ვიკიპედია: განსხვავება გადახედვებს შორის

[შეუმოწმებელი ვერსია][შემოწმებული ვერსია]
შიგთავსი ამოიშალა შიგთავსი დაემატა
დედაიწის შესახებ
91.151.136.178-ის რედაქტირებები გაუქმდა; აღდგა Agentt Smith-ის მიერ რედაქტირებული ვერსია
იარლიყი: სწრაფი გაუქმება
ხაზი 1:
{{ინფოდაფა ვებსაიტი
დედამიწა — მზის სისტემაში მზიდან მესამე პლანეტა. იგი უდიდესია დედამიწის ტიპის პლანეტებს შორის და სამყაროში ცნობილი ერთადერთი ადგილია, რომელიც დასახლებულია ცოცხალი არსებებით. დედამიწის ზედაპირის უდიდესი ნაწილი წყალს უკავია, მის გარშემო კი ჰაერის გარსი - ატმოსფეროა. იგი დაახლოებით 4,3 მილიარდი წლის წინ წარმოიქმნა და მალევე შეიძინა თავისი ერთადერთი ბუნებრივი თანამგზავრი მთვარე. აგრეთვე დღემდე აღმოჩენილია რამდენიმე კვაზითანამგზავრი. დედამიწაზე ცხოვრობს გონიერი არსება — ადამიანი. 2015 წლის ბოლო მონაცემებით დედამიწაზე 7,6 მილიარდი ადამიანი ცხოვრობს.
| საიტის_სახელი = ვიკიპედია
| ლოგო =[[ფაილი:Wikipedia-logo-v2.svg|90 px]]
| მისამართი = [http://wikipedia.org www.wikipedia.org]
| სურათი = [[ფაილი:Www.wikipedia.org screenshot 2018.png|300 px|ვიკიპედიის თავფურცელი]]
| ენა = მრავალენოვანი
| ტიპი = ინტერნეტ-ენციკლოპედია
| რეგისტრაცია = არასავალდებულო
| მფლობელი = [[ფონდი ვიკიმედია]]
| ავტორი = [[ჯიმი უელსი]]
| გაშვების_თარიღი = [[15 იანვარი]], [[2001]]
| სტატუსი = მოქმედი
| შემოსავალი = არაკომერციული
| მოგება =არაკომერციული
| ტელეფონი =
| სლოგანი =
}}
'''ვიკიპედია''' ({{lang-en|Wikipedia}}) — მრავალენოვანი, თავისუფალი [[ვიკი]]-[[ენციკლოპედია]]. გაიშვა [[2001]] წლის [[15 იანვარი|15 იანვარს]], როგორც [[ინგლისური ენა|ინგლისურენოვანი]] პროექტი ონლაინ-ენციკლოპედიისა, რომელშიც ნებისმიერ ადამიანს შეუძლია შეიტანოს ცვლილებები და დამატებები. პროექტს მართავს [[აშშ|ამერიკული]] არამომგებიანი ფონდი [[ვიკიმედია]].
 
პროექტის მიზანია შეიქმნას სრული, [[ვიკიპედია:ნეიტრალური თვალსაზრისი|მიუკერძოებელი]], [[ვიკიპედია:საავტორო უფლებები|საავტორო უფლებებისაგან]] თავისუფალი ენციკლოპედია მსოფლიოს ყველა ენაზე. ვიკიპედიამ [[ინტერნეტი]]ს მომხმარებელთა შორის პოპულარობა მოიპოვა და შემდეგ, გაჩნდა მისი ვარიანტები სხვა ენებზე, მათ შორის [[ქართული ენა|ქართულ ენაზეც]]. ამ დროისთვის [[ქართული ვიკიპედია|ქართულ ვიკიპედიაში]] {{NUMBEROF|ARTICLES|ka|N}} სტატიაა.
== დედამიწის ზომები ==
 
[[ინგლისური ვიკიპედია|ინგლისურენოვანი განყოფილება]] დღეისათვის ყველაზე დიდია და შეიცავს 6 მილიონზე მეტ სტატიას. მას მოჰყვებიან: [[ნიდერლანდური ვიკიპედია|ნიდერლანდური]], [[გერმანული ვიკიპედია|გერმანული]], [[შვედური ვიკიპედია|შვედური]], [[ფრანგული ვიკიპედია|ფრანგული]], [[იტალიური ვიკიპედია|იტალიური]], [[რუსული ვიკიპედია|რუსული]], [[ესპანური ვიკიპედია|ესპანური]], [[პოლონური ვიკიპედია|პოლონური]], [[იაპონური ენა|იაპონური]] და [[ვიეტნამური ვიკიპედია|ვიეტნამური]] ვიკიპედიები მილიონზე მეტი სტატიით, [[პორტუგალიური ვიკიპედია|პორტუგალიური]], [[ჩინური ვიკიპედია|ჩინური]] და [[უკრაინული ვიკიპედია|უკრაინული]] ვიკიპედიები ნახევარ მილიონზე მეტი სტატიით. სულ ვიკიპედია 299 ენაზე მუშავდება.<ref name="CBS">{{cite news |url = http://www.cbsnews.com/news/wikipedia-jimmy-wales-morley-safer-60-minutes/ |title = Wikipedia cofounder Jimmy Wales on 60 Minutes |accessdate = April 6, 2015 |work = [[CBS News]]}}</ref>
* ეკვატორული რადიუსი: 6378,1 კმ.
* პოლარული რადიუსი: 6356.8 კმ.
* საშუალო რადიუსი: 6371 კმ.
* ეკვატორის სიგრძე: 40 075,02 კმ.
* მერიდიანის სიგრძე: 40 007,86 კმ.
* დედამიწის ზედაპირი: 510,072 მლნ კმ².
* მსოფლიო ოკეანის ზედაპირი: 361,132 მლნ კმ² (70,8 %).
* ხმელეთის ზედაპირი: 148,94 მლნ კმ² (29 %).
* დედამიწის მოცულობა: 1,0832073 x 10 12 კმ³.
* დედამიწის მასა: 5,9736 x 10 24, რომელთაგან 7 % წყალზე მოდის.
* დედამიწის საშუალო სიმკვრივე: 5.515 გ/სმ³.
* ჰაერის ტემპერატურა მინიმალური: -89 °C (184 °K) პოლუსებზე, მაქსიმალური 57,7 °C (331 °K) ეკვატორზე.
* ჰაერის შემადგენლობა: 78.08 % აზოტი, 20.95 % ჟანგბადი, 0.93 % არგონი, 0.038 % ნახშირორჟანგი.
* აფელიუმი: 152 097 701 კმ, 1.0167103335 ა. ე.
* პერიფელიუმი: 147 098 074 კმ, 0.9832898912 ა. ე.
* ექსცენტრისიტეტი: 0.016710219
* ორბიტაზე მოძრაობის სიჩქარე: 29 783 მ/წმ.
 
== პროექტის მონაწილენი ==
== ისტორია ==
 
პროექტის თავდაპირველი ორგანიზატორები იყვნენ [[ჯიმი უელსი]] (Jimmy Wales), ფირმა Bomis-ის აღმასრულებელი დირექტორი და [[ლარი სენგერი]] (Larry Sanger). პირველი 13 თვის განმავლობაში კომპანია Bomis აფინანსებდა ლ.სენგერს ვიკიპედიის პირველი სტატიების შესაქმნელად.
=== წარმოშობა ===
დედამიწის წარმოშობაზე პირველ მოსაზრებებს ჯერ კიდევ ძველი ბერძნები გამოთქვამდნენ, თუმცა ეს მოსაზრებები მეცნიერულად დასაბუთებული არ იყო. XVIII საუკუნეში წამოყენებულ იქნა პირველი მეცნიერული ჰიპოთეზა, რომლის მიხედვითაც იგი კოსმოსური აირებისა და მტვრისგან წარმოიშვა. გამდნარი, გავარვარებული და სწრაფად მბრუნავი მასა ცენტრალური მიზიდულობის ძალით უზარმაზარ სფეროდ იქცა. დროთა განმავლობაში სფერო გაცივდა და მისი ზედაპირი მყარი ქერქით დაიფარა.
 
ვიკიპედიას არ ჰყავს რედაქტორთა ცენტრალიზებული შემადგენლობა, მთელი მასალა ივსება მონაწილეების, ვიკიპედიელების მიერ. ყველა მათგანს უფლება აქვს დაწეროს სტატია ნებისმიერ თემაზე და შეასწოროს სხვის მიერ უკვე დაწერილი სტატია. უფრო აქტიური ვიკიპედიელები შეიძლება გახდნენ ადმინისტრატორები, მაგრამ ეს თანამდებობა მას უფრო მეტ ვალდებულებებს აკისრებს, ვიდრე რაიმე უფლებებს ანიჭებს.
XX საუკუნეში მეცნიერთა მიერ გამოითქვა უამრავი მოსაზრება დედამიწის წარმოშობასთან დაკავშირებით, მაგრამ მიუხედავად ამისა დღემდე ზუსტად არავინ იცის დედამიწის სფეროს წარმოშობის ზუსტი მექანიზმი. ამჟამად მთელ მსოფლიოში ინტენსიურად მიმდინარეობს დედამიწის ამგები ქანების, მთვარიდან ჩამოტანილი მასალისა და მეტეორიტების შესწავლა, აგრეთვე სხვა პლანეტების გამოკვლევა კოსმოსური აპარატების მეშვეობით.
 
== თავისებურებები ==
==== დედამიწისა და სიცოცხლის წარმოშობა ბიბლიის მიხედვით ====
ბიბლიის მიხედვით ღმერთმა დედამიწა შვიდ დღეში შექმნა:
 
[[ფაილი:Wikipedia growth.png|thumb|300px|ვიკიპედიის სტატიების რაოდენობა ექსპონენტურად იზრდება მის რამდენიმე მთავარენოვან გამოცემაში.]]
* პირველ დღეს ღმერთმა თავისი სიტყვით, არაფრისაგან შექმნა დედამიწა — აზელილი ტალახისმაგვარი უსიცოცხლო მასა, რომელზეც არ იყო სიცოცხლე და საშინელი წყვდიადი სუფევდა. პირველად მან თქვა — „იყოს ნათელი“ და დედამიწამ მიიღო სინათლე. ნათელს დღე უწოდა, ბნელს კი ღამე.
ვიკიპედია სრულად პასუხობს ე.წ. „[[ვიკი]]ს“ პრინციპს. ეს ნიშნავს, რომ ნებისმიერ მონაწილეს შეუძლია ნებისმიერი სტატიის თავისუფალი რედაქტირება და მისი შინაარსის განვრცობა. ამ შესაძლებლობიდან გამომდინარეობს ვიკიპედიის ერთი მნიშვნელოვანი თვისება: საავტორო უფლებების არქონა. „GNU-ს საზოგადოებრივი ლიცენზიის“ თანახმად, არავის შეუძლია მოითხოვოს რაიმე უფლება ვიკიპედიის მასალებზე.
* მეორე დღეს გაჩნდა ჰაერი (ატმოსფერო) და ცეცხლი.
* მესამე დღეს — ოკეანეები, ზღვები, წყაროები, მიწისქვეშა წყლები. წარმოიქმნა მიწა, მთები, ვაკეები, კუნძულები. სინათლისა წყლის მოქმედებით კი გაჩნდა მცენარეები.
* მეოთხე დღეს — მზე, მთვარე, პლანეტები და ვარსკვლავები.
* მეხუთე დღეს წყალში გაჩნდა თევზები და ზღვის ცხოველები. ამის შემდეგ კი ფრინველები.
* მეექვსე დღეს გაჩდნენ ცხოველები, ქვეწარმავლები და ადამიანი.
* მეშვიდე დღეს ღმერთმა დაისვენა.
 
ვიკიპედიის პროექტის კრიტიკის ერთი უმთავრესი პუნქტი არის ის, რომ სტატიის რედაქტირება შეუძლია ნებისმიერ ადამიანს (მათ შორის არაპროფესიონალს!) და არავინაა პასუხისმგებელი ინფორმაციის სისრულესა და სიზუსტეზე. ამის საპირისპირო არგუმენტია აზრი იმის შესახებ, რომ ვიკიპედიის მოხმარების და მასში ცვლილებების შეტანის სიადვილე ხელს უწყობს მასალების სიზუსტისა და აქტუალობის ამაღლებას.
==== დედამიწის ასაკი და გეოქრონოლოგია ====
 
დედამიწის ასაკის დადგენა ისეთივე რთული პრობლემაა, როგორც მისი წარმოშობის მექანიზმისა. მეცნიერები დიდი ხანია ცდილობენ დაადგინონ დედამიწის ასაკი. მათ უკანასკნელი ხუთი ათწლეულის განმავლობაში ფიზიკის მიღწევების გამოყენებით სცადეს ქანების ასაკი დაედგინათ, რისი საშუალებითაც შესაძლებელია დედამიწის ასაკის განსაზღვრაც. გამოანგარიშებულია, რომ დედამიწა დაახლოებით 5, ხოლო ქერქი 4,5 მილიარდი წლის წინ წარმოიქმნა. ყველაფერ ამის, სხვადასხვა ასაკის ქანების წარმოქმნის პროცესების დროისა და თანამიმდევრობის მიხედვით დგინდება გეოქრონოლოგია ანუ გეოლოგიური წელთაღრიცხვა. გეოლოგიური დრო დედამიწის ქერქის წარმოქმნიდან იწყება. მას ეონებად, ერებად, პერიოდებად და ე
წარმოქმნილი გაურკვევლობები და სადავო მომენტები განხილულ უნდა იქნეს ძირითადი ტექსტის გარეთ, სპეციალურად ამ მიზნისთვის გამოყოფილ გვერდებზე, რომლებსაც ჰქვია ''განხილვა''.
 
== წესები ==
 
ვიკიპედიაში ცოტაა ისეთი წესები, რომელთა მკაცრად დაცვა სავალდებულო იყოს, მაგრამ არის რამდენიმე ძირითადი პრინციპი:
 
* დაუშვებელია იმ ტექსტების და გრაფიკული მასალების პუბლიკაცია, რომლებიც დაცულია საავტორო უფლებებით.
* სტატიის წერისა და რედაქტირების დროს აუცილებელია მიუკერძოებულობა, ნეიტრალური თვალსაზრისის შენარჩუნება. ამ პრინციპის თანახმად, სტატიის საგანზე არსებული ყველა სადავო შეხედულება ამავე სტატიაში უნდა აისახოს.
 
== დობილი პროექტები ==
ფონდი [[ვიკიმედია]], ვიკიპედიის ორგანიზატორი და მფლობელი კომპანია ასევე ახორციელებს ინტერნეტში პუბლიკაციის სხვა თავისუფალ პროექტებს:
 
* '''[[ვიკიწყარო|Wikisource]]''' — თავისუფალი ბიბლიოთეკა,
* '''[[ვიკიწიგნები|Wikibooks]]''' — უფასო სახელმძღვანელოები,
* '''[[ვიკილექსიკონი|Wiktionary]]''' — ლექსიკონი,
* '''[[ვიკიციტატა|Wikiquote]]''' — ციტატების კრებული,
* '''[[ვიკივერსიტი|Wikiversity]]''' — საერთაშორისო უნივერსიტეტი, დისტანციური სწავლებით.
 
== იხილეთ აგრეთვე ==
* [[ქართული ვიკიპედია]]
 
== რესურსები ინტერნეტში ==
{{ვიქსიკონი}}
{{commons|Wikipedia}}
მოძიებულია „https://ka.wikipedia.org/wiki/ვიკიპედია“-დან