ვიკიპედია

ვატერლოოს ბრძოლა: განსხვავება გადახედვებს შორის

ისტორიის ინტერაქციულად გადახედვა
[შემოწმებული ვერსია][შემოწმებული ვერსია]
← წინა ცვლილებაშემდეგი ცვლილება →
შიგთავსი ამოიშალა შიგთავსი დაემატა
ვიზუალურივიკიტექსტი
-დაუდასტურებელი ფაქტი
No edit summary
ხაზი 13:
|მხარე2={{Flag icon|UK}} [[გაერთიანებული სამეფო]]<br />{{flag|პრუსია|1803}}<br />{{Flag icon|Netherlands}} [[ნიდერლანდები]]<br />{{Flag icon|Hanover|1692}} [[ჰანოვერის სამეფო]]<br />{{flagicon image|Flagge Herzogtum Nassau (1806-1866).svg}} [[ნასაუს საგრაფო]]<br />{{flagicon image|Flagge Herzogtum Braunschweig.svg}} [[ბრაუნშვეიგ-ლიუნებურგი]]<br />
|მეთაური1=[[ნაპოლეონ ბონაპარტი]]
|მეთაური2=[[ართურ უელესლი, I ჰერცოგი უელინგტონი|ჰერცოგი უელინგტონი]]<br />[[გებჰარტ ლებერეჰტ ფონ ბლუხერი|ბლუხერიბლიუხერი]]
|ძალა1=72000<ref name=Hofschroer72-73>Hofschröer, pp. 72–73</ref>
|ძალა2=118000<br />ინგლისელები: 68 000<ref name=Hofschroer72-73/><br />პრუსიელები: 50 000<ref>{{Harvnb|Chesney|1907|p=4}}.</ref>
ხაზი 31:
}}
 
'''ვატერლოოს ბრძოლა''' მოხდა— ბრძოლა ქალაქ [[ვატერლოო]]სთან (Waterloo, გამოითქმის [watəʀˈloː]) [[ბელგია]]ში 1815 წლის 18 ივნისს. დავატერლოო იყო [[ნაპოლეონ ბონაპარტი]]ს ბოლო ბრძოლა იყო. ვატერლოოთი დასრულდა პერიოდი, ცნობილი როგორც „[[ასი დღე]]<nowiki/>“, რომელიც დაიწყო 1815 წლის მარტში ნაპოლეონის [[ელბა]]დან დაბრუნების შემდეგ, სადაც ის თავს აფარებდა 1813 წელს [[ლაიფციგის ბრძოლა]]სა და 1814 წელს საფრანგეთის კამპანიაში დამარცხების შემდეგ. ამ დამარცხებამ ბოლო მოუღო ნაპოლეონის იმპერატორობას [[საფრანგეთი|საფრანგეთში]].
 
==ლინის ბრძოლა ==
ნაპოლეონი 120 ათასიანი არმიით შევიდა ბელგიაში იმ ვარაუდით, რომ ნაწილ-ნაწილ გაენადგურებინა იქ მყოფი ინგლისისა და ჰოლანდიის არმიები და ქვემო რაინის პრუსიის არმია. 16 ივნისს ლინისთან ნაპოლეონმა დაამარცხა პრუსიის არმია და მარშალ ე. გრუშის კორპუსს (33 ათასი კაცი) უბრძანა უკან დადევნებოდა მას. გრუში გაუბედავად მოქმედებდა, ხოლო 18 ივნისს არ მივიდა ვატერლოოსთან ნაპოლეონის დასახმარებლად.
[[1815]] წელს [[ბელგია]]ში, სოფელ [[ვატერლოო]]სთან გაიმართა ბრძოლა, სადაც [[ინგლისი]]ს, [[ნიდერლანდები]]ს და [[პრუსია|პრუსიის]] ალიანსი დაუპირისპირდა [[ნაპოლეონ I|ნაპოლეონის]] ფრანგულ არმიას. ბრძოლის წინა დღეს უპირატესობა ნაპოლეონის მხარეს იყო, რადგან ლინის ბრძოლის შემდეგ პრუსიელთა ძალები, რომელთაც ფელდმარშალი [[გებჰარტ ლებერეჰტ ფონ ბლუხერი|ბლუხერი]] ხელმძღვანელობდა მოწყვეტილი იყო ინგლის-ჰოლანდიის კოალიციისგან. ამის შემდეგ ნაპოლეონი ბრიტანალების პოზიციებისკენ დაიძრა, თუმცა [[ართურ უელესლი, I ჰერცოგი უელინგტონი|ლორდი უელინგტონი]] უკვე წასული დაუხვდა. ფრანგები კოალიციას უკან გაყვნენ, თუმცა მათ შორის ბრძოლას კოკისპირულმა წვიმამ შეუშალა ხელი.▼
 
==ვატერლოოს ბრძოლა ==
 
▲[[1815]] წელს [[ბელგია]]ში, სოფელ [[ვატერლოო]]სთან გაიმართა ბრძოლა, სადაც [[ინგლისი]]ს, [[ნიდერლანდები]]ს და [[პრუსია|პრუსიის]] ალიანსი დაუპირისპირდა [[ნაპოლეონ I|ნაპოლეონის]] ფრანგულ არმიას. ბრძოლის წინა დღეს უპირატესობა ნაპოლეონის მხარეს იყო, რადგან ლინის ბრძოლის შემდეგ პრუსიელთა ძალები, რომელთაც ფელდმარშალი [[გებჰარტ ლებერეჰტ ფონ ბლუხერი|ბლუხერი]] ხელმძღვანელობდა მოწყვეტილი იყო ინგლის-ჰოლანდიის კოალიციისგან. ამის შემდეგ ნაპოლეონი მთავარი ძალებით (72 ათასი კაცი) ბრიტანალების (68 ათასი კაცი) პოზიციებისკენ დაიძრა, თუმცა [[ართურ უელესლი, I ჰერცოგი უელინგტონი|ლორდი უელინგტონი]] უკვე წასული დაუხვდა. ფრანგები კოალიციას უკან გაყვნენ, თუმცა მათ შორის ბრძოლას კოკისპირულმა წვიმამ შეუშალა ხელი.
 
მეორე დღეს ჯარები განლაგდნენ ერთმანეთის პირისპირ. რვა საათზე აპირებდა ნაპოლეონი ბრძოლის დაწყებას, მაგრამ ჩათვალა რომ, კავალერია და არტილერია ვერ მოახერხებდა გადაადგილებას ტალახში, რითაც რამდენიმე საათი წააგო, რაც საბედისწერო აღმოჩნდა მისთვის. კარგი განწყობა შეინიშნებოდა ფრანგულ არმიაში, საფრანგეთის მარშალი და ნაპოლეონთან დაახლოებილი ადამიანი [[მიშელ ნეი]] არ აფასებდა მათ წინააღმდეგ მებრძოლ ალიანსს და ამბობდა რომ სულ რაღაც ორ საათში გაანადგურებდა „სიპაების გენერალს“ (უელინგტონს). ნაპოლეონის დავალებით, მარშალი [[ემანუელ დე გრუში]] გაემართა ბლუხერისკენ, რათა გზა გადაეკეტა მასთვის და არ მიეცა საშუალება შეერთებოდა უელინგტონს.
თორმეტ საათზე ნაპოლეონის არტილერიამ ველინგტონის ჯარების ცენტრისკენ მიიტანა შეტევა, სადაც პიტკონის ქვეითები იყვნენ განლაგებულნი. „ინგლისელები ისე ეცემოდნენ ძირს როგორც კეგლის გრუზები“ (ჯ.ლოუფორდი). ბრძოლის დროს ველინგტონი ამბობდა: „ღმერთო დიდებულო, ეს კაცი ას ზარბაზანს ისე მარჯვედ ატრიალებს, როგორც ერთ პისტოლეტს“. ინგლისელ გენერალს თავისი შტაბი უკანდახევას თხოვდა, მაგრამ ის არ აპირებდა „შეშინებული ქათამივით აქეთ-იქით სირბილს“ დამან ბრძანება გასცა რომ მდგარიყვნენ უკანასკნელ ჯარისკაცამდე. ნაპოლეონის არტილერია კი ცეცხლს აძლიერებდა, საბოლოოდ ველინგტონმა თახნმობა მისცა თავის გენერლებს რომ ასი მეტრით უკან დაეხით და როგორმე თავი დაეღწიათ ჭურვების წვიმისგან. ნეიმ ბრიტანელების ეს ნაბიჯი უკანდახევად ჩათვალა და ყველაზე კარგ დროდ შეტევისთვის. მან 16 000-იანი ესკადრონი ორად გაყო და შეუტია ალიანსს. რუკაზე არ იყო დატანილი ხრამი ვატერლოოს ველზე სადაც 8000 ცხენოსანი მიემართებოდა და იქიდან რამდენიმე ასეულიღა გადაურჩა ჩაჩეხვას. ნეი მაინც არ შეეგუა ესკადრონის ნახევრის დაკარგვას, ინგლისელების ცამეტ კარეს შეუტია და 8 გაარღვია კიდეც.
[[ფაილი:Charge of the French Cuirassiers at Waterloo.jpg|მინი|ინგლისელების კარე, ფრანგი ცხენოსნების შეტევის წინააღმდეგ]]
 
ბრძოლის მიმდინარეობისას აღმოსავლეთიდან გორაკზე გამოჩნდა პრუსიელების ჯარი. გრუშიმ ვერ მოახერხა აღეკვეთა პრუსიელთა მოძრაობა და არასწორად იმოქმედა, რის შედეგადაც ბლუხერის გენერალი ბიულოვი სწრაფად დაიძრა ვატერლოოსკენ, მას სხვა კორპუსებიც მიჰყვნენ.
ნეიმ ბრიტანელების ეს ნაბიჯი უკანდახევად ჩათვალა და ყველაზე კარგ დროდ შეტევისთვის. მან 16 000-იანი ესკადრონი ორად გაყო და შეუტია ალიანსს. რუკაზე არ იყო დატანილი ხრამი ვატერლოოს ველზე სადაც 8000 ცხენოსანი მიემართებოდა და იქიდან რამდენიმე ასეულიღა გადაურჩა ჩაჩეხვას. ნეი მაინც არ შეეგუა ესკადრონის ნახევრის დაკარგვას, ინგლისელების ცამეტ კარეს შეუტია და 8 გაარღვია კიდეც. ამ დროს ნაპოლეონი გაწბილებული იყო ნეის საქციელით და იძახდა: „როგორ შეიძლება კავალერიის შეტევა ინფანტერიის დახმარების გარეშე“.
 
ბრძოლის მიმდინარეობისას გორაკზე გამოჩნდა მომავალი ჯარი. უელინგტონს ისინი [[პრუსიელები]] ეგონა, ხოლო ნაპოლეონი დარწმუნებული იყო რომ მათ გრუშის ნაწილები უახლოვდებოდნენ, რომლებმაც პრუსიელებს უკან დაახევინეს და ახლა იმპერატორის დასახმარებლად დაბრუნდნენ. ველინგტონის ჰერცოგი ხვდებოდა რა ახლოს იყო დამარცხებასთან და ამბობდა: „ღმერთო მომეცი ღამე ან ბლუხერი“. იმ დღეს იღბალი [[ინგლისელები]]ს მხარეს იყო, ღმერთმა მისცა ბლუხერი. გორაკზე გაჩერებული ჯარს შავი მუნდირი ემოსა, რომელიც პრუსიელების ნიშანი იყო. გრუშიმ ვერ მოახერხა აღეკვეთა პრუსიელთა მოძრაობა და არასწორად იმოქმედა, რის შედეგადაც ბლუხერის გენერალი ბიულოვი სწრაფად დაიძრა ვატერლოოსკენ, მას სხვა კორპუსებიც მიჰყვნენ.
[[ფაილი:Crofts-Napoleon's last grand attack at Waterloo.jpg|მარცხნივ|მინი|ნაპოლეონი მიმართავს ძველ გვარდიას]]
ნაპოლეონმა ჩართო უკანასკნელი რეზერვი ბრძოლაში, [[საიმპერატორო გვარდია (ნაპოლეონ I)|საიმპერატორო გვარდია]] (გვარდიის მეთერთმეტე ბატალიონი). ამ გვარდიის შეტევისთვის ჯერ არავის ჰქონდა გაძლებული და იმპერატორი მხოლოდ უკიდურეს შემთხვევაში იყენებდა. გვარდიამ შეუტია ალიანსს, მათ გაარღვიეს პირველი ხაზი, გადათელეს არტილერია, დაამარცხეს პოლ ჰეკეტის ბრიგადა მაგრამ მეტის გაკეთება უკვე შეუძლებელი იყო. ველინგტონის ფერდობზე ჩასაფრებული მეიტლენდის რამდენიმე რაზმმა ძლიერი ცეცხლი გაუხსნა და საბოლოოდ დაახევინა უკან ფრანგებს. ორგანიზებულად იხევდა უკან გვარდია, რასაც ველინგტონის კიდევ ერთი აღფრთოვანება მოჰყვა: „დიდებულია, დიდებულია“. 5 ათასი ჯარისკაცი მოექცა 80 000 მოკავშირის ალყაში, ველინგტონის ჯარისკაცები ყოველი მხრიდან ესროდნენ მათ. გენერალმა კოლმა არტილერიას ცეცხლის შეწყვეტა უბრძანა: „ეს უკვე მკვლელობაა, ნამდვილი მკვლელობა. შეწყვიტეთ სროლა“. მან აღმართა თეთრი დროშა და ჯარისკაცებს მიმართა რომ არავინ დაივიწყებდა მათ გმირობას, მაგრამ მოვიდა დრო რომ დანებდნენ. ფრანგების გენერალმა პიერ კამბრონმა კი ამაზე დაუყვირა: „merde!“ რაც უკიდურესი ფორმაა დაუმორჩილებლობის და შეურაცყმყოფელ ფორმაში გამოითქმის (ფრანგული გინებაა). არსებობს მეორე რომანტიკული ვერსია სადაც კამბრონი პასუხობს: „ნეხვო!!! გვარდია იღუპება მაგრამ არ ნებდება“.
 
როდესაც გვარდიის მეთერთმეტე ბატალიონი გმირულად იბრძოდა, ძველ გვარდიას ნაპოლეონი გაყავდა ბრძოლის ველიდან. კიდევ შეეძლო ნაპოლეონს ბრძოლების წარმოება, მის განკარგულებაში იყო 120 000 ჯარისკაცი, მაგრამ მას აღარ უნდოდა კამპანიებში მონაწილეობის მიღება. არსებობს ვერსია რომ, რიგითი ფრანგები მას სასახლეში უვარდებოდნენ და ინგლისელების განადგურებასაც თხოვდნენ. ის გადაასახლეს წმინდა ელენეს კუნძულზე, სადაც სავარაუდოდ მოწამვლით მოკლეს [[1821]] წელს.
 
გრუშის შეცდომას არასდროს დაუვიწყებენ ფრანგები, მოღალატედაც შერაცხეს. იმ დროინდელ საფრანგეთში არსებობდა ეჭვი რომ ის შეეკრა ინგლისელებს, რაც შემდგომ გაქარწყლდა და მისი მოქმედება უინიციატივობას მიაწერეს.
 
== იხილეთ აგრეთვე ==
* [[ნაპოლეონის ომები]]
 
== ლიტერატურა ==▼
== წყაროები ==
{{ქსე|4|322}}
* {{Citation|last=Adkin |first=Mark |year=2001| title=The Waterloo Companion |publisher=Aurum |isbn=1-85410-764-X}}
* {{Citation|last=Barbero |first=Alessandro |year=2005 |title=The Battle: A New History of Waterloo |publisher=Atlantic Books |isbn=1-84354-310-9}}
Line 60 ⟶ 61:
* {{Citation|last=Boller, Jr.|first=Paul F.|last2=George |first2=John |year=1989 |title=They Never Said It: A Book of Fake Quotes, Misquotes, and Misleading Attributions |publisher=New York: Oxford University Press|isbn=0-19-505541-1}}
* {{Citation|last=Bonaparte |first=Napoleon |year=1869 |editor1-last=Polon |editor1-first=Henri |editor2-last=Dumaine |editor2-first=J. |title=Correspondance de Napoléon Ier; publiée par ordre de l'empereur Napoléon III (1858)|url=http://www.archive.org/stream/correspondancede28napouoft#page/292/mode/1up |chapter=No. 22060|volume=28 |pages=292, 293}}.
 
▲== ლიტერატურა ==
* Anonymous. [http://napoleonistyka.atspace.com/Imperial_Guard_at_Waterloo.htm Napoleon's Guard at Waterloo 1815]
* Bijl, Marco, [http://home.scarlet.be/~tsh40803/8/8st.html 8th Dutch Militia] a history of the 8th Dutch Militia battalion and the Bylandt Brigade, of which it was a part, in the 1815 campaign (using original sources from the Dutch and Belgian national archives)
მოძიებულია „https://ka.wikipedia.org/wiki/ვატერლოოს_ბრძოლა“-დან