|
'''ხარფუხი''' (ყოფ. ''სეიდაბადი'') — [[თბილისი|თბილისის]] ერთ-ერთი ძველი უბანი ქალაქის სამხრეთ-აღმოსავლეთ მხარეს, [[მტკვარი|მტკვრის]] მარჯვენა სანაპიროზე, [[თაბორის ქედი]]ს აღმოსავლეთ კალთაზე, [[აბანოთუბანი|აბანოთუბანსა]] და [[ორთაჭალა|ორთაჭალას]] შორის. შემორჩენილია ქალაქის ზღუდის ნაშთი — ე. წ. [[განჯისკარი]], რომლის მიდამოებში 1948—1949 წლებში ჩატარებულმა არქეოლოგიურმა გათხრებმა დაადასტურა აქ IX—XIII საუკუნეებში მეთუნეთა უბნის არსებობა.
'''ხარფუხი''' — [[თბილისი|თბილისის]] ერთ-ერთი ძველი უბანი [[მტკვარი|მტკვრის]] მარჯვენა სანაპიროზე, [[თაბორის ქედი]]ს აღმოსავლეთ კალთაზე, [[აბანოთუბანი|აბანოთუბანსა]] და [[ორთაჭალა|ორთაჭალას]] შორის. [[XVIII საუკუნე|XVIII]] და [[XIX საუკუნე|XIX საუკუნეების]] მიჯნაზე აქ პატარა სოფელი ხარფუხი წარმოიშვა. [[XIX საუკუნე|XIX საუკუნემდე]] უბანს სეიდაბადი ეწოდებოდა.<ref>[http://www.nplg.gov.ge/gsdl/cgi-bin/library.exe?e=d-01000-00---off-0dictiona--00-1--0-10-0--0-0---0prompt-10--.%2e-4----4---0-1l--11-en-10---10-help-50--00-3-about-00-0-00-11-1-0utfZz-8-00-0-11-1-0utfZz-8-00&a=d&c=dictiona&cl=CL4&d=HASH945f1cfef6b5cefba63e6a.10.1 უნივერსალური ენციკლოპედიური ლექსიკონი]</ref> [[XIX საუკუნე|XIX საუკუნის]] დასაწყისში სოფელში დასახლდნენ [[ლეკები|ლეკების]] მიერ დარბეულ სოფელ [[წალასყური|წალასყურიდან]] გადმოხიზნული გლეხები. [[1811]] წელს ხარფუხი [[თბილისის მაზრა|თბილისის მაზრას]] მიაწერეს. [[1819]] წელს სამოქალაქო გუბერნატორმა ხოვენმა ოფიციალურად სთხოვა მთავარმართებელ გენერალ ერმოლოვს ხარფუხის [[თბილისი|თბილისთან]] შემოერთება. იგი ერმოლოვს ატყობინებდა, რომ ხარფუხში თავშესაფარს პოულობდნენ ბოროტმოქმედნი, სხვადასხვა ჯურის უპასპორტო საეჭვო ხალხი და საქონლით დატვირთული კონტრაბანდისტები. საზღვარგარეთიდან გადმოსულ კონტრაბანდისტებს თვით ხოვენი წარსწყდომია. ერმოლოვი დაეთანხმა ხოვენის წარსდგენას და მისი [[1819]] წლის [[15 მარტი]]ს ბრძანებით, ხარფუხი ოფიციალურად [[თბილისი|თბილისის]] ნაწილად იქცა.
==ისტორია==
== სახელწოდება ==
სახელი სეიდაბადი ეწოდა XVII საუკუნის 30-იან წლებში აქ დასახლებული სპარსული ტომის [[სეიდები]]ს მიხედვით, რომლებიც აქ [[შაჰ-აბას I]]-ის მემკვიდრე შაჰ-სეფიმ დაასახლა. (სეიდ-აბად, ე. ი. სეიდების დასახლება). [[ვახუშტი ბატონიშვილი]]ს ცნობით: „ხოლო აწ უწოდებენ ოთხთავ ქალაქთა აწ ტფილისს და განაყოფით: კალას-ტფილისსა, ტფილისს-სეიდაბადს, და ისნს-ავლაბარს, და გარეთუბანი არს ტფილისისა. მსახლობელნი არიან ციხესა და სეიდაბადს სპარსნი მოჰმადიანნი“, „აქ დასხნა შასეფიმ სეიდნი, მის გამო სპარსნი უწოდებენ სეიდაბადს...“. [[პლატონ იოსელიანი]] თავის სიძველეთა აღწერაში ვაღნიშნავს: „... ამ დროს კი დასახლებაში — სეიდაბადი ჩაგვესმის სეიდნეი, დამახინჯებული სახელწოდება ძველი სიდონისა, თავისი კლდოვანი მიდამოთი და ქრისტიანული განწყობით ანტილიბანონის ძველი ხალხისა ჩვენებური სეიდაბადის გარემოს რომ ჰგავს.“ სეიდაბადი ძირითადად სასოფლო-სამეურნე რეგიონი იყო. აქ გადიოდა მნიშვნელოვანი საქარავნო გზა, ე. წ. განჯის გზა, რომელიც თბილისის აღმოსავლეთ ამიერკავკასიასა და მახლობელ აღმოსავლეთთან აკავშირებდა.
[[XII საუკუნე|XII საუკუნიდან]] [[საქართველო]] და მისი დედაქალაქი განიცდიდნენ დამანგრეველ შემოსევებს, რის გამოც ქალაქის ტერიტორია შემცირდა. ამიტომ შეთხელებულა ქალაქის ძველი შემადგენელი უბანი და [[XVII საუკუნე|XVII საუკუნიდან]] იგი უკვე [[თბილისი|თბილისის]] გარეუბანია "სეიდაბადად" წოდებული. მის ტერიტორიაზე [[შაჰ-აბას I]]-ის მემკვიდრეს შაჰ-სეფის ჩაუსახლებია [[მაჰმადიანები|მაჰმადიანთა]] ტომი [[სეიდი|სეიდები]]. ამიტომ უბანმა თავისი სახელი დაკარგა და [[სეიდი|სეიდების]] უბანი — სეიდაბადი — დაერქვა.
უბნის[[XVIII თანამედროვესაუკუნე|XVIII]] დასახელებადა —[[XIX საუკუნე|XIX საუკუნეების]] მიჯნაზე ეწოდა ხარფუხი. —ხარფუხი სომხურია[[სომხური დაენა|სომხური]] ადგილმატოპონიმია სახელიდა მიიღოგაჩნდა [[თაბორის მთა|თაბორის მთის]] ძირში, გორხანის ახლოს ([[თათრები|თათრების სასაფლაო]])სასაფლაოზე მდგარი საკულტო დანიშნულების მქონე ქვის გამო, რომელზეც ხატი იყო მისვენებული. ხარფუხი [[სომხური ენა|სომხურ ენაზე]] ხველას, სურდოს, გაციებას ნიშნავს. თბილისელ [[ქრისტიანობა|ქრისტიანულ]] მცხოვრებლებს სურდოშეყრილი და ყივანახველიანი ბავშვები მიჰყავდათ იმ ქვასთან. შესაწირად მიჰქონდათ ქსოვილისგან შეკერილი თოჯინა, რომელსაც მხარზე პატარა ხურჯინი ჰქონდა გადაკიდებული. ხურჯინში შაქრის ნატეხები ელაგა. ამ გასამრჯელოთი ცდილობდნენ წმინდა ხატის გულის მოგებას. სოფელში დასახლდნენ [[ლეკები|ლეკების]] მიერ დარბეულ სოფელ [[წალასყური|წალასყურიდან]] გადმოხიზნული გლეხები. [[1811]] წელს სოფელი ხარფუხი [[თბილისის მაზრა|თბილისის მაზრას]] მიაწერეს. [[1819]] წელს სამოქალაქო გუბერნატორმა ხოვენმა ოფიციალურად სთხოვა მთავარმართებელ [[ალექსი ერმოლოვი|ალექსი ერმოლოვს]] ხარფუხის თბილისთან შემოერთება. იგი ერმოლოვს ატყობინებდა, რომ ხარფუხში თავშესაფარს პოულობდნენ ბოროტმოქმედნი, სხვადასხვა ჯურის უპასპორტო საეჭვო ხალხი და საქონლით დატვირთული კონტრაბანდისტები. საზღვარგარეთიდან გადმოსულ კონტრაბანდისტებს თვით ხოვენი გადააწყდა. ერმოლოვის [[1819]] წლის [[15 მარტი]]ს ბრძანებით, ხარფუხი ოფიციალურად თბილისის ნაწილად იქცა.
==იხილეთ აგრეთვე==
* [[სეიდის ღვთისმშობლის ეკლესია]]
==ლიტერატურა==
*{{ქსე|11|440|ბერიძე თ.}} ▼{{ქსე|9|269|ბერიძე თ.}}
*''კვირკველია თ.'', [http://www.nplg.gov.ge/gwdict/index.php?a=term&d=36&t=710 ძველთბილისური დასახელებანი, გვ. 96 ], თბ.თბილისი: „საბჭოთა საქართველო“, 1985. ▼*{{cite book |last1=ბერიძე |first1=თ.|last2=სირბილაძე |first2=შ. |date=1977|title= ძველი თბილისის გარეუბნების ისტორია |publisher= |location=თბილისი |isbn= |pages=}}
*''ბერძნიშვილი მ.,'' თბილისის გარეგანი სახე XVIII საუკუნეში, თბ., 1965;
▲*{{ქსე|11|440|ბერიძე თ.}}
▲*''კვირკველია თ.'', ძველთბილისური დასახელებანი, გვ. 96, თბ.: „საბჭოთა საქართველო“, 1985.
==რესურსები ინტერნეტში==
*[http://xarpuxi.blogspot.com/ ხარფუხი (სეიდაბადი) — წარმოშობა]
==სქოლიო==
{{სქოლიო}}
{{თბილისის უბნები}}
[[კატეგორია:საქართველოს ისტორიული სოფლები თბილისის ტერიტორიაზე]]
[[კატეგორია:თბილისის უბნები]]
| 