ვიკიპედია

მომხმარებელი:Surprizi/სავარჯიშო5: განსხვავება გადახედვებს შორის

ისტორიის ინტერაქციულად გადახედვა
← წინა ცვლილებაშემდეგი ცვლილება →
შიგთავსი ამოიშალა შიგთავსი დაემატა
ვიზუალურივიკიტექსტი
ხაზი 336:
ამავე ნასოფლარის მცირე ხევს, გუჯარულას შენაკადს მარჯვნიდან, ახლა უწოდებენ „რაჭის კარს“; ვახუშტის მიხედვით, „გვეძინეთს დასავლით მოერთვის ჴევი აბუხალოსი... აქიდამ გარდავალს გზა გუჯარეთს რაჭისხევზედ“<ref>[^2ი; 2^61]</ref>. ავტორი არ განმარტავს და არც სხვაგან ჩანს რა კავშირი აქვს ამ სახელწოდებას რაჭასთან.
 
ადნიშნულაღნიშნულ ხანაში აღორძინდება ნარიანს მიმავალი გზაც ქეაჯეარასქვაჯვარას მთის უდელტეხილითუღელტეხილით. ნარიანის შესახებ აკად. ნ. ბერძენიშეილს თავისი მოგზაურო- ბისმოგზაურობის დდიურშიდღიურში ჩაუწერია: „ნარიანი ცალკე ქეეყანააქვეყანაა თრიალეთს, ჯაეახეთსაჯავახეთსა და თორს შორის. ვახუშტის დროს ნარიანი თორ.-გუჯარეთის ქვეყანაზე იყო მითვ- ლილიმითვლილი, მაგრამ ჩეენ გეაქვსგვაქვს საფუმეელისაფუძველი ეამტკიცოთვამტკიცოთ, რომ ეს საძოერებითსაძოვრებით მდი-მდიდარი დარიქვეყანა ქეეყანა მეელადაცძველადაც, ზოგჯერ მაინც., თორში შედიოდა. ეს გარემოება კი მე- ტადმეტად დიდი მნიშენელობის ჩეენებააჩვენებაა თორისა და თორელთა ეკონომიკური სიძ- ლიერისსიძლიერის გასაგებად... ნარიანის მაგალითი იმის მოწმობაა, რო.ჰრომ ამა თუ ი.მ ქეეყ-იმ ნისქვეყნის პოლიტიკური საზდვარისაზღვარი ყოეელთეისყოველთვის არ ემთხეეოდაემთხვეოდა მის ფიზიკურ-გეოგრაფიულ საზდვარს“ <ref>[18^2ი; 218)2^61]</ref>. ზემოხსენებული გზა აქ ადრეც იქნებოდა, მაგრამ უდელტეხილზეუღელტეხილზე და სოფ. დინტურთანღინტურთან დაყენებული 1(1XI--1^11XIII სს. ქეაჯეარებიქვაჯვარები, ისეეეისევე როგორც ამ გზაზე არსებული სოფლების ეკლესიები, სწორედ ამ ეპოქი- სათეპოქისათ ერთ მათგანთან შემორჩენილი ზეთსახდელის შენობა და გელაზი აქ გეიანგვიან მოსულ მოსახლეობას აძლევს საბაბს მთელ ხევს „სახდელისხევი“ უწოდოს.▼
 
აქვე, ხეეგადმახევგაღმა, დაქცეული საყდრის აფსიდაში, მოზრდილი ლოდი გამოეა- ჩინეთგამოვაჩინეთ (ზომები: 1,44მ მ^ი0,77მ მე,:.36 სმ36სმ), რომლის ერთი მხარე რელიეფურ გამოსა- ხულებასგამოსახულებას უჭირავს, მოგრძო ჯეარიჯვარი შეესებულიაშევსებულია გრეხილი ორნამენტით და ვერ- ტიკალურვერტიკალურ ტარზე დგას; ქვედა მკლაეისმკლავის ორ მხარეს ორი მამაკაცის ფიგურაა: ისინი მოგრძო სახისანი არიან, წვერულეაშიანნიწვერულვაშიანნი. რომელთაც თითო ხელი მუ- ცელზემუცელზე (ქამარზე) დაუდვიათ, მეორეთი კი ჯერისჯვრის ტარი უჭირავთ; პირდაპირ მდგომ ფიგურებს ფეხები პროფილში აქვთ: ორიეეს ერთნაირი, ქამარშემოჭე- რილიქამარშემოჭერილი კაბა აუვიააცვია, რომელიც წეიეებამდეწვივებამდე სცემთ. სხეადასხვანაირიასხვადასხვანაირია მათი თავსა- ბურაეითავსაბურავი: ერთს სვანური ქუდის მაგეარიმაგვარი, მეორეს გეერდებშიგვერდებში ოდნავ შემაღლე- ბულიშემაღლებული ქუდი ახურავს. თავებთან დაქარაგმებული სახელებით „გ-ლ“ და „თ-ე“, ე. ი. „გაბრიელ“ და „თეედორე“„თევდორე“. მთელ ამ სცენას თადადთაღად გადაუყეება ორლილ- ვიანიორლილვიანი ჩარჩო, რომელიც ოთხ ადგილას კვადრატული საყრდენებით იკრიბება. ამ კვადრატებზე ნუსხანარევი ასომთავრულით წარწერებია გაკეთებული, რომე- ლიცრომელიც ასე იკითხება: „ადიდოს დმერთმან სოლი ოქრო (პირ) ისი (ან ოქროისი). ჩვენ მისთა ძმათა თევდორე და გაბრიელ ესე ბარზიმი ეამსახორეთვამსახორეთ წმიდასა გიორგის ეოდეეისასაყოდევისასა, ამინ“.▼
 
ქვას ზევიდან ოთხკუთხა ფოსო აქეს (17 სმ^ 20 სმ), რომელშიც, შესაძლოა, იდგა ჯვარი.▼
 
წარწერა 1(111XIII-.1(17XIV სს. უნდა იყოს. აქედან ჩანს, რომ ოქრო [(პირ)ი [(ან ოქრო) აზნაურული სახლის უფროსია, რომლის ძმებს-. — თევდორესა და გაბ. რიელსგაბრიელს, ყუდევის წმ. გიორგის ეკლესიისათვის სასამსახუროდ მიუციათ ბარბარძიმი. წარწერიდან ირკვევა, რომ ნასოფლარს, ახლა რომ თონეთს უწოდებენ, მაშინ ყუდევი რქმევია.▼
 
იმ ეკლესიებიდან, ამაეეამავე ეპოქის წარწერები რომ შემორჩენიათ, უნდა და- ვასახელოდავასახელო მაჭარწელისამაჭარწყლისა და თელოვნის, აგრეთეე ტეემლოვნისტყემლოვნის დარბაზული საყდრები ---— გუჯარეთისწელისგუჯარეთისწყლის შუა წელზე. მაჭარწელისმაჭარწყლის წარწერის ნაშთი ბა- ლავრისბალავრის ქეაზეაქვაზეა: „ქრისტე, ნიკოლოზ“... თელოენისათელოვნისა და იაღმოსავლეთ კედლის სარკმლის თავზე: „ქრისტე, შეიწყალე თევდორე“. წარწერები 1(1XI-- 1(11XII სს. უნდა იეოს, ხოლო ეკლესიათა ყეელაზე საპატიო ადგილებზე მათი ამოჭრა მიუთითებს, რომ აქ იხსენიებიან ადგილობრიეიადგილობრივი ფეოდალები, ქტიტორები, ან შემწირეელებიშემწირველები.▼
 
მომწვარას, სარბიელასა და უზნარიანის ციხეები ადნიშნულაღნიშნულ ხანაში ისევ ივუნქუიონირებენფუნქუიონირებენ, რაზედაც მეტყეელებს ეპოქის დამახასიათებელი შეკეთების ნაკვალეეინაკვალევი.▼
 
მომწეარასამომწვარასა და სარბიელას ციხეთა შორის ამ დროს შენდება დარბაზული საყდარი, იქეეიქვე მიმდგარი კოშკითა და გალაენითგალავნით. კოშკის ნაშთი მრგვალია, ქა- რაფზექარაფზე გადამდგარი გალავნის სიმადლე 1()10 მ-მდე ადწევსაღწევს. აქეეაქვე გადის გზა მა- ჭარწყლიდანმაჭარწყლიდან სარბიელასკენ, რომლის დარაჯად ეს კოშკი და გალავანი დგას. ნა- სოფლარშინასოფლარში გელაზებია, რის გამოც მოხატულ ეკლესიას „სახდელისჯვრის სა- მებას“სამებას“ უწოდებენ. ▼
 
 
▲ადნიშნულ ხანაში აღორძინდება ნარიანს მიმავალი გზაც ქეაჯეარას მთის უდელტეხილით. ნარიანის შესახებ აკად. ნ. ბერძენიშეილს თავისი მოგზაურო- ბის დდიურში ჩაუწერია: „ნარიანი ცალკე ქეეყანაა თრიალეთს, ჯაეახეთსა და თორს შორის. ვახუშტის დროს ნარიანი თორ.გუჯარეთის ქვეყანაზე იყო მითვ- ლილი, მაგრამ ჩეენ გეაქვს საფუმეელი ეამტკიცოთ, რომ ეს საძოერებით მდი- დარი ქეეყანა მეელადაც, ზოგჯერ მაინც. თორში შედიოდა. ეს გარემოება კი მე- ტად დიდი მნიშენელობის ჩეენებაა თორისა და თორელთა ეკონომიკური სიძ- ლიერის გასაგებად... ნარიანის მაგალითი იმის მოწმობაა, რო.ჰ ამა თუ ი.მ ქეეყ- ნის პოლიტიკური საზდვარი ყოეელთეის არ ემთხეეოდა მის ფიზიკურ-გეოგრაფიულ საზდვარს“ [18; 218). ზემოხსენებული გზა აქ ადრეც იქნებოდა, მაგრამ უდელტეხილზე და სოფ. დინტურთან დაყენებული 1(1--1^11 სს. ქეაჯეარები, ისეეე როგორც ამ გზაზე არსებული სოფლების ეკლესიები, სწორედ ამ ეპოქი- სათ ერთ მათგანთან შემორჩენილი ზეთსახდელის შენობა და გელაზი აქ გეიან მოსულ მოსახლეობას აძლევს საბაბს მთელ ხევს „სახდელისხევი“ უწოდოს.
 
▲აქვე, ხეეგადმა, დაქცეული საყდრის აფსიდაში, მოზრდილი ლოდი გამოეა- ჩინეთ (ზომები: 1,4 მ^ი,7 მე,:.36 სმ), რომლის ერთი მხარე რელიეფურ გამოსა- ხულებას უჭირავს, მოგრძო ჯეარი შეესებულია გრეხილი ორნამენტით და ვერ- ტიკალურ ტარზე დგას; ქვედა მკლაეის ორ მხარეს ორი მამაკაცის ფიგურაა: ისინი მოგრძო სახისანი არიან, წვერულეაშიანნი. რომელთაც თითო ხელი მუ- ცელზე (ქამარზე) დაუდვიათ, მეორეთი კი ჯერის ტარი უჭირავთ; პირდაპირ მდგომ ფიგურებს ფეხები პროფილში აქვთ: ორიეეს ერთნაირი, ქამარშემოჭე- რილი კაბა აუვია, რომელიც წეიეებამდე სცემთ. სხეადასხვანაირია მათი თავსა- ბურაეი: ერთს სვანური ქუდის მაგეარი, მეორეს გეერდებში ოდნავ შემაღლე- ბული ქუდი ახურავს. თავებთან დაქარაგმებული სახელებით „გ-ლ“ და „თ-ე“, ე. ი. „გაბრიელ“ და „თეედორე“. მთელ ამ სცენას თადად გადაუყეება ორლილ- ვიანი ჩარჩო, რომელიც ოთხ ადგილას კვადრატული საყრდენებით იკრიბება. ამ კვადრატებზე ნუსხანარევი ასომთავრულით წარწერებია გაკეთებული, რომე- ლიც ასე იკითხება: „ადიდოს დმერთმან სოლი ოქრო (პირ) ისი (ან ოქროისი). ჩვენ მისთა ძმათა თევდორე და გაბრიელ ესე ბარზიმი ეამსახორეთ წმიდასა გიორგის ეოდეეისასა, ამინ“.
▲ქვას ზევიდან ოთხკუთხა ფოსო აქეს (17 სმ^20 სმ), რომელშიც, შესაძლოა, იდგა ჯვარი.
 
▲წარწერა 1(111-.1(17 სს. უნდა იყოს. აქედან ჩანს, რომ ოქრო [პირ)ი [ან ოქრო) აზნაურული სახლის უფროსია, რომლის ძმებს-.თევდორესა და გაბ. რიელს, ყუდევის წმ. გიორგის ეკლესიისათვის სასამსახუროდ მიუციათ ბარ.
ძიმი^9. წარწერიდან ირკვევა, რომ ნასოფლარს, ახლა რომ თონეთს უწოდებენ, მაშინ ყუდევი რქმევია.
 
▲იმ ეკლესიებიდან, ამაეე ეპოქის წარწერები რომ შემორჩენიათ, უნდა და- ვასახელო მაჭარწელისა და თელოვნის, აგრეთეე ტეემლოვნის დარბაზული საყდრები --- გუჯარეთისწელის შუა წელზე. მაჭარწელის წარწერის ნაშთი ბა- ლავრის ქეაზეა: „ქრისტე, ნიკოლოზ“... თელოენისა და ი კედლის სარკმლის თავზე: „ქრისტე, შეიწყალე თევდორე“. წარწერები 1(1-- 1(11 სს. უნდა იეოს, ხოლო ეკლესიათა ყეელაზე საპატიო ადგილებზე მათი ამოჭრა მიუთითებს, რომ აქ იხსენიებიან ადგილობრიეი ფეოდალები, ქტიტორები, ან შემწირეელები.
 
▲მომწვარას, სარბიელასა და უზნარიანის ციხეები ადნიშნულ ხანაში ისევ ივუნქუიონირებენ, რაზედაც მეტყეელებს ეპოქის დამახასიათებელი შეკეთების ნაკვალეეი.
 
▲მომწეარასა და სარბიელას ციხეთა შორის ამ დროს შენდება დარბაზული საყდარი, იქეე მიმდგარი კოშკითა და გალაენით. კოშკის ნაშთი მრგვალია, ქა- რაფზე გადამდგარი გალავნის სიმადლე 1() მ-მდე ადწევს. აქეე გადის გზა მა- ჭარწყლიდან სარბიელასკენ, რომლის დარაჯად ეს კოშკი და გალავანი დგას. ნა- სოფლარში გელაზებია, რის გამოც მოხატულ ეკლესიას „სახდელისჯვრის სა- მებას“ უწოდებენ.
 
„არს კიმოთისმანს მონასტერი გუმბათიანი, კეთილშენი, შეენიერს ად- გილს“--—წერს ეახუშტი. ეს შესანიშნავი მონასტერი ^11—.^(111 სს. მიჯნაზეა აშენებული, ხოლო მოხატული უნდა იყოს 12()3——1213 წწ. ) 136; 124 ]. რო. გორც მცირე საყდრ ის წარწერა მთწმობს, ისიც შალვა თორელის მიერ უნდა იეოს შეყეთებული: „ქრისტე, ადიდე სოლი შალეა ერისთაეთ.ერისთაეისი “ [შდრ. ყუდეეის წარწერას: „ადიდოს დმერთმან სოლი ოქრო [პირ) ისი“).
მოძიებულია „https://ka.wikipedia.org/wiki/მომხმარებელი:Surprizi/სავარჯიშო5“-დან