|
'''შავშეთი''' — საქართველოს ისტორიულ-გეოგრაფიული მხარე, ამჟამად თანამედროვე [[თურქეთი|თურქეთის]] ტერიტორიაზე, წარმოადგენდა ისტორიული [[მესხეთი|მესხეთის]] ნაწილს.
==გეოგრაფია==
შავშეთი შემოსაზღვრული იყო შავშეთის ქედით, არსიანის მთით და არტანუჯს კლდის მასივით. ის [[აჭარა|აჭარის]] სამხრეთით და სამცხის გასწვრივ მდებარეობდა. ამიტომ აჭარის სამხრეთი საზღვარი, შავშეთის ქედი, მისთვის ჩრდილოეთის საზღვარი იყო, ხოლო აღმოსავლეთით იგივე მთა არსიანი საზღვრავდა; სამხრეთის საზღვარს იმერხევისა და შავშეთის წყლის შესართავთან ამოზიდული მთები წარმოდაგენენ. [[გრიგოლ ხანძთელი]]ცს ამბობს, რომ კლარჯეთს,მიხედვით უეჭველია ჩრდილოეთით, შავშეთის საზღვარზე «ერთ„ერთ კერძო შავშეთისა დიდთა წყალთა შეკრებისა გარემოსლვაჲ გარემოადგს ზღუდის სახედ»-ო<ref>გრიგოლსახედ“. ხანცთელისსოფელი ცხოვრებანორგიალი, კდ</ref>რომელიც შავშეთის წყლის სამხრეთით მდებარეობს შავშეთად იყო ცნობილი. [[გიორგი მერჩულე]]ს ცნობით „იყო ნეტარი მიქელ ქუეყანისა შავშეთისაჲ სოფლისა ნორგიალისაჲ“
==ისტორია==
სოფ. ნორგიალი, რომელიც შავშეთის წყლის სამხრეთით მდებარეობს შავშეთად იყო ცნობილი; აი რას ამბობს [[გიორგი მერჩულე]]: «იყო ნეტარი მიქელ ქუეყანისა შავშეთისაჲ სოფლისა ნორგიალისაჲ»-ო<ref>გრიგოლ ხანცთელის ცხოვრება, ლჱ</ref>, ოპიზა-კი, რომელიც შავშეთის წყლის ჩრდილო-დასავლეთით იყო, კლარჯეთს ეკუთვნოდა; ბასილი ზარზმელი მაგ. ამბობს: «მოიწივნეს... უდაბნოსა კლარჯეთისასა ოპიზას»-ო<ref>სერაპიონ ზარამელის ცხოვრება</ref>.
სახელი ეწოდა დასახლება [[შავშეთი (ქალაქი)|შავშეთის]] მიხედვით, რომელიც მისი ადრინდელი ცენტრი იყო. დასახლებული იყო ჯერ კიდევ ბრინჯაოს ხანიდან. მეცხრე საუკუნითგან მოყოლებული აქ გაჩნდა აღმოსავლეთითგან გადმოსულ ქართველთა ახალშენები, გაჩარდა ეკლესია-მონასტრების მშენებლობა. X საუკუნეში დაარსდა [[ტბეთის საეპიკოპოსო]]. 1547 წელს შავშეთი [[ოსმალეთის იმპერია]]მ დაიპყრო, [[რუსეთ-ოსმალეთის ომი 1877-1878|1877-1878 წლების ომის]] შედეგად [[რუსეთის იმპერია]]მ დაიკავა. 1921 წელს [[ყარსის ხელშეკრულება|ყარსის ხელშეკრულებით]] გადაეცა თურქეთს. ამჟამად შედის თურქეთის [[ართვინის პროვინცია]]ში შავშათის რაიონის სახით.
დასავლეთით საზღვრავდა აჭარა.
მერვე-მეცხრე საუკუნეში შავშეთი სრულებით აოხრებულ-მივიწყებული კუთხე იყო: ”ჴევი შავშეთისა უშენებელ იყო მაშინ გარეშე მცირედთა სოფელთასა, რამეთუ ჟამთა სპარსთა უფლებისასა აოხრდა... და კუალად... სლვამან სატლობისამან მოაოჴრა შავშეთი... და მცირედღა დაშთეს კაცნი ადგილ-ადგილ”-ო<ref>სუმბატის ცხოვრება და უწყება, 52</ref>. მეცხრე საუკუნითგან მოყოლებული აქ ჩნდება აღმოსავლეთითგან გადმოსულ ქართველთა ახალშენები, თან-და-თან ქვეყანა აშენდა და აყვავდა.
სახელწოდება მოდის ამავე დასახელების დაბიდან, რომელიც მისი ადრინდელი ცენტრი იყო. [[IX საუკუნე]]ში, შავშეთში, ისევე, როგორც მთლიანად სამხრეთ [[საქართველო|საქართველოში]], დიდი აღმშენებლობა მიმდინარეობდა — განსაკუთრებით ეკლესია-მონასტრებისა. [[1547]] წელს შავშეთი [[ოსმალეთი|ოსმალებმა]] დაიპყრეს, [[1877]]-[[1778|78]] წლებში [[რუსეთის იმპერია|რუსეთმა]] გაათავისუფლა, შემდგომ კვლავ ოსმალეთმა მიიტაცა.
==დემოგრაფია==
==ლიტერატურა==
{{ქსე|10|675|[[იური სიხარულიძე|სიხარულიძე, ი.]]}}
* ი.[[ივანე ჯავახიშვილი|''ჯავახიშვილი, ი.'']] „თხზულებანი თორმეტ ტომად“, ტ. II, გვ. 59
== რესურსები ინტერნეტში ==
* [http://www.savsatli.com ადგილობრივი ინფორმაცია] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160109161801/http://savsatli.com/ |date=2016-01-09 }}
* [http://www.savsat.gov.tr მთავრობა]
* [http://www.savsat.bel.tr/ მუნიციპალიტეტი]
==სქოლიო==
| 