ვიკიპედია

ფარნავაზ I: განსხვავება გადახედვებს შორის

ისტორიის ინტერაქციულად გადახედვა
[შეუმოწმებელი ვერსია][შემოწმებული ვერსია]
← წინა ცვლილებაშემდეგი ცვლილება →
შიგთავსი ამოიშალა შიგთავსი დაემატა
ვიზუალურივიკიტექსტი
მNo edit summary
იარლიყი: გაუქმებულია
მ Lasha-george-ის რედაქტირებები გაუქმდა; აღდგა გიო ოქრო-ის მიერ რედაქტირებული ვერსია
იარლიყი: სწრაფი გაუქმება
ხაზი 1:
{{მმ*|ფარნავაზი}}
{{მმართველი
|ქვეყანა= [[იბერია|იბერიის]]
|თანამდებობა= [[მეფე]]
|სახელი= ფარნავაზ I
|ორიგინალური სახელი= {{lang-fa|არმაზი}}<ref>[http://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/78058 ლეონტი მროველი „ქართლის ცხოვრება“]. გვ. 45.</ref>
|რიგი=
|რიგი-მეუღლეების=
ხაზი 13:
|წინამორბედი= [[აზო]]
|მემკვიდრე= [[საურმაგი]]
|სხვა წოდებები=
|სხვა წოდებები= [[იბერია|ყოველი ქართლისა]] და [[ეგრისი|ეგურის]] მეფე<ref>Rapp (2016) location: 6323</ref>{{შენიშვნა|Kartli and Eguri were known in the classical antiquity as Iberia and Colchis respectively.<ref>Rapp (2016) location: 702</ref>}} ''({{small|სრულიად იბერიის და კოლხეთის მეფე<ref>Georgian royal annals, page of edition 24, line of edition 6–7</ref>}})''
|ვიცე-პრეზიდენტი=
|პარტია=
|დაბადების თარიღი= [[ძვ. წ. 329]], 326<ref name="Tmn9">Toumanoff, p. 9</ref> ან 311
|დაბადების ადგილი= [[მცხეთა]], [[ქართლი]]
|გარდაცვალების თარიღი= [[ძვ. წ. 237]], 234 ან 219 (92 წლის)
|გარდაცვალების ადგილი= [[მცხეთა]], [[იბერიის სამეფო]]
|ქორწინება= [[დურძუკები|დურძუკი]] ქალი▼
|დაკრძალვის ადგილი=[[არმაზციხე|არმაზი]], [[იბერიის სამეფო]]
▲|ქორწინება= [[დურძუკები|დურძუკი]] ქალი
|შვილები= [[საურმაგი]]
|დინასტია= [[ფარნავაზიანი]]
|მამა= [[ქართველი]] უფლისწული<ref>Georgian royal annals, page of edition 20, line of edition 17</ref>, [[სამარა (მცხეთის მამასახლისი)|სამარას]] ძმა
|დედა= [[დარიოს III|დარიოს III-ის]] ასული<ref name="GRA 20-18">Georgian royal annals, page of edition 20, line of edition 18</ref>
|რელიგია= [[ქართული მითოლოგია|პაგანიზმი]] ([[არმაზი (ღვთაება)|ღვთაება არმაზი]])
}}
'''ფარნავაზ I''' ({{lang-fa|ფარნა}} – დიდება<ref>Rapp, Stephen H. (2003) Studies In Medieval Georgian Historiography: Early Texts And Eurasian Contexts. Peeters Bvba ISBN 90-429-1318-5., pp. 275-276.</ref>) — [[ლეონტი მროველი]]ს მიხედვით, ქართლის (იბერიის) პირველი მეფე ძვ. წ. IV–III საუკუნის I ნახევარში და [[ფარნავაზიანთა დინასტია|ფარნავაზიანთა დინასტიის]] დამაარსებელი. ამავე ავტორის მიხედვით იგი იყო მცხეთის მამასახლისის სამარას ძმისწული. ფარნავაზმა დაამარცხა [[აზო]] და თავი ქართლის (იბერიის) მეფედ გამოაცხადა. ამის შემდეგ ჩაატარა სახელმწიფო რეფორმა – ქართლის სამეფო დაჰყო რვა საერისთავოდ და ქართლის სასასპეტოდ, რომელთა სათავეში შესაბამისად ერისთავები და სპასპეტი ჩააყენა. ფარნავაზმა აღმართა სამეფოს მთავარი ღვთაების – [[არმაზი (ღვთაება)|არმაზის]] კერპი. მასვე მიეწერება [[ქართული დამწერლობა|ქართული დამწერლობის]] შექმნა („შექმნა მწიგნობრობა ქართული“).
Line 34 ⟶ 32:
 
==ისტორია==
პირველი დიდი ქართველი ხელმწიფე, საქართველოს პირველი გამაერთიანებელი ქრისტეს წინარე IV-III საუკუნეთა მიჯნაზე. იყო მცხეთის მამასახლისის, [[სამარა (მცხეთის მამასახლისი)|სამარას]] ძმისწული (მამის სახელი ცნობილი არ არის). ფარნავაზი სამი წლისა იქნებოდა, როცა [[პონტო]]დან („საბერძნეთიდან“) ძლიერი ლაშქრით მოვიდა [[აზო]] (ალბათლევან და გუბაზ სანიკიძეების ვარაუდით, პონტოელი ქართველი. მიიჩნევდნენმიიჩნევა [[ალექსანდრე მაკედონელი]]ს სარდლად), რომელმაც მოჰკლა სამარაც და მისი ძმაც (ფარნავაზის მამა) და თვითონ დაიდგა სამეფო ტახტი [[მცხეთა]]ში. ყრმა ფარნავაზი დედამ მთაში გახიზნა და იქ გაზარდა. ვაჟკაცობაში ფეხშედგმული ფარნავაზი, დედასთან ერთად, მცხეთაში დაბრუნდა და შეუდგა საიდუმლო სამზადისს აზონის ძალაუფლების დასამხობად. მან კავშირი შეკრა დასავლეთ საქართველოს, ეგრისის მთავარ ქუჯისთან და შეერთებული ძალებით, დაამხეს აზონის ბატონობა. თვითონ აზონი ბრძოლაში დაიღუპა. მცხეთაში მეფედ დაჯდა ფარნავაზი. აქედან იწყება [[ფარნავაზიანთა დინასტია|ფარნავაზიანთა დინასტიის]] ისტორია.<ref name=":0" />
[[ფაილი:Iberia-ka.svg|მინიატიურა|[[იბერია|ქართლის სამეფო]] ფარნავაზის დროს]]
[[ფაილი:Iberia-ka.svg|thumb|300 px|მარჯვნივ|ფარნავაზის მიერ [[იბერია]] 8 საერისთავოდ და ერთ სასასპეტოდ დაიყო.]]
 
==მეფობა==
გამეფებისთანავე ფარნავაზი შეუდგა დიდ რეფორმატორულ და აღმშენებლობით საქმიანობას. გააერთიანა სრულიად საქართველო და დაჰყო იგი საერისთავოებად, სათავეში – ერისთავებით. სულ იყო რვა საერისთავო:
 
Line 58 ⟶ 54:
სტრატეგიულად ყველაზე მნიშვნელოვანი პროვინცია — [[შიდა ქართლი]], დაექვემდებარა სპასპეტს. სპასპეტი მეფის შემდეგ მეორე პირი იყო სამეფოში და ერისთავებიც პირადად მას ემორჩილებოდნენ.
 
ხელახლა ააშენა, ახალი კედელ-გალავნებით და ციხე-კოშკებით გაამაგრა, განამტკიცა მცხეთა, იქვე აღმართა სალოცავი კერპი არმაზი. აღადგინა და ააშენა ყველა სხვა ციხე-სიმაგრე, რომელიც მანამდე დაენგრია მტრის შემოსევას, თუ სტიქიურ უბედურებას. დასავლეთ საქართველოში ააშენა ახალი ციხე-სიმაგრენი – [[შორაპნის ციხე|შორაპანი]] და დიმნა ([[დიმი]]). მისმა თანამებრძოლმა, ეგრისის ერისთავმა ქუჯიმ აღაშენა ქალაქი [[ციხე-გოჯი]]. ფარნავაზის სახელთან დაკავშირებულია უდიდესი კულტურულ-საგანმანათლებლო რეფორმა – [[ქართული დამწერლობა|ქართული დამწერლობისა]] და მწიგნობრობის დაფუძნება („ამან შექმნა მწიგნობრობა ქართული“). გამეფდა 27 წლისა, იმეფა და იღვაწა 65 წელიწადი, აღესრულა 92 წლისა. დაკრძალეს არმაზს.<ref name=":0">{{წიგნი | ბმული = http://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/80488 | ავტორი1 = [[ლევან სანიკიძე|სანიკიძე, ლევან]] | ავტორი2 = [[გუბაზ სანიკიძე|სანიკიძე, გუბაზ]] | სათაური = უბის ისტორია : ნაწილი I | გვ = 3, 4 | გამომცემლობა = „სამშობლო“ | ადგილი = თბილისი | წელი = 1992 }}</ref> ცოლად ყავდა [[დურძუკები|დურძუკი]]ს ქალი რომლისაგანაც ეყოლა ძე, მისი ტახტის მემკვიდრე — [[საურმაგ I]].
[[File:Pharnavaz statue kz1.jpg|thumb|300 px300px|მარცხნივმარჯვნივ|ფარნავაზ მეფის თანამედროვე ქანდაკება [[თბილისი|თბილისში]], ქეთევან წამებულის გამზირზე, [[საქართველო]].]]▼
 
== შენიშვნები ==
{{შენიშვნების სია}}
 
==ლიტერატურა==
Line 69 ⟶ 63:
* გ. მამულია, კლასობრივი საზოგადოება და სახელმწიფოს ჩამოყალიბება ძველ ქართლში, თბ., 1979;
* ს. გორგაძე, წერილები საქართველოს ისტორიიდან, „მოამბე“, 1905. №9, 10.
 
▲[[File:Pharnavaz statue kz1.jpg|thumb|300 px|მარცხნივ|ფარნავაზ მეფის თანამედროვე ქანდაკება [[თბილისი|თბილისში]], ქეთევან წამებულის გამზირზე.]]
[[File:Pharnavaz street, Batumi, Georgia.jpg|thumb|300 px|მარჯვნივ|ფარნავაზ მეფის ქუჩა [[ბათუმი|ბათუმში]].]]
 
==სქოლიო==
{{სქოლიოს სია}}
 
{{დაიწყე დაფაყუთი}}
{{მემკვიდრეობის ყუთი| წინამორბედი= [[აზო]] | ტიტული=[[იბერია|იბერიის მეფე]] | წლები=ძვ. წ. IV–III სს.| შემდეგი = [[საურმაგ I]]}}
{{s-hou|[[ფარნავაზიანთა დინასტია]]||[[ძვ. წ. 329]]||[[ძვ. წ. 237]]}}
{{დაასრულე დაფაყუთი}}▼
{{s-bef|წინამორბედი=[[აზონი]]}}
{{s-ttl|rows=2|ტიტული=[[იბერიის მეფეთა სია|იბერიის მეფე]]|წლები=[[ძვ. წ. 302]]–[[ძვ. წ. 237|237]]}}
{{s-aft|rows=4|შემდეგი=[[საურმაგი]]}}
{{s-bef|rows=2|წინამორბედი=[[ქუჯი]]}}
▲{{დაასრულე დაფა}}
 
{{იბერიის მეფეები}}
მოძიებულია „https://ka.wikipedia.org/wiki/ფარნავაზ_I“-დან