ათათურქის რეფორმები: განსხვავება გადახედვებს შორის

{{ინფოდაფა ლიდერი|სახელი=მუსტაფა ქემალ ათათურქი

Mustafa Kemal Atatürk|მემკვიდრე=ისმეთ ინენიუ|მეუღლე=ლატიფე უშაკლიგილი|ეროვნება=თურქი|მოქალაქეობა=თურქეთი|დაბადების თარიღი=19 მაისი, 1881 წელი|დაბადების ადგილი=სალონიკი, საბერძნეთი|გარდაცვალების თარიღი=10 ნოემბერი, 1938 წელი|გარდაცვალების ადგილი=დოლმაბაჰჩე, სტამბოლი, თურქეთი|თანამდებობა დაიკავა=29 ოქტომბერი 1923 – 10 ნოემბერი 1938|რელიგია=მუსლიმი|სურათი=Atatürk silindir şapka, frak ve İstiklâl Madalyası ile bir törende, 1925.jpg}}

ათათურქი მოქმედებდა ექვსი ძირითადი პრინციპით. ესენი იყო: რესპუბლიკანიზმი, პოპულიზმი, [[სეკულარიზმი]], რეფორმიზმი, [[ნაციონალიზმი]] და [[სტატისტიკა]].<ref>https://en.wikipedia.org/wiki/Republicanism_in_Turkey</ref>

 

[[ოსმანთა იმპერია|ოსმანთა იმპერიის]] მიერ მოკავშირეთა დამარცხებას, თურქეთის დანაწილების გეგმა მოჰყვა თან. ქემალი კი წინ გაუძღვა თურქების [[ნაციონალური მოძრაობა|ნაციონალურ მოძრაობას]], რასაც შემდგომში [[თურქეთის ომი დამოუკიდებლობისთვის]] დაერქვა. მის ამ წარმატებულ და შედეგიან ქმედებას ქვეყნის განთავისუფლება და [[თურქეთის რესპუბლიკა|თურქეთის რესპუბლიკის]] დამყარება მოჰყვა შედეგად. როგორც რესპუბლიკის პირველმა პრეზიდენტმა, მუსტაფა ქემალმა შემოიღო მთელი რიგი რეფორმათა სერია, რომელთა მიზანი თანამედროვე და დემოკრატიული სახელმწიფოს ჩამოყალიბება იყო.

 

 

მუსტაფა ქემალმა მიზნად დაისახა ერთიანი ანტიიმპერიული ორგანიზაციის შექმნა.[[ფაილი:Atatürk Kemal.jpg|მინი|ქემალ ათათურქი]]

 

სანამ [[რესპუბლიკა]] ოფიციალურად გამოცხადდებოდა, ოსმალეთის იმპერია კვლავ არსებობდა, თავისი მემკვიდრეობით, რელიგიური და დინასტიური ავტორიტეტით. ოსმალეთის დინასტია გააუქმა ანკარას მთავრობამ, მაგრამ მისი ტრადიციები და კულტურული სიმბოლოები კვლავ აქტიური რჩებოდა ხალხში. <ref>https://en.wikipedia.org/wiki/Atat%C3%BCrk%27s_Reforms#Political_reforms</ref>

 

<br />

 

[[ქემალიზმი]] (თურქ. Kemalizm), ასევე ცნობილია როგორც Atatürkism (თურქული: Atatürkçülük, Atatürkçü düşünce), ან ექვსი ისარი (თურქული: Altı Ok), არის თურქეთის რესპუბლიკის დამფუძნებელი [[იდეოლოგია]]. <ref>https://en.wikipedia.org/wiki/Kemalism</ref>ქემალიზმის რეფორმა განახორციელა [[ქემალ ათათურქი|მუსტაფა ქემალ ათათურქმა]]. იგი გულისხმობდა [[პოლიტიკა|პოლიტიკური]], [[კულტურა|კულტურული]], სოციალური და [[რელიგია|რელიგიური]] რეფორმების ვესტერნიზაციას, მათ შორის, დემოკრატიის ჩამოყალიბებას, ქალთა სამოქალაქო და პოლიტიკურ [[თანასწორობა|თანასწორობას]] (აღსანიშნავია, რომ რეფორმის გათვალისწინებით ქალებმა არჩევნებში მონაწილეობის უფლება მიიღეს), სკოლის ეკლესიისგან გამოყოფისთვის შედეგიანად ბრძოლას, მეცნიერების განვითარებას, უფასო განათლების მხარდაჭერას და ა.შ.

 

ქემალიზმის იდეები ჯერ კიდევ ოსმალეთის იმპერიის არსებობის დროს გაჩნდა, რათა თავიდან აეცილებინათ მოსალოდნელი დაშლა. მეოცე საუკუნის დასაწყისში, ახალგაზრდა ოსმალებმა სცადეს, რომ ჩამოეყალიბებინათ ოსმალეთის ნაციონალიზმის იდეოლოგია ან ოტომანიზმი, რათა ჩაეხშოთ ეთნიკური ნაციონალიზმის განვითარება და შეეზღუდათ ისლამის გავლენა [[დემოკრატია|დემოკრატიაზე]]. ქემალიზმი თანამედროვე, მოდერნიზებული ფილოსოფიაა, რომელმაც ყველაზე მეტად შეუწყო ხელი [[თურქეთის რესპუბლიკა|თურქეთის რესპუბლიკის]] დაარსებას და შემდგომში მის განვითარებას.

[[ფაილი:MustafaKemalAtaturk oval.png|მინი|]]

სამოქალაქო დამოუკიდებლობის (პოპულარული სუვერენიტეტის) დამკვიდრება გულისხმობდა მრავალსაუკუნოვანი ტრადიციების დაპირისპირებას. რეფორმის პროცესს ახასიათებდა ბრძოლა პროგრესისტებსა და [[კონსერვატორია|კონსერვატორებს]] შორის. ცვლილებები იყო როგორც კონცეფციურად რადიკალური, ასევე კულტურულად მნიშვნელოვანი. გარდა პოლიტიკური სტრუქტურისა; როგორც სამოქალაქო დამოუკიდებლობის ნაწილი, რელიგიური განათლების სისტემა შეიცვალა ეროვნული განათლების სისტემით 1924 წლის 3 მარტს.

 

 

პოპულიზმი (თურქულად: halkçılık) განისაზღვრება, როგორც სოციალური [[რევოლუცია]], რომლის მიზანია პოლიტიკური ძალაუფლების მოქალაქეობაში გადაყვანა. ამასთან, ქემალისტური პოპულიზმი უარყოფს კლასობრივ კონფლიქტს და მიაჩნია, რომ ეროვნული ერთიანობა უპირველეს ყოვლისაა. პოპულიზმის თურქეთში შექმნა ნიშნავს გამაერთიანებელი ძალის შექმნას, რომელიც აერთიანებს თურქეთის სახელმწიფოსა და ხალხის ძალას. <ref>Kili, Suna. “Kemalism in Contemporary Turkey.” International Political Science Review / Revue Internationale De Science Politique, vol. 1, no. 3, 1980, pp. 381–404. JSTOR, JSTOR, www.jstor.org/stable/1601123.</ref>

 

 

 

 

== ლიტერატურა ==

*www.jstor.org/stable/1601123.

 

 

[[კატეგორია:თურქეთი]]

[[კატეგორია:პრეზიდენტები]]