თაბასარანული ენა: განსხვავება გადახედვებს შორის

[შეუმოწმებელი ვერსია][შემოწმებული ვერსია]
შიგთავსი ამოიშალა შიგთავსი დაემატა
სამწერლობო ენის ნორმათა გათვალისწინება
109.172.224.112-ის რედაქტირებები გაუქმდა; აღდგა Surprizi-ის მიერ რედაქტირებული ვერსია
იარლიყი: სწრაფი გაუქმება
 
ხაზი 6:
| კლასიფიკაცია =
[[კავკასიური ენები]]
:[[ნახურ-დაღესტნური ენები]]
::[[ლეზგიური ენები]]
:::'''თაბასარანული ენა'''
ხაზი 16:
|კოდი1=tab
}}
'''თაბასარანული ენა''' (Табасаран чӀал) — [[კავკასიური ენები|კავკასიურ ენათა ოჯახის]] წრის, [[ნახურ-დაღესტნური ენები|დაღესტნურინახურ-დაღესტნურ ენათა ჯგუფის]], [[ლეზგიური ენები|ლეზგიურ ენათა ქვეჯგუფის]] ერთ-ერთი ენა.
 
გავრცელებულია სამხრეთ დაღესტანში, [[თაბასარანის რაიონი|თაბასარანისა]] და [[ხივის რაიონი|ხივის რაიონებში]]. თაბასარანულ ენაზე ლაპარაკობს 128 900 კაცი<ref>[http://www.ethnologue.com/show_language.asp?code=tab A language of Russian Federation]</ref>. გამოიყოფა 2 დიალექტი: სამხრულისამხრეთისა და ჩრდილოურიჩრდილოეთის.
 
თაბასარანულ ენაში გარჩეულია ხმოვნები: a, i, e, u, ü, ფარინგალიზებული a, u, მოკლე ხმოვნები უმახვილო ხმოვანთა დასუსტების შედეგია, გრძელი — სხვა ფონეტიკური ცვლილებებისა. მახვილი სუსტია, დინამიკური, ზოგჯერ გრამატიკული მნიშვნელობაც აქვს. თანხმოვანთა სისტემაში გვაქვს დენტოლაბიალიზებული შიშინა ფონემები. ბილაბიალიზაცია წარმოდგენილია სამხრულსამხრეთის დიალექტში, ჩრდილოეთის დიალექტში დაკარგულია. ხშულთა სისტემა ოთხეულებრივია, სპირანტთა — სამეულებრივისმეულებრივი (სამხრულსამხრეთის დიალექტში — წყვილეულებრივი).
 
თაბასარანულშითაბასარანულ ენაში გარჩეულია 2 — ადამიანისა და ნივთის — [[გრამატიკული კლასი]] (სამხრულისამხრეთის დიალექტის ზოგიერთი კილოკავის ზმნა უკვე აღარ განარჩევს კლასებს). ძირითადი ბრუნვებია სახელობითი, ერგატივი, მიცემითი, ნათესაობითი, ადგილობითი. ბრუნვები წარმოდგენილია 7 (კილოკავებში — 8) სამ-სამ ბრუნვიანი სერიით. პირის ნაცვალსახელებში გარჩეულია ინკლუზივისა და ექსკლუზივის ფორმები.
 
ზმნა იცვლება გრამატიკული კლასებისა და პირის მიხედვით (კლასოვან-პიროვანი უღვლილება). პირის ნიშნები ნაცვალსახელური წარმოშობისაა. გარდამავალი ზმნა პოლიპერსონალურია; პრეფიქსული კლასნიშანი გამოხატავს უახლოეს ობიექტს, სუფიქსური პირის ნიშანი — სუბიექტს. გვარი მორფოლოგიურად დიფერენცირებული არაა. ზმნა დაირთავს ლოკატიურ პრევერბებს.
ხაზი 28:
სინტაქსური კონსტრუქციებია: ერგატიული — გარდამავალ ზმნასთან, ნომინატიური — გარდაუვალ ზმნასთან, დატიური — გრძნობა-აღქმის გამომხატველ ზმნებთან.
 
თაბასარანული ენა სამწერლობო ენაა. სალიტერატურო ენა სამხრულსამხრეთის დიალექტს ეფუძნება. დამწერლობა შემოღებულია [[1932]] წლიდან, თავდაპირველად ლათინური გრაფიკის, [[1938]] წლიდან [[კირილიცა]]ზე.
 
== იხილეთ აგრეთვე ==