ილინდენის აჯანყება: განსხვავება გადახედვებს შორის

[[ფაილი:Ilinden-Preobrazhenie-Krastovden-Rhodope Uprising.PNG|მინი|ბალკანეთის რუქა, სადაც ნაჩვენებია ცხელი წერტილები ილინდენის, პრეობრაჟენიისა და კრასტოვდენის აჯანყებებისთვის და ასევე აჯანყებული ქმედებები როდოპის მთებში, მაკედონიასა და თრაკიის რეგიონებში.]]
'''ილინდენ – პრეობრაჟენიეს აჯანყება ან უბრალოდ 1903 წლის აგვისტო - ოქტომბრის ილინდენის აჯანყება''' ( {{Lang-bg|Илинденско-Преображенско въстание}} ''',''' ''Ilindensko-Preobražensko vǎstanie'' ; {{Lang-mk|Илинденско востание}} , ''ილინდენსკო ვოსტანიე'' ; {{Lang-el|Εξέγερση του Ίλιντεν}} ''Eksegersi tou Ilinden'' ) იყო ორგანიზებული აჯანყება [[ოსმალეთის იმპერია|ოსმალეთის იმპერიის წინააღმდეგ]], რომელიც მოამზადა და განხორციელდა შინაგანი მაკედონურ-ადრიანოპოლური რევოლუციური ორგანიზაციის მიერ,<ref name="J.D.B.">J. D. B. (1911). "Macedonia (Bulgarian Insurrection of 1903)". The Encyclopaedia Britannica; A Dictionary of Arts, Sciences, Literature and General Information. XVII (LORD CHAMBERLAIN to MECKLENBURG) (11th ed.). Cambridge, England: At the University Press. p. 221. Retrieved 18 July 2018 – via Internet Archive.</ref> <ref>''The Establishment of the Balkan National States, 1804–1920'', C. & B. Jelavich, 1977, pp 211–212</ref> უმაღლესი მაკედონიის ადრიოპოლის კომიტეტის მხარდაჭერით.<ref>Victor. Roudometof, The Macedonian Question From Conflict to Cooperation? in Constantine Panos Danopoulos, Dhirendra K. Vajpeyi, Amir Bar-Or as ed., Civil-military Relations, Nation Building, and National Identity: Comparative Perspectives, Greenwood Publishing Group, 2004, ISBN 0275979237, p. 216.</ref> აჯანყების სახელი აღნიშნავს ''ილინდენს'', [[ელია წინასწარმეტყველი|ელიას დღის]] სახელს და ''Preobrazhenie- ს,'' რაც [[ფერისცვალება|ფერისცვალებას]] ნიშნავს. აჯანყებამ აგვისტოს დასაწყისიდან ოქტომბრის ბოლომდე გასტანა და მოიცვა უზარმაზარი ტერიტორია აღმოსავლეთ [[შავი ზღვა|შავიზღვისპირეთიდან]] [[ოჰრიდის ტბა|ოჰრიდის ტბის ნაპირებამდე]] .

აჯანყებამ [[მაკედონია (ოლქი)|მაკედონიის]] რეგიონში მოიცვა მონასტრის ვილაიეთის ცენტრალური და სამხრეთ-დასავლეთი ნაწილის უმეტესობა, რომლებიც ძირითადად ადგილობრივი [[მაკედონელები (ბულგარელები)|ბულგარელი]] გლეხების დახმარებას იღებდნენ,<ref>"''However, contrary to the impression of researchers who believe that the Internal organization espoused a "Macedonian national consciousness," the local revolutionaries declared their conviction that the "majority" of the Christian population of Macedonia is "Bulgarian." They clearly rejected possible allegations of what they call "national separatism" vis-a-vis the Bulgarians, and even consider it "immoral." Though they declared an equal attitude towards all the "Macedonian populations.''" Tschavdar Marinov, We the Macedonians, The Paths of Macedonian Supra-Nationalism (1878–1912), in "We, the People: Politics of National Peculiarity in Southeastern Europe" with Mishkova Diana as ed., Central European University Press, 2009, {{ISBN|9639776289}}, pp. 107-137.</ref> <ref>The political and military leaders of the Slavs of Macedonia at the turn of the century seem not to have heard the call for a separate Macedonian national identity; they continued to identify themselves in a national sense as Bulgarians rather than Macedonians.[...] (They) never seem to have doubted "the predominantly Bulgarian character of the population of Macedonia". "The Macedonian conflict: ethnic nationalism in a transnational world", Princeton University Press, Danforth, Loring M. 1997, {{ISBN|0691043566}}, p. 64.</ref> <ref>''"The last of the significant leaders of the Uprising - Dame Gruev, died one 23 December 1906 in a fight with Turkish soldiers. The Turkish Press described him as the biggest leader of the Bulgarian Revolutionary Committee. French, Austrian, Russian, American and British consuls and ambassadors reported to their governments the preparation and the crushing of the Ilinden Uprising and described it as a Bulgarian event. The Turks themselves described the uprising as a Bulgarian conspiracy."'' Chris Kostov, Contested Ethnic Identity: The Case of Macedonian Immigrants in Toronto, 1900-1996, Volume 7 of Nationalisms across the globe, Peter Lang, 2010, {{ISBN|3034301960}}, pp. 87-88.</ref> <ref>''The modern Macedonian historiographic equation of IMRO demands for autonomy with a separate and distinct national identity does not necessarily jibe with the historical record. A rather obvious problem is the very title of the organization, which included Thrace in addition to Macedonia. Thrace whose population was never claimed by modern Macedonian nationalism...There is, moreover, the not less complicated issue of what autonomy meant to the people who espoused it in their writings. According to [[ჰრისტო თათარჩევი|Hristo Tatarchev]], their demand for autonomy was motivated not by an attachment to Macedonian national identity but out of concern that an explicit agenda of unification with Bulgaria would provoke other small Balkan nations and the Great Powers to action. Macedonian autonomy, in other words, can be seen as a tactical diversion, or as "Plan B" of Bulgarian unification.'' İpek Yosmaoğlu, Blood Ties: Religion, Violence and the Politics of Nationhood in Ottoman Macedonia, 1878–1908, Cornell University Press, 2013, {{ISBN|0801469791}}, pp. 15-16.</ref> <ref>''The "Adrianopolitan" part of the organization's name indicates that its agenda concerned not only Macedonia but also Thrace — a region whose Bulgarian population is by no means claimed by Macedonian nationalists today. In fact, as the organization's initial name ("Bulgarian Macedonian-Adrianople Revolutionary Committees") shows, it had a Bulgarian national character: the revolutionary leaders were quite often teachers from the Bulgarian schools in Macedonia. This was the case of founders of the organization... Their organization was popularly seen in the local context as "the Bulgarian committee(s)''. Tchavdar Marinov, Famous Macedonia, the Land of Alexander: Macedonian identity at the crossroads of Greek, Bulgarian and Serbian nationalism in Entangled Histories of the Balkans - Volume One: National Ideologies and Language Policies with Roumen Daskalov and Tchavdar Marinov as ed., BRILL, 2013, {{ISBN|900425076X}}, pp. 273-330.</ref> და გარკვეულწილად რეგიონის არომატული მოსახლეობა.<ref>''Autonomy for Macedonia and the vilayet of Adrianople (southern Thrace) became the key demand for a generation of Slavic activists. In October 1893, a group of them founded the Bulgarian Macedono-Adrianopolitan Revolutionary Committee in Salonica...It engaged in creating a network of secretive committees and armed guerrillas in the two regions as well as in Bulgaria, where an ever-growing and politically influential Macedonian and Thracian diaspora resided. Heavily influenced by the ideas of early socialism and anarchism, the IMARO activists saw the future autonomous Macedonia as a multinational polity, and did not pursue the self-determination of Macedonian Slavs as a separate ethnicity. Therefore, Macedonian (and also Adrianopolitan) was an umbrella term covering Bulgarians, Turks, Greeks, Vlachs, Albanians, Serbs, Jews, and so on. While this message was taken aboard by many Vlachs as well as some Patriarchist Slavs, it failed to impress other groups for whom the IMARO remained ''the Bulgarian Committee.'''' Historical Dictionary of Republic of Macedonia, Historical Dictionaries of Europe, Dimitar Bechev, Scarecrow Press, 2009, {{ISBN|0810862956}}, Introduction.'''</ref> დროებითი მთავრობა შეიქმნა ქალაქ [[კრუშევო|კრუშევოში]], სადაც აჯანყებულებმა 12 აგვისტოს გამოაცხადეს ''[[კრუშევოს რესპუბლიკა|კრუშევის რესპუბლიკა]]'', რომელიც მხოლოდ ათი დღის შემდეგ იყო გადაჭარბებული.<ref name="Khadziev1992">{{Citation}} An excerpt from the book ''"National Liberation and Libertarian Federalism"'' (Natsionalnoto osvobozhdeniye i bezvlastniyat federalizum), translated by Will Firth.</ref> 19 აგვისტოს, მჭიდროდ დაკავშირებული აჯანყების მიერ ორგანიზებული [[ბულგარელები|ბულგარული]] გლეხები ადრიანოპოლის ვილაიეთის<ref>''The Adrianople region became one of the Bulgarians' most coveted irredentas, second only to Macedonia. By the end of the 19th century, the total population in the Adrianople region amounted to almost one million people, nearly one-third of whom were Bulgarians...A Bulgarian national liberation movement began to develop immediately after 1878, in close cooperation with the national liberation movement in Macedonia, and acquired an organized character after the creation of the Internal Macedonian-Adrianopolitan Revolutionary Organization (IMARO) in 1893. It relied mainly on the refugees from the Adrianople region who were living in Bulgaria, but there was also an "internal" organization. Its actions culminated in the Preobrazhenie (Transfiguration) Uprising, which broke out two weeks after the Ilinden Uprising, on 6/19 August 1903.'' Raymond Detrez, Historical Dictionary of Bulgaria, Historical Dictionaries of Europe, No. 46, Scarecrow Press, 2006, {{ISBN|0810849011}}, p. 3.</ref> გამოიწვია განთავისუფლება დიდი ფართობი [[ისტრანჯა|მთები]], და შექმნას დროებითი მთავრობის ვასილიკო, რომ [[ისტრანჯა|''მთები'']] ''რესპუბლიკა'' . ეს გაგრძელდა დაახლოებით ოცი დღით ადრე, სანამ თურქები ჩააგდებდნენ.<ref name="Khadziev1992" /> აჯანყებამ მოიცვა კოსოვოს და სალონიკის ვილაიებიც.<ref>Nadine Lange-Akhund, The Macedonian Question, 1893-1908, from Western Sources, East European Monographs, 1998; {{ISBN|0880333839}}, p. 125.</ref>