|
|კორონაცია=
|წინამორბედი= [[ფარნავაზ I]]
|მემკვიდრე= [[მირვანმირიან I]]/მირვან I
|სხვა წოდებები=
|ვიცე-პრეზიდენტი=
|გარდაცვალების თარიღი=
|გარდაცვალების ადგილი=
|ქორწინება= [[სპარსელი|სპარსი]], ასული ბარდაველისა ერისთვისაჲ.
|შვილები= {{plainlist|
|შვილები= ორი ასული. <br />[[მირვან I|მირვანი]] (შვილობილი)
*'''I ასული''', საურმაგის შვილობილის, მირვანის მეუღლე;
|დინასტია= [[ფარნავაზიანი]]
*'''II ასული''', ქუჯის ძის მეუღლე.}}
|მამა= [[ფარნავაზ I|ფარნავაზი]] ▼{{ციტირება| დინასტია= [[ფარნავაზიანი]]<ref group="კ">მიიღო მეფობა სრულიად ივერიისა საურმაგ პირველმან ძემან ჶარნავაზ პირველისამან და იწოდა ქართლოსიან-ფარნავაზიანად. </ref><ref>[http://dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/65894/1/Teimuraz_Batonishvili_Istoria.pdf თეიმურაზ ბატონიშვილი „ისტორია დაწყებითგან ივერიისა, ესე იგი გიორგისაგიორგიისა, რომელ არს სრულიად საქართველოისა“საქართველოჲსა“] ქმნილი საქართველოს მეათცამეტის მეფის გიორგის ძის თეიმურაზისაგან სტამბასა შინა სამეცნიერო აკადემიისასა 1848 წელსა. გვ. 210.</ref> |}} ▼▲|მამა= [[ფარნავაზ I |ფარნავაზი]]
|დედა= დურძუკი ქალი
}}
'''საურმაგი''' — [[იბერია|ქართლის (იბერიის)]] მეფე, [[ფარნავაზ I|ფარნავაზის]] ძე. ქართული საისტორიო ტრადიციის თანახმად, მეფობდა [[ძვ. წ. III საუკუნე]]ში. ქართული წყაროების მიხედვით, ჩრდილო კავკასიელი ტომებისა და სხვა უცხოელთგან შემდგარი სამხედრო რაზმების დახმარებით ჩააქრო ქართლის ერისთავთა აჯანყება. საურმაგს მიეწერება აგრეთვე [[ჩრდილო კავკასია|ჩრდილო კავკასიიდან]] [[კავკასიელი ხალხები|კავკასიელ ტომთა]] მნიშვნელოვანი მასის გადმოსახლება საქართველოს მთიანეთში. მის დროს ქართლის სამეფოს მეგობრული დამოკიდებულება უნდა ჰქონოდა [[სელევკიდების სამეფოსთანსამეფო]]სთან. „ქართლის„[[ქართლის ცხოვრება“ცხოვრება]]“ საურმაგს მიაწერს ორი ქალღმერთის - [[აინინა და დანინა|აინინასა და დანინას]] კულტის დამკვიდრებას და მცხეთის გზაზე მათი კერპების აღმართვას.<ref>[http://www.nplg.gov.ge/bios/ka/00014623/ საურმაგი]. საქართველოს ბიოგრაფიული ლექსიკონი, საქართველოს პარლამენტის ეროვნული ბიბლიოთეკა.</ref>
{{ციტირება|და დაჯდა საურმაგ მცხეთას მეფედ და უმატა ყოველთა სიმაგრეთა მცხეთისა და ქართლისათა, და მან შექმნნა ორნი კერპნი: აინინა და დანანა, და აჰმართნა გზასა ზედა მცხეთისასა.<ref>„ქართლის ცხოვრება“. გვ. 47.</ref>}}
==მეფობა==
==ისტორია==
მეფე [[ფარნავაზ I|ფარნავაზის]] შემდეგ გამეფდა საურმაგი. [[ქართველები|ქართველებმა]] თავი გარეშე მტერთაგან დახსნილად რომ იგრძნეს, ყველა შეძლებულმა პიროვნებამ თავი პატარა მეფედ წარმოიდგინა და ამიტომ საურმაგ მეფეს აუჯანყდა. საურმაგი მტკიცე პოლიტიკოსი და მშენებელი მეფე იყო; მან დაიხმარა დურძუკნი, დედის ძმა და მისი ახლობელი ოსები, მამის დისშვილები, ათასი აზნაური და აჯანყებულებს მკაცრად გაუსწორდა, ზოგი კი შეიწყალა. დიდად დაიახლოვა [[დურძუკები|დურძუკნი]]. ისინი ვეღარ ეტეოდნენ თავის ქვეყანაში და საურმაგმა ჩამოასახლა საქართველოში. მათთან ერთად სხვა კავკასიელებიც ჩამოასახლა. საურმაგმა ორი კერპი ააგო მცხეთის გზაზე: აინინა და დანინა.
იბერიის მეფე [[ფარნავაზ I|ფარნავაზის]] გარდაცვალების შემდეგ ტახტზე ადის მისი ძე საურმაგი. მეფის გარშემო მყოფ ქართველ დიდებულთა შორის გაღვივდა მოსაზრება, რომ ისინი უფრო მეტად ხეირობდნენ იმ პერიოდში, როცა არ ჰყავდათ მეფე და გადაწყვიტეს საურმაგ მეფის მოკვლა. საურმაგი მიხვდა რა დიდებულთა განზრახვას, თავი შეაფარა დედულეთს ჩრდილოკავკასიაში — [[დურძუკეთი|დურძუკეთს]] გადახვეწილა (თანამედროვე [[ვაინახები|ვაინახთა]] მხარე). დურძუკთა და ოსთა დახმარებით საურმაგმა შეძლო შეთქმულების ჩახშობა და დიდგვაროვანთა ახალი კლასი ჩამოაყალიბა, რომლებიც პირდაპირ მეფეს ექვემდებარებოდნენ. ამავე წყაროს თანახმად საურმაგს მცხეთის გზაზე აღუმართავს ორი კერპი – [[აინინა]] და [[დანანა]]. მას მიეწერება ჩრდილო კავკასიიდან კავკასიელ ტომთა გადმოსახლება საქართველოს მთიანეთში. მის დროს ქართლის სამეფო [[სელევკიდები]]ს [[ვასალი]] იყო. მას ცოლად მოუყვანია სპარსი ცოლი, [[ბარდა (ქალაქი)|ბარდაველი]] ერისთავის ასული, რომელთანაც ჰყოლია ორი ასული. ამის გამო სპარსეთიდან უშვილებია თავისი ცოლის ნათესავი (დედის დისწული), სახელად [[მირიან I|მირვანი]], [[ნებროთიანები|ნებროთიანი]]. მისთვის მიუთხოვებია ერთი ასული და მიუცია ქალაქი [[გაჩიანი]] და [[სამშვილდე|სამშვილდის]] საერისთავო. მეორე ასული მიუთხოვებია [[ეგრისი]]ს ერისთავ [[ქუჯი]]ს ძისთვის, თავისი მამის დისწულისთვის. საურმაგის დროს მცხეთის გზის პირას დაიდგა აინინას და დანინას კერპები და დაიწყო [[არმაზი (მცხეთა)|არმაზის]] შენება. საურმაგმა იმეფა 75 წელი და გარდაიცვალა.
საურმაგს მხოლოდ ორი ქალიშვილი ჰყავდა. ერთი ქუჯის შვილს მიათხოვა, მეორე - სპარსეთის მეფის [[ნებროთიანი|ნებროთის შვილს]] - მირვანოსს, რომელიც თავისი ცოლის ნათესავი იყო. მირვანოსი იშვილა და საურმაგის სიკვდილის შემდეგ სწორედ იგი გამეფდა. მირვანოსს ისტორიკოსთა ერთი ნაწილი მირიან პირველადაც მოიხსენიებს, ზოგიც - მირვანად.<ref>ბარბაქაძე ლია. ჯიბის ცნობარი მართლმორწმუნე ქრისტიანისათვის; თბილისი, 2013 წ.</ref>
==ისტორიული წყაროები==
{{ციტირება| და დაჯდა საურმაგ მცხეთას მეფედ და უმატა ყოველთა სიმაგრეთა მცხეთისა და ქართლისათა, და მან შექმნნა ორნი კერპნი: აინინა და დანანა, და აჰმართნა გზასა ზედა მცხეთისასა. და ჰმსახურებდა იგი მეფესა ასურასტანისასა. და მოიყვანა ცოლი სპარსი, ასული ბარდაველისა ერისთვისაჲ, და ესხნეს მის თანა ორნი ასულნი, და არა ესუა ძე. მაშინ მოიყვანა სპარსეთით შვილი ნებროთის ნათესავთაგან, ცოლისა მისისა დედის დისწული, და დაიჭირა იგი შვილად, რომელსა ერქუა სახელი მირვან. და მისცა ასული თჳსი ცოლად, ქალაქი გაჩიანი და საერისთვოჲ სამშჳლდისაჲ. და მეორე ასული მისცა ძესა ქუჯისსა, მამისა დისწულსა მისსა. <ref>„ქართლის ცხოვრება“. გვ. 47.</ref>}}▼;მოქცევაჲ ქართლისაჲ:
{{ციტირება|და შემდგომად მისა დადგა მეფედ საურმაგ. ამან აღმართა კერპი აჲნინა გზასა ზედა. და იწყო არმაზს შჱნებად.<ref>[http://www.amsi.ge/istoria/qm/qarTlis_moqceva.pdf მოქცევაჲ ქართლისაჲ], ''შატბერდისეული ვერსია'': [თავი ა~], გ~. გვ. 1.</ref>}}
;ქართლის ცხოვრება:
▲{{ციტირება|და დაჯდა საურმაგ მცხეთას მეფედ და უმატა ყოველთა სიმაგრეთა მცხეთისა და ქართლისათა, და მან შექმნნა ორნი კერპნი: აინინა და დანანა, და აჰმართნა გზასა ზედა მცხეთისასა. და ჰმსახურებდა იგი მეფესა ასურასტანისასა. და მოიყვანა ცოლი სპარსი, ასული ბარდაველისა ერისთვისაჲ, და ესხნეს მის თანა ორნი ასულნი, და არა ესუა ძე. მაშინ მოიყვანა სპარსეთით შვილი ნებროთის ნათესავთაგან, ცოლისა მისისა დედის დისწული, და დაიჭირა იგი შვილად, რომელსა ერქუა სახელი მირვან. და მისცა ასული თჳსი ცოლად, ქალაქი გაჩიანი და საერისთვოჲ სამშჳლდისაჲ. და მეორე ასული მისცა ძესა ქუჯისსა, მამისა დისწულსა მისსა.
== კომენტარები ==
მეფობდა საურმაგ ბედნიერად მრავალთა წელთა, და მოკუდა საურმაგ. და მეფე იქმნა მის წილ შვილი მისი მირვან.<ref>„ქართლის ცხოვრება“. გვ. 47.</ref>|}}
<references group="კ"/>
;თეიმურაზ ბატონიშვილი:
▲{{ციტირება|მიიღო მეფობა სრულიად ივერიისა საურმაგ პირველმან ძემან ჶარნავაზ პირველისამან და იწოდა ქართლოსიან-ფარნავაზიანად.<ref>[http://dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/65894/1/Teimuraz_Batonishvili_Istoria.pdf თეიმურაზ ბატონიშვილი „ისტორია დაწყებითგან ივერიისა, ესე იგი გიორგისა, რომელ არს სრულიად საქართველოისა“]. გვ. 210.</ref>|}}
;ვახუშტი ბატონიშვილი
{{ციტირება|შემდგომად მისა დაჯდა ძე მისი საურმაგ მეფედ; არამედ მეფობა მისი არა სთნდათ ქართველთა, რათა არა მონონ მონათესავესავე თჳსთა და ამისთჳს შეიზრახნენ მოკლვად საურმაგისა. სცნა საურმაგ და ივლტოდა ძურძუკეთს დედეულთა თჳსთა თანა; გარნა ჰრომნიცა იგი მიივლტოდნენ ყოველნი საურმაგისა თანა კეთილყოფისათჳს ფარნავაზისა; მაშინ შემოიკრიბნა საურმაგ ძურძუკნი და ოვსნი, შთამოვიდა და დაიპყრა კუალად საქართველო. ამისთჳს დაამდაბლნა ქართველნი და აღამაღლნა დედეულნი თჳსნი და აზნაურნი ჰრომაელნი იგი. მაშინ ძურძუკეთი ვერღა-რა იტევდა კაცთა სიმრავლისაგან, აჰყარა კავკასითურთ საურმაგ და დასხნა დიდოეთს და სუანეთს ეგრისამდე, და დაიპყრნა ესენი მისანდობელად. ამან აღმართნა კერპნი ანიან და დანიან გზასა ზედა მცხეთისასა; არამედ არა ესუა ძე, ამისთჳს მოიყვანა ცოლის დედის დისწულის შვილი მემჳდრედ სამეფოსა თჳსისა და მისცა გაჩიანი და საერისთოდ სამშჳლდე და კუალად მისცა ასული თჳსი და მეორე ასული მისცა ძესა ქუჯისასა; შემდგომად მოკუდა საურმაგ დასაბამით ძღპზ, ქართულსა რკბ.<ref>[http://dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/68532/1/Vaxushti_Saqartvelos_Istoria_Nawili_Pirveli.pdf ვახუშტი „საქართველოს ისტორია“], გამოცემა დ. გ. ქართველიშვილისა. განმარტებული და შევსებული ახლად შეძენილის არხეოლოგიურისა და ისტორიულის ცნობებით დ. ზ. ბაქრაძის მიერ. ნაწილი პირველი ძველი საქართველოს საზოგადო ქარტიით. ტფილისი, 1885. გვ. 39, 40.</ref>|}}
==წყარო==
* მოქცევაჲ ქართლისაჲ, შატბერდის კრებული X საუკუნისა, ბ. გიგინეიშვილისა და ელ. გიუნაშვილის გამოც., თბ., 1979.
* ცხოვრება ქართუელთა მეფეთა, ქართლის ცხოვრება, ს. ყაუხჩიშვილის რედაქციით, ტ. 1, თბ., 1955.
==ლიტერატურა==
* {{წიგნი | ბმული = http://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/77842?mode=full | ავტორი1 = [[მარიკა ლორთქიფანიძე|ლორთქიფანიძე მ.]] | ავტორი2 = [[როინ მეტრეველი|მეტრეველი რ.]] | სათაური = საქართველოს მეფეები | გვ = 16 | გამომცემლობა = „ნეკერი“ | ადგილი = თბ. | წელი = 2007 | isbn = 99928-58-36-2}}
* საქართველოს მეფეები, მ. ლორთქიფანიძის და რ. მეტრეველის რედაქციით, თბ., 2000
* [[გიორგი მელიქიშვილი|გ, მელიქიშვილი]], ქართლის (იბერიის) სამეფოს ისტორიის ქრონოლოგიის საკითხისათვის, ივ. ჯავახიშვილი სახ. ისტორიის ინსტიტუტის შრომები, 1958, ტ. 4, ნაკვ. I; მისივე ქართლის (იბერიის) მეფეთა სიებში არსებული ხარვეზის შესახებ, მაცნე, ისტორიის, არქეოლოგიის, ეთნოგრაფიისა და ხელოვნების ისტორიის სერია, 1978, №3;
* [[სერგი გორგაძე|ს. გორგაძე ]], წერილები საქართველოს ისტორიიდან, "მოამბე"„მოამბე“, 1905, №XI. ▼* გ, მელიქიშვილი, ქართლის (იბერიის) მეფეთა სიებში არსებული ხარვეზის შესახებ, მაცნე, ისტორიის სერია, 1978, №3;
▲* ს. გორგაძე, წერილები საქართველოს ისტორიიდან, "მოამბე", 1905, №XI.
* {{ქსე|9|148}}
{{დაიწყე ყუთი}}
{{მემკვიდრეობის ყუთი| წინამორბედი= [[ფარნავაზ I|ფარნავაზი]]| ტიტული= [[იბერიის მეფეთა სია|იბერიის მეფე]]| წლები= [[ძვ. წ. 237]]–[[ძვ. წ. 162|162]]|შემდეგი= [[მირვან I]]}}
|შემდეგი= [[მირვან I]]}}
{{დაასრულე ყუთი}}
|
