ფარნავაზ I: განსხვავება გადახედვებს შორის
[შემოწმებული ვერსია] | [შეუმოწმებელი ვერსია] |
შიგთავსი ამოიშალა შიგთავსი დაემატა
აზო იბერიის მეფე არ ყოფილა |
No edit summary იარლიყი: გაუქმებულია |
||
ხაზი 1:
{{მმ*|ფარნავაზი}}
{{მმართველი
|ქვეყანა= [[იბერია|იბერიის]]
|თანამდებობა=
|სახელი= ფარნავაზ I
|ორიგინალური სახელი= {{lang-fa|არმაზი}}<ref>[http://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/78058 ლეონტი მროველი „ქართლის ცხოვრება“]. გვ. 45.</ref>
|რიგი=
|რიგი-მეუღლეების=
ხაზი 13:
|წინამორბედი= [[აზო]]
|მემკვიდრე= [[საურმაგი]]
|სხვა წოდებები=
|ვიცე-პრეზიდენტი=
|პარტია=
|დაბადების თარიღი= [[ძვ. წ. 329]], 326<ref name="Tmn9">Toumanoff, p. 9</ref> ან 311
|დაბადების ადგილი= [[მცხეთა]], [[ქართლი]]
|გარდაცვალების თარიღი= [[ძვ. წ. 237]], 234 ან 219 (92 წლის)
|გარდაცვალების ადგილი= [[მცხეთა]], [[იბერიის სამეფო]]
|დაკრძალვის ადგილი=[[არმაზციხე|არმაზი]], [[იბერიის სამეფო]]
|ქორწინება= [[დურძუკები|დურძუკი]] ქალი
|შვილები= [[საურმაგი]]
|დინასტია= [[ფარნავაზიანი]]
|მამა= [[ქართველი]] უფლისწული<ref>Georgian royal annals, page of edition 20, line of edition 17</ref>, [[სამარა (მცხეთის მამასახლისი)|სამარას]] ძმა
|დედა= [[დარიოს III|დარიოს III-ის]] ასული<ref name="GRA 20-18">Georgian royal annals, page of edition 20, line of edition 18</ref>
|რელიგია= [[ქართული მითოლოგია|პაგანიზმი]] ([[არმაზი (ღვთაება)|ღვთაება არმაზი]])
}}
'''ფარნავაზ I''' ({{lang-fa|ფარნა}} – დიდება<ref>Rapp, Stephen H. (2003) Studies In Medieval Georgian Historiography: Early Texts And Eurasian Contexts. Peeters Bvba ISBN 90-429-1318-5., pp. 275-276.</ref>) — [[ლეონტი მროველი]]ს მიხედვით, ქართლის (იბერიის) პირველი მეფე ძვ. წ. IV–III საუკუნის I ნახევარში და [[ფარნავაზიანთა დინასტია|ფარნავაზიანთა დინასტიის]] დამაარსებელი. ამავე ავტორის მიხედვით იგი იყო მცხეთის მამასახლისის სამარას ძმისწული. ფარნავაზმა დაამარცხა [[აზო]] და თავი ქართლის (იბერიის) მეფედ გამოაცხადა. ამის შემდეგ ჩაატარა სახელმწიფო რეფორმა – ქართლის სამეფო დაჰყო რვა საერისთავოდ და ქართლის სასასპეტოდ, რომელთა სათავეში შესაბამისად ერისთავები და სპასპეტი ჩააყენა. ფარნავაზმა აღმართა სამეფოს მთავარი ღვთაების – [[არმაზი (ღვთაება)|არმაზის]] კერპი. მასვე მიეწერება [[ქართული დამწერლობა|ქართული დამწერლობის]] შექმნა („შექმნა მწიგნობრობა ქართული“).
Line 32 ⟶ 34:
==ისტორია==
პირველი დიდი ქართველი ხელმწიფე, საქართველოს პირველი გამაერთიანებელი ქრისტეს წინარე IV-III საუკუნეთა მიჯნაზე. იყო მცხეთის მამასახლისის, [[სამარა (მცხეთის მამასახლისი)|სამარას]] ძმისწული (მამის სახელი ცნობილი არ არის). ფარნავაზი სამი წლისა იქნებოდა, როცა [[პონტო]]დან („საბერძნეთიდან“) ძლიერი ლაშქრით მოვიდა [[აზო]] (
[[ფაილი:Iberia-ka.svg|thumb|300 px|მარჯვნივ|ფარნავაზის მიერ [[იბერია]] 8 საერისთავოდ და ერთ სასასპეტოდ დაიყო.]]
==მეფობა==
გამეფებისთანავე ფარნავაზი შეუდგა დიდ რეფორმატორულ და აღმშენებლობით საქმიანობას. გააერთიანა სრულიად საქართველო და დაჰყო იგი საერისთავოებად, სათავეში – ერისთავებით. სულ იყო რვა საერისთავო:
Line 54 ⟶ 58:
სტრატეგიულად ყველაზე მნიშვნელოვანი პროვინცია — [[შიდა ქართლი]], დაექვემდებარა სპასპეტს. სპასპეტი მეფის შემდეგ მეორე პირი იყო სამეფოში და ერისთავებიც პირადად მას ემორჩილებოდნენ.
ხელახლა ააშენა, ახალი კედელ-გალავნებით და ციხე-კოშკებით გაამაგრა, განამტკიცა მცხეთა, იქვე აღმართა სალოცავი კერპი არმაზი. აღადგინა და ააშენა ყველა სხვა ციხე-სიმაგრე, რომელიც მანამდე დაენგრია მტრის შემოსევას, თუ სტიქიურ უბედურებას. დასავლეთ საქართველოში ააშენა ახალი ციხე-სიმაგრენი – [[შორაპნის ციხე|შორაპანი]] და დიმნა ([[დიმი]]). მისმა თანამებრძოლმა, ეგრისის ერისთავმა ქუჯიმ აღაშენა ქალაქი [[ციხე-გოჯი]]. ფარნავაზის სახელთან დაკავშირებულია უდიდესი კულტურულ-საგანმანათლებლო რეფორმა – [[ქართული დამწერლობა|ქართული დამწერლობისა]] და მწიგნობრობის დაფუძნება („ამან შექმნა მწიგნობრობა ქართული“). გამეფდა 27 წლისა, იმეფა და იღვაწა 65 წელიწადი, აღესრულა 92 წლისა. დაკრძალეს არმაზს.<ref name=":0">{{წიგნი | ბმული = http://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/80488 | ავტორი1 = [[ლევან სანიკიძე|სანიკიძე, ლევან]] | ავტორი2 = [[გუბაზ სანიკიძე|სანიკიძე, გუბაზ]] | სათაური = უბის ისტორია : ნაწილი I | გვ = 3, 4 | გამომცემლობა = „სამშობლო“ | ადგილი = თბილისი | წელი = 1992 }}</ref>
[[File:Pharnavaz statue kz1.jpg|thumb|300px|მარჯვნივ|ფარნავაზ მეფის თანამედროვე ქანდაკება თბილისში, ქეთევან წამებულის გამზირზე, [[საქართველო]].]]▼
==ლიტერატურა==
Line 63 ⟶ 66:
* გ. მამულია, კლასობრივი საზოგადოება და სახელმწიფოს ჩამოყალიბება ძველ ქართლში, თბ., 1979;
* ს. გორგაძე, წერილები საქართველოს ისტორიიდან, „მოამბე“, 1905. №9, 10.
▲[[File:Pharnavaz statue kz1.jpg|thumb|
[[File:Pharnavaz street, Batumi, Georgia.jpg|thumb|300 px|მარჯვნივ|ფარნავაზ მეფის ქუჩა [[ბათუმი|ბათუმში]].]]
==სქოლიო==
{{სქოლიოს სია}}
{{დაიწყე
{{s-bef|წინამორბედი=[[აზონი]]}}
{{s-ttl|rows=2|ტიტული=[[იბერიის მეფეთა სია|იბერიის მეფე]]|წლები=[[ძვ. წ. 302]]–[[ძვ. წ. 237|237]]}}
{{დაასრულე ყუთი}}▼
{{s-aft|rows=4|შემდეგი=[[საურმაგი]]}}
{{s-bef|rows=2|წინამორბედი=[[ქუჯი]]}}
{{იბერიის მეფეები}}
|