ქართულ-სელჩუკური ომები: განსხვავება გადახედვებს შორის

[შემოწმებული ვერსია][შემოწმებული ვერსია]
შიგთავსი ამოიშალა შიგთავსი დაემატა
ხაზი 80:
[[გიორგი III]]-ის პოლიტიკის ძირითადი ხაზი, წინამორბედ მეფეთა მსგავსად, მუსლიმურ ქვეყნებთან ბრძოლა იყო და ამ ბრძოლაში წარმატებებსაც აღწევდა. [[1161]] წელს გიორგი მეფემ ანისზე გაილაშქრა, ქალაქი აიღო, ამირსპასალარს, [[ივანე სუმბატის ძე ორბელი|იოანე ორბელს]] მიანდო მისი მართვა-გამგებლობა, თანაშემწედ კი დიდებული [[სარგის მხარგრძელი]] დაუნიშნა.
 
ამის შემდეგ ქართველები უფრო სამხრეთისკენ მიიწევენ. 1162 წელს გიორგი მესამემ ქალაქ [[დვინი|დვინზე]] გაილაშქრა. თამარის ისტორიკოსის და [[მათეოს ურჰაეცი]]ს სიტყვებიდან ირკვევა, რომ ბრძოლა დვინის წინ გაიმართა, რის შემდეგაც ქართველები უკუქცეულ გადარჩენილ მტერს კვალდაკვალ ქალაქის კარამდე მიჰყვნენ და ზარდაცემულ ლაშქარს შიგ დვინში შეყვნენ, ქალაქი აიღეს და არაქრისტიანული მოსახლეობა დაარბიეს. ქართველთა მხედრობა შინ ნადავლით და ტყვეებით დატვირთული დაბრუნდა.<ref>ივ. ჯავახიშვილი, ქართველითხზულებანი ერისთორმეტ ისტორიატომად, წ. II, გვ. 232-233</ref> დვინიც საქართველოს მეფეს დაემორჩილა.
 
. II, გვ. 232-233</ref> დვინიც საქართველოს მეფეს დაემორჩილა.
საქართველოს ასეთმა აქტიურობამ მუსლიმი ამირები აიძულა, უფრო მეტი ერთსულოვნებით შეკავშირებულიყვნენ და ქართველებისთვის წინააღმდეგობა შეერთებული ძალით გაეწიათ. [[ილდეღიზიდები|ადარბადაგანის ათაბაგმა]], [[დიარბაქირი]]ს მმართველმა, [[შაჰ-არმენები|შაჰ-არმენმა]] და [[სალთუკიდები|არზრუმის ამირამ]] ლაშქარი შეკრიბეს და საქართველოს წინააღმდეგ დაიძრნენ, „მომართეს ქუემოკერძოსა ქუეყანასა სომხითისა და მოადგეს [[გაგის ციხე|ციხესა გაგისასა]], აიღეს იგი და მოაოჴრნეს ყოველი საზღვარნი“. ამის შემდეგ მუსლიმები ანისისკენ დაიძრნენ. მათ ლაშქარს შამსადდინ [[ილდეღიზიდები|ილდეღიზი]] სარდლობდა. ოთხი წლის განმავლობაში ანისს მოსვენება არ ჰქონდა. საქართველოს თანდათან უჭირდა ბრძოლა ანისისათვის. ამიტომაც, როდესაც [[ილდეღიზიდები|ილდეღიზმა]] გიორგი მესამეს ზავი შესთავაზა, საქართველოს მეფე მას კმაყოფილი დაეთანხმა. თანაც „უბოძა ანისი თვისსავე მემამულესა და ითაყვანა თავისა თვისისა ყმადა“. ქალაქი [[შედადიანები|შედადიანებს]] დაუბრუნდათ. ამირგად, ანისის ახალი მუსლიმი მმართველი საქართველოს მეფის ყმადნაფიცი გამხდარა. მიუხედავად ამისა, ანისის დათმობა, თუნდაც ყმადნაფიცისათვის, ქართველების მარცხად უნდა ჩაითვალოს.<ref>ივ. ჯავახიშვილი, ქართველი ერის ისტორია, წ. II, გვ. 237-238: <blockquote>რასაკვირველია, ანისის ისევ დაბრუნება და წყალობა თუნდაც ყმადნაფიცისათვის ქართველებისთვის მარცხი იყო, მაგრამ როგორც ეტყობა სხვა საშუალება არ ყოფილა და მხოლოდ ამ გზით „შეიქმნა მშვიდობა და ზავი ჟამ რაოდენიმე“.</blockquote></ref> [[ივანე ჯავახიშვილი|ივ. ჯავახიშვილი]] [[მარი ბროსე|მ. ბროსესთან]] ერთად ვარდან ბარძბერდეცის ცნობაზე დაყრდნობით ანისის გადაცემას 1165 წლით ათარიღებს, ბ. სილაგაძე კი 1167 წლით.<ref>ბ. სილაგაძე, XII-XIII სს. საქართველოს ისტორიის ზოგიერთი საკითხი იბნ ალ-ასირის ცნობათა შუქზე, გვ. 112</ref>
 
საქართველოს ასეთმა აქტიურობამ მუსლიმი ამირები აიძულა, უფრო მეტი ერთსულოვნებით შეკავშირებულიყვნენ და ქართველებისთვის წინააღმდეგობა შეერთებული ძალით გაეწიათ. [[ილდეღიზიდები|ადარბადაგანის ათაბაგმა]], [[დიარბაქირი]]ს მმართველმა, [[შაჰ-არმენები|შაჰ-არმენმა]] და [[სალთუკიდები|არზრუმის ამირამ]] ლაშქარი შეკრიბეს და საქართველოს წინააღმდეგ დაიძრნენ, „მომართეს ქუემოკერძოსა ქუეყანასა სომხითისა და მოადგეს [[გაგის ციხე|ციხესა გაგისასა]], აიღეს იგი და მოაოჴრნეს ყოველი საზღვარნი“. ამის შემდეგ მუსლიმები ანისისკენ დაიძრნენ. მათ ლაშქარს შამსადდინ [[ილდეღიზიდები|ილდეღიზი]] სარდლობდა. ოთხი წლის განმავლობაში ანისს მოსვენება არ ჰქონდა. საქართველოს თანდათან უჭირდა ბრძოლა ანისისათვის. ამიტომაც, როდესაც [[ილდეღიზიდები|ილდეღიზმა]] გიორგი მესამეს ზავი შესთავაზა, საქართველოს მეფე მას კმაყოფილი დაეთანხმა. თანაც „უბოძა ანისი თვისსავე მემამულესა და ითაყვანა თავისა თვისისა ყმადა“. ქალაქი [[შედადიანები|შედადიანებს]] დაუბრუნდათ. ამირგად, ანისის ახალი მუსლიმი მმართველი საქართველოს მეფის ყმადნაფიცი გამხდარა. მიუხედავად ამისა, ანისის დათმობა, თუნდაც ყმადნაფიცისათვის, ქართველების მარცხად უნდა ჩაითვალოს.<ref>ივ. ჯავახიშვილი, ქართველითხზულებანი ერისთორმეტ ისტორიატომად, . II, გვ. 237-238: <blockquote>რასაკვირველია, ანისის ისევ დაბრუნება და წყალობა თუნდაც ყმადნაფიცისათვის ქართველებისთვის მარცხი იყო, მაგრამ როგორც ეტყობა სხვა საშუალება არ ყოფილა და მხოლოდ ამ გზით „შეიქმნა მშვიდობა და ზავი ჟამ რაოდენიმე“.</blockquote></ref> [[ივანე ჯავახიშვილი|ივ. ჯავახიშვილი]] [[მარი ბროსე|მ. ბროსესთან]] ერთად ვარდან ბარძბერდეცის ცნობაზე დაყრდნობით ანისის გადაცემას 1165 წლით ათარიღებს, ბ. სილაგაძე კი 1167 წლით.<ref>ბ. სილაგაძე, XII-XIII სს. საქართველოს ისტორიის ზოგიერთი საკითხი იბნ ალ-ასირის ცნობათა შუქზე, გვ. 112</ref>
როგორც ვარდან ბარძბერდეცის ცნობიდან ირკვევა, გიორგი მეფეს ანისი „სხვათა ხელში“ დიდხანს არ დაუტოვებია. 1173 წელს<ref group="კ">სხვა წყაროებით 1174 წელს.</ref> გიორგი მესამემ ანისი აიღო, ქალაქის ამირა შაჰანშაჰი თან წაიყვანა და უკან აღარ გამოუშვა (შაჰანშაჰი ტყვეობაში გარდაიცვალა). როდესაც ეს თურქებმა შეიტყვეს, კვლავინდებურად სცადეს ანისის დაბრუნება და შეერთებული ძალით ქალაქს მიადგნენ. ვარდანის თქმით, [[ივანე I მხარგრძელი|ივანე ამირსპასალარს]] ანისის თურქთათვის დათმობა სურდა, თუმცა ქალაქის მცხოვრებთა დაჟინებული თხოვნით აზრი შეიცვალა. მტერი უკან ხელცარიელი გაბრუნდა.<ref>ივ. ჯავახიშვილი, ქართველი ერის ისტორია, წ. II, გვ. 239</ref> თუმცაღა, წარწერა ანისის ციხის კედელზე გვამცნობს, რომ 1199 წელს ანისს კვლავ შედადიანები განაგებდნენ.<ref>Peacock, Andrew (2011). [http://www.iranicaonline.org/articles/shaddadids Encyclopædia Iranica Online]. "Shaddadids": <blockquote>The lands across the Araxes river were in the hands of another member of the Shaddadid dynasty, Solṭān b. Maḥmud b. Šāvor, who left an inscription dated Ṣafar 570/September 1174 in the citadel at the village of Dashtadem near Talin in modern Armenia (Khachatryan, p. 46). At some unknown point, this individual revived Shaddadid rule in Ani, where another inscription, dated 595/1198-9, gives his name in full as Solṭān b. Maḥmud b. Šāvor b. Manučehr al-Šaddādi (Minorsky, pp. 100-101). Minorsky believes Solṭān b. Maḥmud to be the Šāhanšāh of the literary sources, though he could equally well be another, otherwise unattested, member of the dynasty . Solṭān's inscription at Ani is the last we hear of the Shaddadids, and by 1200 the Georgian queen Tamar had handed the city over to the Christian Mkhargrzdeli family.</blockquote></ref>
 
როგორც ვარდან ბარძბერდეცის ცნობიდან ირკვევა, გიორგი მეფეს ანისი „სხვათა ხელში“ დიდხანს არ დაუტოვებია. 1173 წელს<ref group="კ">სხვა წყაროებით 1174 წელს.</ref> გიორგი მესამემ ანისი აიღო, ქალაქის ამირა შაჰანშაჰი თან წაიყვანა და უკან აღარ გამოუშვა (შაჰანშაჰი ტყვეობაში გარდაიცვალა). როდესაც ეს თურქებმა შეიტყვეს, კვლავინდებურად სცადეს ანისის დაბრუნება და შეერთებული ძალით ქალაქს მიადგნენ. ვარდანის თქმით, [[ივანე I მხარგრძელი|ივანე ამირსპასალარს]] ანისის თურქთათვის დათმობა სურდა, თუმცა ქალაქის მცხოვრებთა დაჟინებული თხოვნით აზრი შეიცვალა. მტერი უკან ხელცარიელი გაბრუნდა.<ref>ივ. ჯავახიშვილი, ქართველითხზულებანი ერისთორმეტ ისტორიატომად, . II, გვ. 239</ref> თუმცაღა, წარწერა ანისის ციხის კედელზე გვამცნობს, რომ 1199 წელს ანისს კვლავ შედადიანები განაგებდნენ.<ref>Peacock, Andrew (2011). [http://www.iranicaonline.org/articles/shaddadids Encyclopædia Iranica Online]. "Shaddadids": <blockquote>The lands across the Araxes river were in the hands of another member of the Shaddadid dynasty, Solṭān b. Maḥmud b. Šāvor, who left an inscription dated Ṣafar 570/September 1174 in the citadel at the village of Dashtadem near Talin in modern Armenia (Khachatryan, p. 46). At some unknown point, this individual revived Shaddadid rule in Ani, where another inscription, dated 595/1198-9, gives his name in full as Solṭān b. Maḥmud b. Šāvor b. Manučehr al-Šaddādi (Minorsky, pp. 100-101). Minorsky believes Solṭān b. Maḥmud to be the Šāhanšāh of the literary sources, though he could equally well be another, otherwise unattested, member of the dynasty . Solṭān's inscription at Ani is the last we hear of the Shaddadids, and by 1200 the Georgian queen Tamar had handed the city over to the Christian Mkhargrzdeli family.</blockquote></ref>
 
ამავე პერიოდში გიორგი მესამემ ილაშქრა შირვანში, სადაც [[ახსითან I|აღსართანი]] (არაბულ-სპარსულ მწერლობაში მოხსენიებულია როგორც აბუ-ლ-მუზაფფარ მანუჩაჰრ-ახისტან ბენ-კესრან-ად-ეს) მეფობდა. აღსართანი ახლო ურთიერთობებს ინარჩუნებდა როგორც ადარბადაგანის ათაბაგთან, ასევე საქართველოს მეფესთან, გიორგი მესამესთან, რომელიც მისი ბიძა იყო. აღსართანი, „დაჭირებული დარუბანდელთა ხაზართაგან“, შველას გიორგი მესამეს შეეხვეწა, რომელიც ჯარით მიეშვალა და თან საქართველოში სტუმრად მოსული<ref group="კ">თამარის ისტორიკოსი თავის ნაწარმოებში „[[ისტორიანი და აზმანი შარავანდედთანი]]“ წერს: „მოვიდა ოდესმე ანდრონიკე კომნენოსი ცოლითა სახებრწყინვალითა და შუენიერითა, თანა შვილებითურთ და დისწულითა, მამის დისწული დიდისა მანუილ კეისრისა და ყოვლისა დასავლეთისა და საბერძნეთისა მეფისა“.</ref> „ძმა ბერძენთა მეფისა [[ანდრონიკე I (ბიზანტია)|ანდრონიკე]] წარიყუანა“. ქართველთა მხედრობა მივიდა [[დერბენტი|დარუბანდი]]ს კარამდე, „მოაოჴრა ქუეყანა მესკუტისა და შარაბამისა და აიღო ქალაქი [[შაბრანი|შაბურანი]]“. როგორც „[[ისტორიანი და აზმანი შარავანდედთანი]]“ გადმოგვცემს, შაბურანი საქართველოს მეფემ აღსართანს უწყალობა. {{sfn-2|საქართველოს ისტორია, ტ. II|2012|გვ=412-413}}