[ვლადიმერ "ქართაკირშონი]]ს „ქართა ქალაქში"ქალაქში“ (1929) მასობრივი სცენების საშუალებით, მასისა და ინდივიდის დაპირისპირების შედეგად გამოავლინა ახალი ეპოქის ხასიათი და კოლექტივიზმის ძალა. ახმეტელის შმოქმედებაშიშემოქმედებაში ახალი სიტყვა იყო [[ფრიდრიხ შილერისშილერი]]ს "ყაჩაღების" „ყაჩაღების“ (1933) დადგმა (თანადამდგმელი შ.[[შოთა აღსაბაძე]]). აქ ყაჩაღთა ბრბო გამოყვანილი იყო ტირანიის წინააღმდეგ მებრძოლ ორგანიზებულ ძალად.

სანდრო ახმეტელი თავისუფალი აზროვნებისთვის იდევნებოდა. ათი წელი გრძელდებოდა მისი დამუშავება [[ლავრენტი ბერია]]ს უშუალო ხელმძღვანელობით. ყველაზე ტრაგიკული აღმოჩნდა მისთვის 1930 წლის წარმატებები მოსკოვის თეატრში. "ლამარას"„ლამარას“ ნახვის შემდეგ [[იოსებ სტალინი|იოსებ სტალინსაც]] სხვანაირი აზრები გაუჩნდა მის მიმართ. რეჟისორული გადაწყვეტითა და ეროვნული სულისკვეთებით საზოგადოების განსაკუთრებული ყურადღება მიიპყრო [[გრიგოლ რობაქიძე|გრიგოლ რობაქიძის]] “ლამარამ”„ლამარამ“. საბჭოთა ხელმძღვანელების მოთხოვნის მიუხედავად, ახმეტელმა უცხოეთში ემიგრირებული რობაქიძის პიესა რეპერტუარიდან არ მოხსნა, რაც თეატრში ნაციონალური სულის მკაფიო გამოხატულებად მიიჩნიეს. 1930 წელს, ბერიას უშუალო ბრძანების საფუძველზე, რუსთაველის თეატრი საზღვარგარეთ გასტროლებზე არ გაუშვეს.

სანდრო ახმეტელი სამუშაოდ [[მოსკოვი|მოსკოვში]], “მწვანე„მწვანე თეატრში”თეატრში“ გადავიდა. სამშობლოდან განდევნილი რეჟისორი მოსკოვის თეატრალურმა საზოგადოებამ დიდი სიხარულით მიიღო, მაგრამ იგი სასჯელს მაინც ვერ გადაურჩა. სწორედ “მწვანე„მწვანე თეატრში”თეატრში“ 1936 წლის 19 ნოემბერს აიყვანეს სანდრო ახმეტელი და მოსკოვიდან თბილისში იქნა ეტაპირებული. მისი დაპატიმრების შესახებ დადგენილება 1936 წლის 5 დეკემბერს გამოიცა, თავად ახმეტელს წარედგინა 7 დეკემბერს – დაკავებიდან 18 დღის შემდეგ. სანდრო ახმეტელი პროკურორის სანქციის გარეშე დააპატიმრეს. პროკურორს მონაწილეობა არ მიუღია არც წინასწარ გამოძიებაში და არც სასამართლო პროცესში.

222 დღე გრძელდებოდა მისი წამება. საქმის მასალებიდან ირკვევა, რომ პირველი სამი თვის განმავლობაში ის ყველა ბრალდებას უარყოფდა, მაგრამ ფიზიკური და ფსიქოლოგიური ზეწოლის შემდეგ ყველა წაყენებული ბრალდება აღიარა. ბერიას მითითებით, სასტიკი წამებისგან დაუძლურებული სანდრო ახმეტელი ღია მანქანით რუსთაველზე გაატარეს, რათა ხალხს ენახა, რა ბედი ელოდა “ხალხის„ხალხის მტერსა და მავნებელს”მავნებელს“. [[ლავრენტი ბერია|ბერიას]] ეს აქტი მიზნად ისახავდა თეატრის წინ საგანგებოდ გამოყვანილი მსახიობების დაშინებასაც.

კომუნისტურმა რეჟიმმა სანდრო ახმეტელი ინგლისის დაზვერვის სასარგებლოდ ჯაშუშობაში დაადანაშაულა. ამასთანავე, მას ტროცკისტულ-ზინოვიევური ორგანიზაციის წევრობა და ხელოვნების სფეროში მავნებლური საქმიანობა ედებოდა ბრალად: თითქოს ახმეტელს, სხვა რესპუბლიკების ეროვნული თეატრების ხელმძღვანელობის ხელშეწყობით, მეამბოხეთა სამხედრო დაჯგუფებები ჰქონდა შექმნილი ბაქოში[[ბაქო]]ში, [[სოხუმი|სოხუმში]], გროზნოსა[[გროზნო]]სა და თბილისში. ტერორისტულ ორგანიზაციაში თანამონაწილეობა არ აკმარეს და რეჟისორს ისიც კი დააბრალეს, რომ ლავრენტი ბერიასა და იოსებ სტალინის ფიზიკური განადგურება ჰქონდა განზრახული. დააპატიმრეს მეუღლეც [[თამარ წულუკიძე-ახმეტელი]].

[[1937]] წლის 28 ივნისს ალექსანდრე ახმეტელს საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკის სისხლის სამართლის კოდექსის 58-ე მუხლით მიუსაჯეს სასჯელის უმაღლესი ზომა – დახვრეტა (ქონების კონფისკაციით); ხოლო თამარ წულუკიძე-ახმეტელს –— ათი წლით თავისუფლების აღკვეთა.