|
===ჩინეთი===
[[ჩინეთის სახალხო რესპუბლიკა|ჩინეთის სახალხო რესპუბლიკის]] კონსტიტუცია (რომელიც მხოლოდ [[კონტინენტური ჩინეთი|კონტინენტური ჩინეთის]] ტერიტორიაზე ვრცელდება კონგ[[ჰონგ-კონგი|ჰონგ-კონგის]], მაკაუსა[[მაკაო|მაკაოსა]] და [[ტაივანი|ტაივანის]] გამოკლებით), განსაკუთრებით მოქალაქეების ფუნდამენტური უფლებებისა და ვალდებულბების ნაწილი, ითვალისწინებს სამოქალაქო თავისუფლებების დაცვას. ტაივანს, რომელიც გამოყოფილია ჩინეთისგან, საკუთარი ონსტიტუციაკონსტიტუცია აქვს.
===ინდოეთი===
[[ინდოეთი|ინდოეთის]] კონსტიტუციის მესამე ნაწილი, რომლითაც ადაიანისადამიანის ფუნდამენტური უფლებებია გათვალისწინებული, იცავს ინდოეთის მოქალაქეების თავისუფლებებს და უზრუნველყოფს მათ მშვიდობიან ცხოვრებას სახელმწიფოში. ექვსი ფუნდამენტური უფლება მოიცავს თანასწორუფლებიანობას, თავისუფლების უფლებას, ექსპლუატაციის აკრძალვის უფლებას, რელიგიის თავისუფლებას, კულტურულ და საგანმანათებლოსაგანმანათლებლო უფლებებსა და საბოლოოსბოლოს კონსტიტუციური დაცვის საშუალებების გამოყნების უფლებას.<ref name=constpartIII>[[wikisource:Constitution of India/Part III|Constitution of India-Part III Fundamental Rights]].</ref>
ყველა ადამიანს განურჩევლად [[რასა|რასისა]], [[რელიგია|რელიგიისა]], [[კასტა|კასტისა]] თუ [[სქესი|სქესისა]] აქვს უფლება მიმართოს პირველი ინსტანციის სასამართლოებსა და უზენაეს სასამართლოს საკუთარი ფუნდამენტური უფლებების დაცვისათვისდაცვის მიზნით. საზოგადოებრივი ინტერესების გათვალისწინებით უფლების დაცვისათვის არ არის აუცილებელი რომ ის მსხვერპლი იყოს, შესაძლოა მესამე მხარემ შეიტანოს სასამართლოში განაცხადი ფუნდამენტური უფლების დარღვევაზე. ეს უკანასკნელი ცნობილია როგორც „საზოგადოებრივი ინტერესის სასამართლო პროცესი“.<ref>{{cite web
| url = http://www.worldlii.org/int/cases/ICHRL/1995/69.html
| title = ''Bodhisattwa Gautam vs. Subhra Chakraborty''; 1995 ICHRL 69
}} This was the case where [[public interest litigation]] was introduced (date of ruling 15 December 1995).</ref> მედიის ცნობებზე დაყრდნობით სააპელაციო და უზენაესი სასამართლოების მოსამართლეებსაც შეუძლიათ საქმის აღძვრა.
ფუნდამენტური უფლებები ხაზს უსვამს თანასწორუფლებიანობას და საკუთარსაკუთარი მოქალაქებსთვისმოქალაქეებსათვის, მიუხედავად მათი წარმომავლობისა, უზრუნველყოფს საზოგადოებრივი ინსტიტუცებისა და უფლებების დაცვის ხელმისწავდომობას. მაშინ როდესაც სიცოცხლის უფლება და პირად ცხოვრების თავისუფლება ვრცელდება ყველა მოქალაქსითვისმოქალაქეზე, სიტყვისა და გამოხატვის თავისუფლება მხოლოდ ინდოეთის მოქალაქეებისთვისმოქალაქეებისთვისაა (მათ შორის არარეზიდენტები) გათვალისწინებული.<ref>Tayal, B.B. & Jacob, A. (2005), ''Indian History, World Developments and Civics'', p. A-25</ref> <ref name="OCI">{{cite web
| url = http://rajyasabha.nic.in/legislative/amendbills/XXXIX_2003.pdf
| title = ''Citizenship (Amendment) Bill, 2003''
===იაპონია===
[[1947]] წლიდან [[იაპონია|იაპონიას]], ქვეყანა რომელშიც მმართველბის ფორმად [[კონსტიტუციური მონარქია|კონსტიტუციური მონარქიაა]] და სოციალურად „კონსერვატიული საზოგადოებითაა დაკომპლექტებული, სადაც ცვლილებები თანმიმდევრულად მიმდინარეობს“, მიღებული აქვს ადამიანის უფლებების სფეროში ერთ-ერთი ყველაზე ძლიერი და გამორჩეული კონსტიტუცია.<ref>{{cite book | url=https://books.google.com/?id=VvL8d8RH-Z8C&pg=PT225&dq=Japan+conservative+society+where+change+is+gradual#v=onepage&q=Japan%20conservative%20society%20where%20change%20is%20gradual&f=false | title=apan: A Global Studies Handbook | publisher=ABC-CLIO | author=Ellington, Lucien | year=2002 | location=Santa Barbara, CA | page=209 | isbn=978-1576072714}}</ref> ძალიან ბევრ საკითხისაკითხში იაპონიიის კონტიტუცია ჰგავს [[1964 ]] წელს მიღებულ [[ამერიკის შეერთებული შტატები|ამერიკის შეერთებული შტატების ]] მიერ მიღებულ [[სამოქალაქო უფლებების აქტი (1964)|სამოქალაქო უფლებების აქტს ]], რადგან სწორედ ამ პერიოდში იაპონია [[ანტიჰიტლერული კოალიცია|კავშირის ]] ქვეყნების მიერ იყო ოკუპირებული. ამ კონსტიტუციას ეჭვის თვალით უყურებდნენ მმართველ რიგებში, მაშინ როდესაც ჩვეულებრივი მოქალაქეები მხარს უჭერდნენ მას და მიაჩნდათ რომ ისკონსტიტუცია „არსებითი ცვილებებისკენ დიდი წინ გადადგმული ნაბიჯი იყო“. [11]<ref>Law, David S., The Myth of the Imposed Constitution (May 26, 2013). The Social and Political Foundations of Constitutions (Denis Galligan & Mila Versteeg eds., Cambridge University Press 2013, pp. 239-68); Washington University in St. Louis Legal Studies Research Paper No. 13-05-01. Available at SSRN:http://ssrn.com/abstract=2270399</ref> მოკლე მიმოხლივისმიმოხილვის სახით კონტიტუცია ეხება ინდივიდების ფუნდამენტურ უფლებებსა და თავისუფლებებს, კონკრეტულად განსაზღვრულია მე-10 დან მე-40 მუხლებამდე. ერთ-ერთი ყველაზე გამორჩეული მუხლია 25-ე, სადაცრომელიც იცავს ადამიანის ღირსების უფლებაზეაუფლებას და ჩამოყალიბებულიაყალიებებს შემდეგიშემდეგს: „ადამიანებს უნდა ჰქონდეთ უფლება მინიმალური სტანდარტების მიხედვით შეინარჩუნონ ჯანსაღი და კუტურული ცხოვრება.“ [12]<ref>{{cite journal | url=http://www.corteidh.or.cr/tablas/27531.pdf | title=Japan's foreign policy towards human rights: uncertain changes | author=Yokota, Yozo, & Chiyuki Aoi | journal=Human Rights and Comparative Foreign Policy: Foundations of Peace, Edited by David Forsythe | year=2000 | volume=United Nations University Press | pages=Chapter 5}}</ref>▼
1947 წლიდან იაპონიას, ქვეყანა რომელშიც მმართველბის ფორმად კონსტიტუციური მონარქიაა და სოციალურად „კონსერვატიული საზოგადოებითაა დაკომპლექტებული, სადაც ცვლილებები თანმიმდევრულად მიმდინარეობს“, მიღებული აქვს ადამიანის უფლებების სფეროში ერთ-ერთი ყველაზე ძლიერი და გამორჩეული კონსტიტუცია.[10]
▲ძალიან ბევრ საკითხი იაპონიიის კონტიტუცია ჰგავს 1964 წელს მიღებულ ამერიკის შეერთებული შტატების მიერ მიღებულ სამოქალაქო უფლებების აქტს, რადგან სწორედ ამ პერიოდში იაპონია კავშირის ქვეყნების მიერ იყო ოკუპირებული. ამ კონსტიტუციას ეჭვის თვალით უყურებდნენ მმართველ რიგებში, მაშინ როდესაც ჩვეულებრივი მოქალაქეები მხარს უჭერდნენ მას და მიაჩნდათ რომ ის „არსებითი ცვილებებისკენ დიდი წინ გადადგმული ნაბიჯი იყო“.[11] მოკლე მიმოხლივის სახით კონტიტუცია ეხება ინდივიდების ფუნდამენტურ უფლებებსა და თავისუფლებებს, კონკრეტულად განსაზღვრულია მე-10 დან მე-40 მუხლებამდე. ერთ-ერთი ყველაზე გამორჩეული მუხლია 25-ე, სადაც ადამიანის ღირსების უფლებაზეა ჩამოყალიბებული შემდეგი: „ადამიანებს უნდა ჰქონდეთ უფლება მინიმალური სტანდარტების მიხედვით შეინარჩუნონ ჯანსაღი და კუტურული ცხოვრება.“[12]
მიუხედავად ლიბერალური კონსტიტუციების მიღებისა, რომელიც ხშირად იწოდება „ომისშემდგომ„ომის შემდგომ კონტიტუციად“ ან „მშვიდობის კონსტიტუციად“, იაპონიის ხელისუფლების ელიტა ცდილოდა ღია და [[პლურალიზმი|პლურალისტური]] საზოგადოების ჩამოყალიბებას.<ref>{{cite book | url=https://books.google.com/books?id=H-HODTsc7LsC | title=Building Democracy in Japan | publisher=Cambridge University Press | author=Haddad, Mary Alice | year=2012 | location=Cambridge, UK | page=59 | isbn=978-1107014077}}</ref> [13][მეორე მსოფლიო ომი|მეორე მსოფლიოს იმისომის]] შემდეგაც, როდესაც [[1952]] წელს კავშირის ქვეყნებმა დატოვეს იაპონიის ტერიტორია, იაპონია მუდმივად საერთაშორისო კრიტიკის ქვეშ იყო მოქცეული. ამის მიზეზი იყო იაპონიის მიერ გატარებული პოლიტიკა, რომელიც არ აღიარებდა [[ომის დანაშაულები|ომის დანაშაულებს]], ვერ ინარჩუნებდა პრესის თავისუფლებას, მიმდინარეობდა რელიგიური დისკრიმინაცია, ასევე მოიკოჭლებდა ბავშვების, ქალებიქალების, უმცირესობებიაუმცირესობებისა და უცხოელების დაცვის სფეროში, ბოლო პერიოდში კი, სისტემატური ჩაგვრა [[ლგბტ]] საზოგადოების.<ref name="Japan veering away">{{cite news | url=http://www.japantimes.co.jp/news/2015/02/25/national/japan-veering-away-from-global-human-rights-standards-says-amnesty-international/ | title=Japan veering away from global human rights standards, says Amnesty International | work=[14][15The Japan Times]] | date=February 25, 2015 | accessdate=July 5, 2016 | agency=[16[Kyodo News]]}}</ref><ref name="Japan LGBT Discrimination">{{cite web | url=https://www.outrightinternational.org/content/un-urges-end-discrimination-against-lgbt-individuals-japan | title=UN Urges End to Discrimination Against LGBT Individuals in Japan | publisher=Outright International | work=Analysis | date=July 25, 2014 | accessdate=July 5, 2016 |author1=Suzanne Trimel }}</ref><ref>{{cite news | url=http://www.japantimes.co.jp/news/2015/06/26/national/u-s-rights-report-slams-japan-on-child-abuse-prison-conditions-asylum-system/#.V3sEBJMrJE6 | title=U.S. rights report slams Japan on child abuse, prison conditions, asylum system | work=News report | date=June 26, 2015 | agency=Japan Times | accessdate=July 5, 2016 | author=Osumi, Magdalena}}</ref>
ადამიანის უფლებების კანონპროეტისკანონპროექტის მიღების პირველი იაპონურიიაპონურ მცდელობად ითვლება [[XIX საუკუნე|XIX საუკუნეში]] შემუშავებული ე.წ. [[მეიჯის კონტიტუცია]] (1890), რომელიც [[პრუსია|პრუსიისა]] და [[დიდი ბრიტანეთი|დიდი ბრიტანეთის]] კონსტიტუციების მოდელების ნაზავს წარმოადგენდა.[17]<ref>Kazuhiro Takii and David Noble, The Meiji Constitution: The Japanese Experience of the West and the Shaping of the Modern State (Tokyo, Japan: International House of Japan, 2007), 181.</ref> ამ კონსტიტუციამ არასაკმარისი გავლენა მოახდინა კანონის უზენაესობის პრინციპის დამკვიდრებაში, ისვევეისევე როგორც ზოგადად ადამიანების ყოველდღიური ცხოვრების კულტურის შეცვლაშიშეცვლაზე. საბოლოოდ იაპონიის მოკლე და მიზანმიმართულმა პოლიტიკამ ადამიანის უფლებების დაცვის სფეროში ეს ქვეყანა აქცია საერთაშორისო და ინდივიდუალური თავისუფლების დაცვის ჩემპიონად.[18][19][20]<ref>Andrew Gordon, ''Postwar Japan As History''. Berkeley: University of California Press, 1993, p. 91.</ref><ref>{{cite book |last= Henderson |first= Dan Fenno |editor-last= Ward |editor-first= Robert E. |title= Political Development in Modern Japan: Studies in the Modernization of Japan |publisher= Princeton University Press |date=2015 |pages=441–45|chapter=Chapter 11: Law and Political Modernization in Japan |chapter-url= https://books.google.com/books?id=vqJ9BgAAQBAJ&pg=PA445&dq=japan+%22Bill+of+rights%22&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwi7rOav99rNAhVqxoMKHaRVC58Q6AEILjAD#v=onepage&q=bill%20of%20rights&f=false |access-date=July 5, 2016|isbn= 978-1400871667}}</ref><ref>Ugo Dessì, ''Japanese Religions and Globalization''. London: Routledge, 2013, p. 64.</ref>
მიუხედავად [[იაპონური კულტურა|იაპონურ კულტურასა]] და [[ლიბერალური კონსტიტუციონალიზმი|ლიბერალურ კონსტიტუციონალიზმის]] შორის არესებულიარსებული განსახვავებებისა ამ სახელმწიფომ შეძლო ნაბიჯ-ნაბიჯ შეემცირებინა სასამართლო ცნებასა და უშუალო პრაქტიკას შორის არსებული სიცარიელე. [[1979]] წესწელს [[იაპონიის პარლამენტი|დეიტმა]] (იაპონიის პარლამენტმა) ადამიანის უფლებათა საერთაშორისო კანონპროექტს მოაწერა ხელი, [[1985]] წელს მიიღოდასაქმების კანონისფეროში მიიღო ქალისა და მამაკაცის თანასწორუფლებიანოს შესახებ დასაქმების სფეროშიკანონი, ამას გარდა გაატარა მრავალი რეფორმა ადამიანების უფლებათა დაცვის სფეროში, რაც ერთიანი და დემოკრატიული საზოგადოების ჩამოყალიბების ძირითადი წინაპირობა იყოგახდა.
==ავსტრალია==
|
