საბერძნეთი: განსხვავება გადახედვებს შორის

[შეუმოწმებელი ვერსია][შეუმოწმებელი ვერსია]
შიგთავსი ამოიშალა შიგთავსი დაემატა
No edit summary
No edit summary
ხაზი 77:
|შენიშვნა გ = {{note|გგგ}} [[ევროკავშირი]]ს სხვა წევრ სახელმწიფოებთან ერთად, აგრეთვე გამოიყენება დომენი [[.eu]].
}}
'''საბერძნეთის რესპუბლიკა''' ({{lang-el|Ελληνική Δημοκρατία}} - გამოითქმის როგორც ''ელინური რესპუბლიკა'', რაც მისი ოფიციალური სახელიცაა<ref>{{cite web |url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/gr.html |publisher=www.cia.gov |work=[[გამოძიების ცენტრალური ბიურო]] |date=15 March 2007 |accessdate=7 April 2007 |title=World Factbook – Greece: Government}}</ref>) — სახელმწიფო [[სამხრეთი ევროპა|სამხრეთ ევროპაში]]. 2018 წლის მონაცემებით, მოსახლეობა დაახლოებით 10.7 მილიონია. ათენი, ქვეყნის ქვეყნის დედაქალაქი, არის უდიდესი ქალაქი, ხოლო მეორე უდიდესი ქალაქი [[თესალონიკი]]ა.
 
[[ბალკანეთის ნახევვარკუნძული]]ს სამრხეთ ნაწილში მდებარე საბერძნეთი, მოქცეულია [[ევროპი]]ს, [[აზია|აზიისა]] და [[აფრიკა|აფრიკის]] გზაგასაყარზე. საბერძნეთს სახმელეთო საზღვარი ჩრდილო-დასავლეთით აქვს [[ალბანეთი|ალბანეთთან]], ჩრდილოეთით – [[ბულგარეთი|ბულგარეთთან]] და [[ჩრდილოეთი მაკედონია|ჩრდილოეთ მაკედონიასთან]], ჩრდილო-აღმოსავლეთით – [[თურქეთი|თურქეთთან]]. საბერძნეთს [[აღმოსავლეთი]]დან აკრავს [[ეგეოსის ზღვა]], [[იონიის ზღვა]] [[დასავლეთი]]დან, ხოლო სამხრეთიდან [[ხმელთაშუა ზღვა]]. საბერძნეთის [[სანაპირო ზოლი]], რომელიც [[ხმელთაშუა ზღვა|ხმელთაშუა ზღვის]] აუზში უდიდესია, 13 676 კილომეტრით მსოფლიოში მეოცეა, რომელიც ქმნის [[საბერძნეთის კუნძულების სია|კუნძულების]] დიდი რაოდენობას (დაახლოებით 1400 საიდანაც 227 დასახლებულია). მთლიანი ტერიტორიის 80% მთიანი რელიეფისგან შედგება; ქვეყნის უმაღლესი მწვერვალია 2918 მეტრი სიმაღლის [[ოლიმპი|ოლიმპის მთა]]. ქვეყანა მოიცავს ცხრა ტრადიციულ [[საბერძნეთის რეგიონები|გეოგრაფიულ რეგიონს]]: [[მაკედონია (საბერძნეთი)|მაკედონია]], [[ცენტრალური საბერძნეთი]], [[პელოპონესის ნახევარკუნძული]], [[ფესალია]], [[ეპირი]], [[აეგენის კუნძულები]] (შედის [[დოდეკანესის კუნძულები]] და [[კიკლადები]]), [[დასავლეთი თრაკია]], [[კრეტა]] და [[იონიის კუნძულები]].
ხაზი 95:
ქვეყნის მატერიკული ნაწილი უპირატესად მთიანი მასივევბითაა დაფარული, უმაღლესი მწვერვალია [[ოლიმპო]] (2917 მ) [[თესალია]]ში. ყველაზე მნიშვნელოვანია [[პინდოსი]]ს მასივი ქედი, რომელიც ფესალიისა და ეპირის რაიონებს ჰყოფს. მთებს უკავია პელოპონესის ნახევარკუნძულის სამხრეთ ნაწილი.
 
გეოლოგიური თვალსაზრისით საბერძნეთის მთიანი მასივი შედარებით ახალგაზრდაა, სადაც ადგილი აქვს ფილების მოძრაობას, რაც იწვევს მიწისძვრებს. ეს მოძრაობები განსაკუთრებით შესამჩნევია იონიის ზღვის კუნძულებზე. ყველაზე დიდი ვაკე უბნები გვხვდებასგვხვდება მაკედონიასა და თრაკიაში. ადრე მათ ადგილზე დაჭაობებული ტბები იყო, ახლა ისინი დააშრეს და სასოფლო-სამეურნეო სავარგულებად იყენებენ.
 
* '''ფართობი''': 131 900 კვ. კმ.
ხაზი 129:
 
===ქალაქები===
საბერძნეთის მოსახლეობის დაახლოებით ორი მესამედი ქალაქებში ცხოვრობს. ქვეყნის უდიდესი და ყველაზე გავნელიანიგავლენიანი მეტროპოლიტურ ცენტებსცენტრებს წარმოადგენენ [[ათენი]] და [[თესალონიკი]] – ამ უკანასკნელს, ჩვეულებრივ, მოიხსენიებენ, როგორც ''symprotévousa'' (συμπρωτεύουσα, ლიტ. 'co-capital'<ref name="Greek Experience">{{cite book|url=https://books.google.com/?id=x9TG0Q0xKJYC&pg=PA19&q=Thessaloniki%20co-capital|title=Regional analysis and policy: the Greek experience|author1=Harry Coccossis |author2=Yannis Psycharis |year=2008|accessdate=19 August 2011|isbn=9783790820867}}</ref>) – რომელთა მეტროპოლიტების მოსახლეობა, შესაბამისად, 4 და 1 მილიონი მცხოვრებია. სხვა ცნობილ ქალაქბში, რომელთა მოსახლეობა 100,000-ს აღემატება, შედიან: [[პატრა]], [[ჰერაკლიონი]], [[ლარისა (ქალაქი)|ლარისა]], [[ვოლოსი]], [[როდოსი (ქალაქი)|როდოსი]], [[იანინა]], [[აგრინიო]], [[ხანია (ქალაქი)|ხანია]] და [[ქალკისი]].<ref name="cities">{{cite web|url=http://www.statistics.gr/Athena2001/Athena2001.ASP?wcu=$cmd=0$id=5200712142356520314915 |title=Athena 2001 Census |publisher=[[National Statistical Service of Greece]] |accessdate=14 December 2007 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20080117231653/http://www.statistics.gr/Athena2001/Athena2001.ASP?wcu=%24cmd%3D0%24id%3D5200712142356520314915 |archivedate=17 January 2008 |url-status=dead }}</ref>
 
===რელიგია===
ხაზი 138:
საბერძნეთში ვხვდებით მუსლიმთა საზოგადოებას დაახლოებით 100,000 წევრით,<ref name=religion /><ref name="religion2">{{cite web|url=http://ec.europa.eu/employment_social/fundamental_rights/pdf/aneval/religion_el.pdf |archiveurl=https://web.archive.org/web/20070605013415/http://ec.europa.eu/employment_social/fundamental_rights/pdf/aneval/religion_el.pdf |archivedate=5 June 2007 |title=Executive Summary Discrimination on the Grounds of Religion and Belief Greece |publisher=[[European Commission]] |last1=Ktistakis |first1=Ioannis |last2=Sitaropoulos |first2=Nicholas |date=22 June 2004 |accessdate=14 April 2007 |url-status=dead }}</ref> რომელთა უმეტესი ნაწილი კონცენტრირებულია [[თრაკია]]ში (შეადგენენ მოსახლეობის 1%-ს).
 
[[იუდაიზმი]] საბერძნეთში უკვე 2000 წელზე მეტია არსებობს. ბერძენ ებრაელთა ძველ საზოგადოებას რომანიოტები ეწოდებათ; [[სეფარდები]] ოდესღაც გამორჩეულ საზოგადოებას წარმოადგენდნენ [[თესალონიკი|თესალონიკში]]: 1900 წლისთვის მათი რაოდენობა დაალოხებითდაახლოებით 80 000, ანუ მოსახლეობის ნახევარზე მეტი იყო.<ref>{{cite encyclopedia | url = https://www.jewishvirtuallibrary.org/jsource/vjw/Greece.html | title = Greece | encyclopedia = [[Jewish Virtual Library]]}}</ref> თუმცა, გერმანიის მიერ საბერძნეთის ოკუპაციისა და [[მეორე მსოფლიო ომი]]ს პერიოდში [[ჰოლოკოსტი]]ს შემდეგ, ქვეყანაში მათი რაოდენობა დაახლოებით 5,500-მდე დაეცა.<ref name=religion /><ref name=religion2 />
 
===მიგრაცია===
ხაზი 177:
[[საბერძნეთის ეროვნული საფეხბურთო ნაკრები|საბერძნეთის ეროვნულმა საფეხბურთო ნაკრებმა]], რომელიც 2014 წელს ფიფას რეიტინგის მიხედვით მე-14 უძლიერესი იყო (მაქსიმუმს, მე-8 ადგილს 2008 და 2011 წლებში მიაღწია), 2004 წელს [[ევროპის საფეხბურთო ჩემპიონატი]] ([[ევროპის საფეხბურთო ჩემპიონატი 2004|ევრო 2004]]) მოიგო.<ref>{{cite web|url= https://www.fifa.com/worldfootball/ranking/lastranking/gender=m/fullranking.html |title= World Rankings |publisher=[[FIFA]] |accessdate=23 July 2009 |date=July 2009}}</ref> ქვეყნის უმაღლესი საფეხბურთო ლიგა არის საფრანგეთის სუპერლიგა, რომელშიც 16 გუნდი ასპარეზობს. ყველაზე წარმატებული საფეხბურთო კლუბებია: [[ოლიმპიაკოსი (საფეხბურთო კლუბი)|ოლიმპიაკოსი]], [[პანათანაიკოსი (საფეხბურთო კლუბი)|პანათანაიკოსი]] და [[AEK ათენი F.C (საფეხბურთო კლუბი)|AEK ათენი F.C]].
 
საბერძნეთის ეროვნული საკალათბურთისაკალათბურთო ნაკრები აღნიშნულ სპორტისპორტის სახეობაში ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი ძალაა. 2012 წელს, ქვეყნის ნაკრები მსოფლიოში მე-4, ხოლო ევროპაში მე-2 ადგილს იკავებდა.<ref>{{cite web |url=http://www.fiba.com/pages/eng/fc/even/rank/rankMen.asp | title = Ranking Men after Olympic Games: Tournament Men (2008) |date=August 2008 |accessdate=24 August 2008 | publisher= [[International Basketball Federation]]}}</ref> ნაკრებს [[ევრობასკეტი|ევროპის ჩემპიონატი]] ორჯერ, 1987 და 2005 წლებში აქვს მოგებული,<ref>{{cite news |last=Wilkinson |first=Simon |url=http://sports.espn.go.com/nba/news/story?id=2172612 |title=Greece Tops Germany for Euro Title |accessdate=7 May 2007 |date=26 September 2005 |publisher=[[ESPN]]}}</ref> ხოლო უკანასკნელი ოთხი ჩემპიონატიდან გუნდმა ორ მათგანში 4 საუკეთესო ნაკრებში მოხვედრა მოახერხა. აგრეთვე, ნაკრებმა [[ფიბას მსოფლიო ჩემპიონატი 2006|2006 წლის ფიბას მსოფლიო ჩემპიონატში]], [[ამერიკის ეროვნული საკალათბურთო ნაკრები|ამერიკის საკალათბურთო ნაკრებთან]] ანგარიშით 101–95 მოგების შემდეგ, მეორე ადგილი დაიკავა. ქვეყნის უმაღლესი საკალათბურთო ლიგა, A1 Ethniki, შედგება თოთხმეტი გუნდისგან. საბერძნეთის ყველაზე წარმატებულ გუნდებს მიეკუთვნებიან: [[პანათინაიკოსი (საკალათბურთო გუნდი)|პანათინაიკოსი]], [[ოლიმპიაკოსი (საკალათბურთო ნაკრები)|ოლიმპიაკოსი]], [[არისი თესალონიკი (საკალათბურთო კლუბი)|არისი თესალონიკი]], [[AEK ათენი (საკალათბურთო კლუბი)|AEK ათენი]] და [[P.A.O.K. (საკალათბურთო კლუბი)|P.A.O.K.]]. ბოლო 25 წლის განმავლობაში, საბერძნეთის საკალათბურთი კლუბები ყველაზე წარმატებულები არიან: 1988 წელს ევროპიგის ფინალის ახალი ფორმატის შექმნის შემდეგ, კლუბები ევროპიგის ჩემპიონები ცხრაჯერ გახდნენ, მაშინ როცა სხვა ქვეყნის კლუბებს აღნიშნული ტურნირი, იგივე პერიოდში, ოთხჯერაც კი არ აქვთ მოგებული. ცხრა ევროლიგის თასის გარდა, საბერძნეთის საკალათბურთო კლუბებს მოგებული აქვთ: 3 ''Triple Crowns'', 5 ''Saporta Cup'', 2 ''Korać cup'' და 1 ფიბას ევროპის ჩემპიონთა თასი. 2005 წლის [[ევრობასკეტი 2005|ევროპის ჩემპიონატში]] საბერძნეთის საკალათბურთო ნაკრების ტრიუმფის შემდეგ, საბერძნეთი გახდა ევროპის ჩემპიონი, როგორც ფეხბურთში, ასევე კალათბურთში.
 
[[საბერძნეთის ქალთა წყალბურთის ეროვნული ნაკრები]] მსოფლიოს ერთ-ერთი მთავარი ძალაა. ნაკრებმა 2011 წელს ჩინეთში გამართული მსოფლიო ჩემპიონატი მოიგო. აგრეთვე, მათ მოახერხეს [[ზაფხულის ოლიმპიური თამაშები 2004|2004 წლის ზაფხულის ოლიმპიურ თამაშებში]] ვერცხლის, 2005 წლის მსოფლიო ლიგაში ოქროს და 2010 და 2012 წლების ევროპის ჩემპიონატების მოგება. 2005 წელს, [[აკვატიკების მსოფლიო ჩემპიონატი 2005|მსოფლიო ჩემპიონატზე]] [[ხორვატიის კაცთა წყალბურთის ეროვნული ნაკრები|ხორვატიის]] დამარცხების შემდეგ, [[საბერძნეთის კაცთა წყალბურთის ეროვნული ნაკრები]] გახდა მსოფლიოს მესამე საუკეთესო გუნდი. ქვეყნის წყალბურთის საშინაო ლიგები, [[საბერძნეთის კაცთა წყალბურთის ლიგა]] და [[საბერძნეთის ქალთა წყალბურთის ლიგა]], ითვლება ევროპის სყალბურთის ერთ-ერთ ყველაზე საუკეთესოებად, რადგან მათმა კლუბებმა მნიშვნელოვან წარმატებებს მიაღწიეს ევროპულ შეჯიბრებებში.
მოძიებულია „https://ka.wikipedia.org/wiki/საბერძნეთი“-დან