ჩეჩნური ენა: განსხვავება გადახედვებს შორის

[შემოწმებული ვერსია][შემოწმებული ვერსია]
შიგთავსი ამოიშალა შიგთავსი დაემატა
გადარჩენა 1 წყაროების და მონიშვნა 0 მკვდრად.) #IABot (v2.0.7
No edit summary
ხაზი 38:
 
== ბგერითი შედგენილობა ==
ჩეჩნურს აქვს ხმოვანთა და თანხმოვანთა რთული სისტემა. ხმოვანთა სისტემაში, გარდა ხუთი მარტივი ხმოვნისა, მოიპოვება გრძელი, უმლაუტიზებული, უმლაუტიზებულ-გრძელი და ვიწრო ხმოვნები. თანხმოვანთა სისტემით ჩეჩნური ახლოს დგას ქართულთან. ჩეჩნურს, ქართულისგან განსხვავებით აქვს სამი სპეციფიკური თანხმოვანი : ფარინგალური მჟღერი ჵ, ფარინგალური ყრუ ჰ' და ლარინგალური აბრუპტივი ' (იგივეა, რაც მეგრული ' სიტყვაში 'უდე "სახლი"„სახლი“)
 
== მორფოლოგიური მიმოხილვა ==
ჩეჩნურში არსებობს ხუთი გრამატიკული კლასი: 1) მამაკაცის (ნიშანია ვ-), 2)ქალის (ნიშანია ჲ-), 3) ნივთის (ნიშანია დ-), 4) აბსტრაქტულ ცნებათა (ნიშანია ჲ-) და 5) ცხოველთა (ნიშანია ბ-), თუმცა გრამატიკულ კლასთა სისტემისადმი ცნებათა კუთვნილების პრინციპები ჯერ არაა დადგენილი. ძირითადი ბრუნვებია: სახელობითი, მოთხრობითი, ნათესაობითი, მიცემითი, გამსჭვალვითი, მოქმედებითი:
 
სახ. სთაგ "კაცი"„კაცი“
მოთხ. სთაგა "კაცმა"„კაცმა“
ნათეს. სთაგან "კაცის"„კაცის“
მიც. სთაგანა "კაცს"„კაცს“
გამსჭ. სთაგახ "კაცში"„კაცში“
მოქმ. სთაგაცა "კაცით„კაცით, კაცთან"კაცთან“
 
ჩეჩნურს აქვს აგრეთვე თხუთმეტამდე ლოკატიური (ადგილობითი) ბრუნვა.
 
 
ჩეჩნური ზმნა იუღლვის კლასთა მიხედვით. გარდამავალ ზმნაში აღინიშნება ობიექტის კლასი: სან ვოშას ზუდა '''ჲ'''იგირა "ჩემმა„ჩემმა ძმამ ცოლი მოიყვანა"მოიყვანა“, გარდაუვალში - სუბიექტისა: სუო წა '''ვ'''ე'ანა "მე„მე (მამაკაცი) სახლში მოვედი"მოვედი“. ზმნას აქვს რთული დრო-კილოთა სისტემა - როგორც სინთეზური ('ოოხუ "ხნავს"„ხნავს“) ისე ანალიზური ('ოოხუშ ვუ "ხნავს„ხნავს, ხვნის პროცესშია"პროცესშია“) ფორმები.
 
== ლექსიკა ==
ხაზი 95:
 
== ისტორია ==
თანამედროვე ჩეჩნური სალიტერატურო ენა შეიქმნა [[1917]]-ის [[ოქტომბრის რევოლუცია|ოქტომბრის რევოლუციის]] შემდეგ. ჩეჩნური ანბანი ლათინურ გრაფიკაზე შექმნა ხალიდ ოშაევმა 1925 წელს. მანამდე გამოიყენებოდა არაბული გრაფიკა - ე.წ. "აჯამური„აჯამური დამწერლობა"დამწერლობა“, რომელიც შეიხ შამილის დავალებით შეიმუშავა დაღესტნელმა მოლამ დიბირ-ყადი ხუნძახელმა. 1938 წლიდან ჩეჩნური გრაფიკა შეიცვალა - ახალი ანბანი კირილიცაზე დაყრდნობით შეიმუშავეს (რუსულ ანბანს ემატებოდა ასოთშეერთებები და ლათინური ერთიანი). 1992 წელს, ჩეჩნეთის რესპუბლიკა-იჩქერიის გამოცხადების შემდეგ, დამწერლობა გადაიყვანეს ისევ ლათინურ გრაფიკაზე, რომელსაც დღესაც იყენებენ კირილიცის პარალელურად
 
== დამწერლობა ==
მოძიებულია „https://ka.wikipedia.org/wiki/ჩეჩნური_ენა“-დან