ვიკიპედია

ფარნავაზ II: განსხვავება გადახედვებს შორის

ისტორიის ინტერაქციულად გადახედვა
[შემოწმებული ვერსია][შემოწმებული ვერსია]
← წინა ცვლილებაშემდეგი ცვლილება →
შიგთავსი ამოიშალა შიგთავსი დაემატა
ვიზუალურივიკიტექსტი
No edit summary
→‎ისტორია: -დაუდასტურებელი ფაქტი
ხაზი 1:
{{მმ*|ფარნავაზი}}
{{მმართველი
|ქვეყანა = [[იბერიის სამეფო|იბერიის მეფე]]
|თანამდებობა =
|სახელი = ფარნავაზბარტომ III
|ორიგინალური სახელი =
|რიგი =
|რიგი-მეუღლეების =
|სურათიპორტრეტი =
|ხელმოწერა =
|მმართველობის წლები = [[ძვ. წ. 63]] – [[ძვ. წ. 30]]<ref>[https://wikisource.org/wiki/„ქართლის_ცხოვრება“_სიმონ_ყაუხჩიშვილის_რედაქციით_(ტომი_I,_1955.) „ქართლის ცხოვრება“ სიმონ ყაუხჩიშვილის რედაქციით (ტომი I, 1955.)]</ref><br />[[ძვ. წ. 66]] – [[ძვ. წ. 33]]<ref>[http://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/68532 ვახუშტის ბატონიშვილი „საქართველოს ისტორია“]</ref><ref>[https://wikisource.org/wiki/%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%A5%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%97%E1%83%95%E1%83%94%E1%83%9A%E1%83%9D%E1%83%A1_%E1%83%AB%E1%83%95%E1%83%94%E1%83%9A%E1%83%98_%E1%83%98%E1%83%A1%E1%83%A2%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%90 საქართველოს ძველი ისტორია]</ref><br />[[ძვ. წ. 107]] – [[ძვ. წ. 74]]<ref>[http://dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/65894/1/Teimuraz_Batonishvili_Istoria.pdf თეიმურაზ ბატონიშვილი „ისტორია დაწყებითგან ივერიისა, ესე იგი გიორგიისა, რომელ არს სრულიად საქართველოჲსა“]</ref><br />[[ძვ. წ. 64]] – [[ძვ. წ. 32]]<ref>[http://dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/69283/1/Saqartvelos_Istoria_Pirveli_Nawili_1911.pdf ს. რ. გორგაძე „საქართველოს ისტორია“. ჟურნალ "ჯეჯილის" გამოცემა. ტფილისი. ელექტრომბეჭდავი ამხ. "შრომა", მუხრანის ქ. №12. 1911]</ref><ref>[http://dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/236511/1/Saqartvelos_Istoria.pdf ს. რ. გორგაძე „საქართველოს ისტორია“. მეორე გამოცემა. ქუთაისი. ქ. შ. წ.-კ. გ. ს. ქუთ. განყ. სტამბა. 1915]</ref><br />~[[ძვ. წ. 36]]<ref>[https://docs.google.com/viewer?a=v&pid=sites&srcid=ZGVmYXVsdGRvbWFpbnx0c2toYXJvZWJpfGd4OjcwNmQxYWUzZDMxZTEzMWU პავლე ინგოროყვა „ძველი ქართული მატიანე "მოქცევაჲ ქართლისაჲ" და ანტიკური ხანის იბერიის მეფეთა სია“]</ref><br />[[ძვ. წ. 63]] – [[ძვ. წ. 30]]<ref>[https://ia601203.us.archive.org/12/items/Toum1969EarlyIberianKings/Toum_1969_Early_Iberian_Kings.pdf CYRIL TOUMANOFF: „Chronology of the Early Kings of Iberia“]</ref>
Line 26 ⟶ 25:
|დედა =
}}
'''[[ფარნავაზბრატმან II]]<ref>[http://dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/69283/1/Saqartvelos_Istoria_Pirveli_Nawili_1911.pdf ს. რ. გორგაძე „საქართველოს ისტორია“. ჟურნალ "ჯეჯილის" გამოცემა. ტფილისი. ელექტრომბეჭდავი ამხ. "შრომა", მუხრანის ქ. №12. 1911]</ref><ref>[http://dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/236511/1/Saqartvelos_Istoria.pdf ს. რ. გორგაძე „საქართველოს ისტორია“. მეორე გამოცემა. ქუთაისი. ქ. შ. წ.-კ. გ. ს. ქუთ. განყ. სტამბა. 1915]</ref> ({{lang-laI|Pharnabazus II}}<ref>Cassius Dio 49.24</ref>), [[პავლე ინგოროყვა|პავლე ინგოროყვასბრატმან]] „ძველი ქართული მატიანე „მოქცევაჲ ქართლისაჲ“ და ანტიკური ხანის იბერიის მეფეთა სიის“<ref>[https://docs.google.com/viewer?a=v&pid=sites&srcid=ZGVmYXVsdGRvbWFpbnx0c2toYXJvZWJpfGd4OjcwNmQxYWUzZDMxZTEzMWU პავლე ინგოროყვა „ძველი ქართული მატიანე "მოქცევაჲ ქართლისაჲ" და ანტიკური ხანის იბერიის მეფეთა სია“]</ref> მიხედვით: [[ფარნავაზ II|'''ბარაცმან''' [ბარაცმან-ავაზ || ფარსმან-ავაზ] = ფარნავაზ II]], [[მოქცევაჲ ქართლისაჲ|„მოქცევაჲ ქართლისაჲს“]] (შატბერდის კრებულის 1979 წლის გამოცემიდან) <ref>[http://www.amsi.ge/istoria/qm/ მოქცევაჲ ქართლისაჲ (შატბერდის კრებულის 1979 წლის გამოცემიდან)]</ref>/ მიხედვით: '''[[ბრატმანბარტომ I|ბრატმან]]''', [[ლეონტი მროველი|ლეონტი მროველის]] „ცხოვრება ქართველთა მეფეთას“<ref>[https://wikisource.org/wiki/%E1%83%9A%E1%83%94%E1%83%9D%E1%83%9C%E1%83%A2%E1%83%98_%E1%83%9B%E1%83%A0%E1%83%9D%E1%83%95%E1%83%94%E1%83%9A%E1%83%98_%22%E1%83%AA%E1%83%AE%E1%83%9D%E1%83%95%E1%83%A0%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%90_%E1%83%A5%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%97%E1%83%95%E1%83%94%E1%83%9A%E1%83%97%E1%83%90_%E1%83%9B%E1%83%94%E1%83%A4%E1%83%94%E1%83%97%E1%83%90%22 ლეონტი მროველი „ცხოვრება ქართველთა მეფეთა“]</ref>, 1955 წელს [[სიმონ ყაუხჩიშვილი|სიმონ ყაუხჩიშვილის]] რედაქციით გამოცემული „ქართლის ცხოვრების“ (ტომი I)<ref>[https://wikisource.org/wiki/„ქართლის_ცხოვრება“_სიმონ_ყაუხჩიშვილის_რედაქციით_(ტომი_I,_1955.) „ქართლის ცხოვრება“ სიმონ ყაუხჩიშვილის რედაქციით (ტომი I, 1955.)]</ref>, [[ვახუშტი ბატონიშვილი|ვახუშტის ბატონიშვილის]] „საქართველოს ისტორიის“<ref>[http://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/68532 ვახუშტის ბატონიშვილი „საქართველოს ისტორია“]</ref> და „საქართველოს ძველი ისტორიის“<ref>[https://wikisource.org/wiki/%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%A5%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%97%E1%83%95%E1%83%94%E1%83%9A%E1%83%9D%E1%83%A1_%E1%83%AB%E1%83%95%E1%83%94%E1%83%9A%E1%83%98_%E1%83%98%E1%83%A1%E1%83%A2%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%90 საქართველოს ძველი ისტორია]</ref>, ასევე [[თეიმურაზ ბატონიშვილი|თეიმურაზ ბატონიშვილის]] „[[ისტორია დაწყებითგან ივერიისა, ესე იგი გიორგიისა, რომელ არს სრულიად საქართველოჲსა|ისტორია დაწყებითგან ივერიისა, ესე იგი გიორგიისა, რომელ არს სრულიად საქართველოჲსას]]“<ref>[http://dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/65894/1/Teimuraz_Batonishvili_Istoria.pdf თეიმურაზ ბატონიშვილი „ისტორია დაწყებითგან ივერიისა, ესე იგი გიორგიისა, რომელ არს სრულიად საქართველოჲსა“]</ref> და [[კირილ თუმანოვი|კირილ თუმანოვის]] „იბერიის ადრეული მეფეების ქრონოლოგიის“<ref>[https://ia601203.us.archive.org/12/items/Toum1969EarlyIberianKings/Toum_1969_Early_Iberian_Kings.pdf CYRIL TOUMANOFF: „Chronology of the Early Kings of Iberia“]</ref> მიხედვით:/ '''[[ბარტომფარნავაზ I|ბარტომII]]'''<ref>[http://dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/69283/1/Saqartvelos_Istoria_Pirveli_Nawili_1911.pdf —ს. [[იბერიისრ. სამეფო|იბერიისგორგაძე მეფე]]„საქართველოს [[ძვისტორია“. წჟურნალ "ჯეჯილის" გამოცემა. Iტფილისი. საუკუნე|ძველექტრომბეჭდავი ამხ. წ"შრომა", მუხრანის ქ. I№12. საუკუნეში]1911]</ref><ref>[http://dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/236511/1/Saqartvelos_Istoria.pdf [[ძვს. რ. გორგაძე „საქართველოს ისტორია“. მეორე გამოცემა. ქუთაისი. ქ. შ. წ.-კ. 36|ძვგ. 36ს. ქუთ. განყ. წელს]სტამბა. 1915]</ref>/ [[მარკუსფარნავაზ ანტონიუსიII|მარკუს'''ბარაცმან''' ანტონიუსმა][ბარაცმან-ავაზ || ფარსმან-ავაზ] რომაელთა= ლაშქარიფარნავაზ II]]<ref>[[კრასუსი|პუბლიუსhttps://docs.google.com/viewer?a=v&pid=sites&srcid=ZGVmYXVsdGRvbWFpbnx0c2toYXJvZWJpfGd4OjcwNmQxYWUzZDMxZTEzMWU კანიდიუსპავლე კრასუსის]ინგოროყვა „ძველი ქართული მატიანე "მოქცევაჲ ქართლისაჲ" და ანტიკური ხანის იბერიის მეფეთა სია“]</ref> მეთაურობით({{lang-la|Pharnabazus II}}<ref>Cassius Dio 49.24</ref>) — [[იბერია|იბერიის]]ში გააგზავნამეშვიდე<ref>მოკუდა არტაგ და დაჯდა მის წილ ძე მისი, ბარტომ. კრასუსმა(ლ. დაამარცხამროველი ქართლის„ქართლის ცხოვრება“).</ref><ref>მეშჳდე მეფე ფარნავაზი,ბარტომ მოკავშირედპირველი გაიხადაძე არტაგ პირველისა. (თ. ბატონიშვილი „ისტორია დაწყებითგან ივერიისა, ესე იგი დაგიორგისა, მასთანრომელ ერთადარს სრულიად საქართველოისა“).</ref><ref>გამეფდა ბარტომ ძე მისი. (ვ. ბატონიშვილი „საქართველოს ისტორია“).</ref> მეფე, შეიჭრახოლო [[კავკასიისმოქცევაჲ ალბანეთი|ალბანეთშიქართლისაჲ]].ს აქმიხედვით მათიბერიის ერთად დაამარცხესმერვე მეფე ზობერი[[ძვ. წ. I საუკუნე]]ში.
 
==მეფობის წლები==
;თეიმურაზ ბატონიშვილი
* [[ძვ. წ. 107]]-[[ძვ. წ. 74|74]] — [[თეიმურაზ ბატონიშვილი]]ს მიხედვით იმეფა 33 წელი.
{{ციტატა|ბარტომ იქმნა მეფედ ყოვლისა ივერიისა წელთა დასაბამითგან სოფლისა 5401. ქართულსა ქრონიკონსა მეატერთმეტისა მოქცევისასა 177-სა, უწინარეს ქრისტეს შობისა 107-თა წლითა.
 
ხოლო დაჰყო მეფობასა შინა ბარტომ წელნი 33-ნი.}}
;ვახუშტი ბატონიშვილი
* [[ძვ. წ. 66]]-[[ძვ. წ. 33|33]] — [[ვახუშტი ბატონიშვილი]]ს მიხედვით იმეფა 33 წელი.
{{ციტატა|მეფე არტაგ (66-33 ქრ. წინ)...
 
...და მოიკლა ბარტომცა და შვილებულიცა ბარტომისა ქართამ მოიკლა მუნვე ბრძოლასა შინა დასაბამიდგან 3916, ქართულსა 251.}}
 
==მეცნიერთა მოსაზრებანი==
;სერგი გორგაძე
* [[ძვ. წ. 64]]-[[ძვ. წ. 32]] — [[სერგი გორგაძე]]ს მიხედვით იმეფა 32 წელი<ref>[http://dspace.gela.org.ge/handle/123456789/353 ს. გორგაძე, „მეფე ადერკი და, ეგრეთ წოდებული ორ-მეფობა ძველ ივერიაში“, წერილები საქართველოს ისტორიიდან, ძველი საქართველო I, ე. თაყაიშვილის რედაქტორობით, 1909, ნაწ. II გვ. 45]</ref>.
;კირილ თუმანოვი
* [[ძვ. წ. 63]]-[[ძვ. წ. 30|30]] — [[კირილ თუმანოვი]]ს მიხედვით იმეფა 33 წელი.
{{ციტატა|Pharnabazus II/Bartom (63-30 B.C.) Cassius Dio 19.24 (Pharnabazus); L 30- 33 (Bartom); RL I 49 (Bratman). — Son of Artoces, husband of an Artaxiad (Arsacid ) princess, overthrown by Meribanes II (L) after a reign of, tra¬ditionally, 33 years. Earlier, in 36, he was defeated by P. Canidius Crassus for Mark Antony (Dio).<ref>Cyril Tumanoff, «Chronology of the early kings of Iberia», Traditio, Vol. 25, page 11, (1969)</ref>.}}
 
==ისტორია==
[[არტაგ I]]-ს სიკვილის შემდგეგ ქართული წყაროების მიხედვით ტახტზე ადის მისი ძე — ბარტომი. წყაროები მას მიაწერენ [[მცხეთა|მცხეთის]] გალავნის და ქართლის ციხესიმაგრეთა გამაგრებას. ბარტომ მეფის მმართველობის პერიოდში სამეფო ტახტზე პრეტენზიას აცხადებს ბარტომ მეფის ბაბუის [[არშაკ_I_(იბერია)|არშაკ I]]-ის მიერ მოკლული [[ფარნაჯომი]]ს ძე [[მირვან II|მირვანი]], რომელიც ამარცხებს ბარტომს და ბრძოლის ველზე კლავს მას და მის სიძეს [[ქუჯი]]ს შთამომავალს [[ქართამი (კოლხი)|ქართამს]]. მატიანეთა გადმოცემით ბარტომმა იმეფა 33 წელი.
 
==ისტორიული წყაროები==
;მოქცევაჲ ქართლისაჲ<ref>[http://www.amsi.ge/istoria/qm/qarTlis_moqceva.pdf მოქცევაჲ ქართლისაჲ]</ref>
{{ციტატა|და მეფობდა ბრატმან, რომელსა ზე ქალაქი მცხეთა დაეწყო.}}
;მეფეთა ცხოვრება<ref>[http://science.org.ge/new/upload/filemanager/documents/Books/Kartlis%20cxovreba/2%20leonti.pdf მეფეთა ცხოვრება]</ref>
{{ციტატა|მოკუდა არტაგ და დაჯდა მის წილ ძე მისი, ბარტომ.
 
ამან უმატა ზღუდეთა მცხეთისათა და ყოველთა სიმაგრეთა ქართლისათა.
 
და აღზარდეს სპარსთა ძე ფარნაჯომისი, მირვან, რომელი სიკუდილსა მას ფარნაჯომისსა წარეყვანა მამამძუძესა მისსა, რომელი ვაჴსენეთ პირველ. ესე მირვან იყო კაცი ქველი, მჴნე მჴედარი. და მრავალგზის გამოიცადა იგი ბრძოლასა თურქთა და არაბთასა.
 
ამან შეკრიბნა სპანი ძლიერნი სპარსეთს, წარემართა ქართლს, მიუგზავნა მოციქული ერისთავთა ქართლისათა და ჰრქუა მათ: „მოიჴსენეთ სიყუარული მამისმამისა ჩემისა მირვანისი და კეთილი მისი თქუენდა მომართ. დაღაცათუ მამამან ჩემმან შემოიღო სჯული უცხოჲ თქუენ შორის, და მისგანცა გაქუნდა კეთილი. სამართლად მოიკლა მამაჲ ჩემი, რამეთუ ვერ კეთილად იპყრა სჯული მამათა თქუენთაჲ. და აწ ნუ არს საურავი და შიში გულსა თქუენსა სიკუდილისათჳს მამისა ჩემისა, რამეთუ სჯულისა დატევებისათჳს მოჰკლვენ მამანი შვილთა და ძმანი ძმათა. და არა იძიების სისხლი სჯულისა დატევებისათჳს მოკლულთაჲ.
 
მე ვარ შვილი მამათა თქუენთა ფარნავაზიანთაჲ, დაღაცათუ აღზრდილ ვარ სპარსთა თანა, არამედ ვარ მე სჯულსა ზედა მამათა თქუენთასა და ვესავ მე ღმერთთა, მპყრობელთა ქართლისათა, და სასოებითა მათითა წარმართებულ ვარ ძიებად მამულისა ჩემისა. და აწ მიითუალეთ ჩემგან დიდებაჲ და კეთილი“. ხოლო ერისთავთა ქართლისათა არა შეიწყნარეს ბრძანებაჲ მირვანისი, არამედ ყოველნი მივიდეს წინაშე ბარტომ მეფისა. ხოლო მცირედნი ვინმე ქართველნი არაწარჩინებულნი წარვიდეს და მიერთნეს მირვანს.
 
ხოლო მეფემან ბარტომ შემოიკრიბნა ყოველნი ქართველნი და მოირთო ძალი სომხითით და მოეგება იგი ხუნანს და იპყრა ზურგად ქალაქი ხუნანი. და მოვიდა მირვან და დადგა მდინარესა ზედა ბერდუჯისასა.
 
და იწყეს ბრძოლად და გამოჩნდეს ორთავე შორის ბუმბერაზნი. იყვნეს თუესა ერთსა ყოველთა დღეთა ბუმბერაზთა ბრძოლანი, ოდესმე მათ სძლიან და ოდესმე მათ სძლიან. ხოლო ამას თუესა შინა ერთსა ამან მირვან თავის-თავითა მოკლა ცამეტი ბუმბერაზი ქართველთა და სომეხთაგანი, და არავინ გამოჩნდა ქართველთა და სომეხთაგანი მძლე მირვანისი, და ვერცაღა თჳთ ბარტომ მეფე ჰბრძოდა მას, რამეთუ არა იყო ბარტომის თანა ძალი გოლიათობისაჲ.
 
მაშინ ბარტომ მეფემან განაწყვნა სპანი მისნი და მოჰმართა ყოვლითა სპითა. და იქმნა ბრძოლაჲ ძლიერი, მოსწყდა ორგნითვე ურიცხჳ, და იძლივნეს სომეხნი და ქართველნი სპარსთაგან, და მოკლეს ბარტომ, მეფე ქართველთაჲ.
 
ხოლო ამას ბარტომს არა ესუა ძე, არამედ ასული ერთი. და სიცოცხლესავე მისსა მოეყვანა ეგრისით ძისწული ქუჯისი, სახელით ქართამ, რომელსა შესდგმიდა ფარნავაზიანობაჲ ფარნავაზის დისა, ქუჯის ცოლისაგან, და დედისა მისისა, საურმაგის ასულისა, ქუჯის ძის ცოლისაგან. და ამის ქართამისდა მიეცა ასული მისი ცოლად ბარტომ მეფესა და აღეღო ესე შვილად. და ესე ქართველთა სათნოებისათჳს ექმნა ბარტომს, რამეთუ ქართველთა დიდი სათნოებაჲ აქუნდა ფარნავაზიანთა მიმართ და არა უნდა სხჳსა ნათესავისა მეფობაჲ, რომელსამცა არა შესდგმიდა ფარნავაზიანობაჲ.
 
ესე ქართამ, ძედ შვილებული ბარტომ მეფისაჲ, მასვე წყობასა შინა მოიკლა ბარტომის თანა, ხოლო ცოლი მისი, ასული ბარტომისი, უძლები დარჩა, ივლტოდა და წარვიდა სომხითს, და მუნ შვა ყრმაჲ, და უწოდა სახელად ადერკი, და იზარდებოდა იგი მუნ.
 
ხოლო ვითარ მოკლა მირვანმან ბარტომ და შემოვიდა ქართლად, დაიპყრა ყოველი ქართლი, და, რომელნი დაშთომილ იყვნეს ერისთავნი ქართლისანი ციხეთა და სიმაგრეთა შინა, მისცა მათ ფიცი და აღთქუმაჲ, და გამოიყვანნა ყოველნი, და მძლავრებით გამოიყვანა ცოლი ბარტომისი სამშჳლდით, და შეირთო ცოლად, რომელი შვილი იყო არშაკუნიანთაჲვე, და დაჯდა მცხეთას.
 
და ნებიერად მეფობდა მცირედ ჟამ და მოკუდა. და დაჯდა მის წილ ძე მისი არშაკ, დედით არშაკუნიანი და მამით ნებროთიანი და ფარნავაზიანი.}}
;ივერიის ისტორია (თეიმურაზ ბატონიშვილი)<ref>[http://dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/65894/1/Teimuraz_Batonishvili_Istoria.pdf ისტორია დაწყებითგან ივერიისა, ესე იგი გიორგისა, რომელ არს სრულიად საქართველოისა]</ref>
{{ციტატა|გამეფდა სრულიად საქართველოსა ზედა ბარტომ პირველი და ჰმატა ამან ქალაქთა სიმაგრეთა და შენებულებათა; ხოლო არა ესვა მას ძეჲ, ამისთვის მოიყვანა კავკასიით ქუჯის ძისწულისაგანი, რომელიცა შთამომავალ იყო ასულისაგან საურმაგ მეფისა პირველისა ძისაგან. ხოლო იყო სახელი მისი ქართამ და მისცა მას ასული თჳსი ცოლად და იშვილა და ჰყო იგი მემკვიდრედ ყოვლისა სამეფოსა თჳსისა. ხოლო ქართველნიცა სათნოეყვნენ მას, ვინაჲთგან დედეული შთამომავლობაჲ მისი იყო ფარნავაზ პირველისა მეფისაგან.
 
ოდეს აღიზარდა სპარსეთს მირვან ძეჲ მეფისა ფარნაჯამ პირველისა იყო იგი გმირი და გამოცდილი ბრძოლათა და წყობათა შინა; ამან შეკრიბნა სპანი სპარსთანი და წარმოემართა ივერიასა ზედა და მოუგზავნა მოციქული ქართველთა, ვითარმედ; „მამა ჩემიო მოიკლა თქვენ მიერ სამართლად უსჯულოებისათჳს; ვინაჲთგან შეურაცჰყო მან სჯული მამული; არამედ მე მიპყრიეს სარწმუნოება თქვენი და ვესავ ღმერთსა თქვენთა, შვილი ვარ მეფეთა თქვენთა, აწ მოვედით ჩემთანა და მიიღეთ ნიჭნი და ნაბოძვარნი ჩემგან“. ხოლო ესე არა ინებეს ქართველთა, ვინაჲთგან ერთგულებასა ზედა ჰსდგეს ბარტომ მეფისასა; მაგრამ მცირედნი რომელნიმე არა წარჩინებულთაგანნი მიერთვნენ მირვანს. მაშინ ბარტომ მეფემან შეიკრიბნა და განმზადნა სპანი თჳსნი მოიყვანნა სპანიცა სომეხთა თჳსთანა და დაიბანაკა ადგილსა მას, რომელსა ეწოდების ხუნანი და დაიპყრა ზურგით კერძო ციხე ხუნანისა. ხოლო იყვნეს ორთავე მათ მებრძოლთა შინა გმირნი ბუნბერაზნი და გმირნი იგი ბრძოდეს ურთიერთას თვესა ერთსა, არამედ სძლო მათ მირვანმან და მოკლა თჳთ ხელითა თჳსითა ათორმეტი გმირი და შეეშინათ მხედრობასა ბარტომ მეფისასა და არღარავინ გამოსჩნდა მბრძოლი მისი და თჳთ ბარტომ მეფეცა არა იყო გოლიათობითა სწორი მისი. დღესა ერთსა განმზადნა ყოველი მხედრობანი თჳსნი ბარტომ მეფემან და დილასა ერთსა ჟამსა განთიადისასა გარიჟრაჟსა დაესხა მხედრობასა მირვანისასა; არამედ იძლივა მამაცურითა ძლიერებითა მხედრობისა მიერ მირვანისა ბარტომ და მოსრეს ყოველი სპანი მისნი და მეფეცა ბარტომ მოკლეს მუნვე; არამედ შვილებული მისი ასულის ქმარი ბარტომისა ქართამ განერა ცოლითურთ თჳსით, რომელიცა მაშინ იყო უძლები და მიდგომილი და ივლტოდა სომხეთად, ხოლო დაჰყო მეფობასა შინა ბარტომ წელნი 33-ნი.}}
;საქართველოს ისტორია (ვახუშტი ბატონიშვილი)<ref>[http://dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/68532/1/Vaxushti_Saqartvelos_Istoria_Nawili_Pirveli.pdf ვახუშტი ბატონიშვილი საქართველოს ისტორია გამოცემული დ. ბაქრაძის მიერ, თბ., 1885 წ.]</ref>
{{ციტატა|გამეფდა ბარტომ ძე მისი (არტაგის) და შეირთო ცოლად ქალი არშაკუნიანი, და ჰმატა სიმაგრე ქალაქთა საქართველოსათა; არამედ არა ესვა ძე, ამისთვის ქუჯის ძის წულისაგანი ქართამ, და ასულის წულისაგანი საურმაგ მეფისა, და მისცა ასული თჳსი ცოლად, და გაიშვილა მეფობისა მემკვიდრედ. ხოლო რაჟამს აღიზარდა მირვან ძე ფარნაჯომ მეფისა სპარსეთს, რამეთუ იყო გმირი და გოლიათი და გამოცდილი ბრძოლათა და წყობათა შინა, ამან შეკრიბნა სპანი სპარსეთისანი, მოვიდა და მოუგზავნა ქართველთა: „მამა ჩემიო მოიკლა თქვენ მიერ სამართლად უსჯულოებისათჳს; ვინაჲთგან შეურაცჰყო მან სჯული მამული; არამედ მე მიპყრიეს სარწმუნოება თქვენი და ვესავ ღმერთსა თქვენთა, შვილი ვარ მეფეთა თქვენთა, აწ მოვედით ჩემთანა და მიიღეთ ნიჭნი და ნაბოძვარნი ჩემგან“. ხოლო ესე არა ინებეს ქართველთა, ვინაჲთგან ერთგულებასა ზედა ჰსდგეს ბარტომ მეფისასა; მაგრამ მცირედნი რომელნიმე არა წარჩინებულთაგანნი მიერთვნენ. მაშინ ბარტომ მეფემან შემოკრიბნა სპანი და მოირთო ძალი სომხითით და დაადგრა ხუნანს და დაიპყრა ზურგად ციხე. ხოლო გამოჩნდნენ ორთავე სპათა შორის ბუნბერაზნი და იბრძოდეს თთვე ერთ, არამედ მოკლა მირვან ათორმეტი ბუნბერაზი თავით თჳსით და არღარავინ გამოჩნდა მბრძოლი მისი. შემდგომად ყოვლითა სპითა დაესხა დილას ბარტომ მირვანს და იქმნა ბრძოლა ძლიერი და იძლია ბარტომ მეფე და მოსპა სპა მისი და მოიკლა ბარტომცა და შვილებულიცა ბარტომისა ქართამ მოიკლა მუნვე ბრძოლასა შინა დასაბამითგან 3916, ქართულსა 251.}}
 
{{დაიწყე ყუთი}}
Line 45 ⟶ 100:
|შემდეგი= [[მირვან II]] }}
 
{{მემკვიდრეობის ყუთი| წინამორბედი= '''[[არტოკ|არტოკ I]]'''<br />არტოგ
| ტიტული= [[საქართველოს მმართველთა სია|იბერიის მეფე]] | წლები= [[ძვ. წ. 36]] <ref>[https://docs.google.com/viewer?a=v&pid=sites&srcid=ZGVmYXVsdGRvbWFpbnx0c2toYXJvZWJpfGd4OjcwNmQxYWUzZDMxZTEzMWU პავლე ინგოროყვა „ძველი ქართული მატიანე "მოქცევაჲ ქართლისაჲ" და ანტიკური ხანის იბერიის მეფეთა სია“] </ref><br />[[ძვ. წ. 63]] – [[ძვ. წ. 30]] <ref>[https://ia601203.us.archive.org/12/items/Toum1969EarlyIberianKings/Toum_1969_Early_Iberian_Kings.pdf CYRIL TOUMANOFF: „Chronology of the Early Kings of Iberia“]</ref>
| შემდეგი = მირეან II <br />[[მირვან II]] }}
{{დაასრულე ყუთი}}
 
==გენეალოგია==
== ლიტერატურა ==▼
{{იბერიის მეფეთა გენეალოგია}}
* [[მარიკა ლორთქიფანიძე]], [[როინ მეტრეველი]] „საქართველოს მეფეები“. თბილისი, 2007
 
==არტაგ I-ის ძე და მისი ტახტის მემკვიდრე==
== სქოლიო ==▼
;ქართლის ცხოვრება
{{ციტატა|მოკუდა არტაგ და დაჯდა მის წილ ძე მისი, '''ბარტომ'''.}}
;ვახუშტი ბატონიშვილი
{{ციტატა|გამეფდა '''ბარტომ''' ძე მისი}}
;თეიმურაზ ბატონიშვილი
{{ციტატა|მეშჳდე მეფე '''ბარტომ''' პირველი ძე არტაგ პირველისა.}}
;კირილ თუმანოვი
ერთი უცხოური წყარო იბერიის მეფეს ფარსმანს ასახელებსო (ზემოთ იხ. კირილ თუმანოვის ინგლისური ტექსტი). თუმცა არაა გამორიცხული რომ ის ფარსმანი რომელიმე საერისთავოს ლიდერი ყოფილიყოს. ქართული წყაროები ერთხმად იძახიან რომ არტაგ მეფის ძეც და ტახტის მემკვიდრეც ბარტომი იყო.
 
▲== ლიტერატურა ==
*ქსე, ტ. 2, გვ. 508, თბ., 1977
 
▲== სქოლიო ==
{{სქოლიო}}
 
{{იბერიის მეფეები}}
 
[[კატეგორია:იბერიის მეფეები]]
მოძიებულია „https://ka.wikipedia.org/wiki/ფარნავაზ_II“-დან