ყაბარდოული ენა: განსხვავება გადახედვებს შორის

[შემოწმებული ვერსია][შემოწმებული ვერსია]
შიგთავსი ამოიშალა შიგთავსი დაემატა
No edit summary
No edit summary
იარლიყები: რედაქტირება მობილურით საიტის რედაქტირება მობილურით
ხაზი 18:
'''ყაბარდოული ენა'''<ref>მ. ქურდიანი, „იბერიულ-კავკასიური ენათმეცნიერების საფუძვლები“, თსუ, 2007</ref> (თვითსახელწოდება {{lang-kbd|Адыгэбзэ}}; ყაბარდოულ-ჩერქეზული ენა, აღმოსავლური ჩერქეზული ენა) — [[იბერიულ-კავკასიური ენები|იბერიულ-კავკასიურ ენათა ოჯახის]], [[აფხაზურ-ადიღური ენები|აფხაზურ-ადიღური ჯგუფის]] ახალდამწერლობიანი ენა. გავრცელებულია [[ყაბარდო-ბალყარეთი]]ს, [[ყარაჩაი-ჩერქეზეთი]]ს, [[ადიღე]]ს რესპუბლიკებსა და [[მოზდოკის რაიონი|მოზდოკის რაიონში]]. [[ყაბარდოელები]] ცხოვრობენ აგრეთვე [[თურქეთი|თურქეთში]], [[იორდანია]]სა და [[ლიბანი|ლიბანში]].
 
გამოიყოფაენას კილოებიაქვს რამოდენიმე დიალექტი: ბაქსანურიმოზდოკური, მალკურიბასლენური, მოზდოკურიყუბანური და საგრძნობლადდიდი განსხვავებულიყაბარდის ბასლენურიდიალექტი, ასევე რამოდენიმე კილო: მცირეყაბარდოული, ბაქსანური, მალკური და ჩერქეზული. [[რუსეთის ფედერაცია]]ში ყაბარდოულ ენაზე ლაპარაკობს დაახლოებით 520 000 კაცი (2002).<ref>http://www.ethnologue.com/show_language.asp?code=kbd</ref>
 
თანამედროვე ლიტერატურულ ყაბარდოულ ენას საფუძვლად უდევს დიდი ყაბარდოს დიალექტი.
 
საბჭოთა პერიოდში იყო არაერთი მცდელობა ყაბარდოული ენისათვის შექმნილიყო საკუთარი დამწერლობა.
 
ყაბარდოული დამწერლობის (კირილური დამწერლობა) პირველი მცდელობები ეკუთვნის პეტერბურგის უნივერსიტეტის მასწავლებელს გრაცილევსკის (1829 წელს), პირველი ყაბარდოული მეცნიერის და განმანათლებელის შაროი ნოგმოვს (1833-1835), კ. ატაჟუკინს (в 1864-1865), ცნობილ რუს მეცნიერ [[ლევ ლოპატინსკი]]ს, ბ. პაჩევს და სხვებს.
 
მიუხედავად არაერთი მცდელობისა ვერ მოხერხდა ყაბარდოული დამწერლობის დამკვიდრება. აღნიშნული შესაძლებელი გახდა მხოლოდ საბჭოთა პერიოდში.
 
ანბანი თავიდან წარმოდგენილი იყო ლათინური დამწერლობის საფუძველზე. 1936 წელს მოხდა მისი კირილურ დამწერლობაზე გადაყვანა.
 
1938 წელს გამოვიდა ყაბარდოული ენის გრამატიკა («Грамматика кабардино-черкесского языка» проф. Н. Ф. Яковлев), ასევე («Грамматика кабардинского языка» доц. Г. Ф. Турчанинова и М. Цагова).
 
ყაბარდოულ ენაში ხმოვანთა სისტემა მარტივია (გამოიყოფა 3 ხმოვანი), ხოლო თანხმოვანთა — რთული; ასევე, სახელთა სისტემა მარტივია, ზმნისა — რთული. არსებით სახელებს აქვთ [[ბრუნვა|ბრუნვის]], [[რიცხვი (გრამატიკა)|რიცხვის]], განსაზღვრებისა და კუთვნილების კატეგორიები.
მოძიებულია „https://ka.wikipedia.org/wiki/ყაბარდოული_ენა“-დან