სტრაბონი: განსხვავება გადახედვებს შორის

'''სტრაბონი'''<ref>ტერმინს ''სტრაბო'' რომაელები იყენებდნენ ელამი ადამიანის აღსანიშნავად. ასევე [[გნეუს პომპეუს მაგნუსი|პომპეუსის]] მამასაც ეძახდნენ "„[[პომპეუს სტრაბო]]ს"ს“.</ref> ({{lang-el|Στράβων}}; დ. [[ძვ. წ. 64]]/[[ძვ. წ. 63|63]] –— გ. ახ. წ. 23/24) — [[ძველი ბერძნები|ძველი ბერძენი]] [[ისტორია|ისტორიკოსი]] და [[გეოგრაფი]].

წარმოშობით პონტოელი ბერძენი ქალაქ [[ამასია (ქალაქი)|ამასია]]დან, წარჩინებული წრიდან. თავისი დროისთვის ბრწყინვალე განათლება მიუღია. ბევრი უმოგზაურია, ფიქრობენ, რომ [[კოლხეთი|კოლხეთშიც]] ყოფილა. ცნობილია, მისი ორი ნაწარმოები : „საისტორიო ნარკვევები“ და „გეოგრაფია“. პირველი ნაშრომი 47 წიგნისაგან შედგებოდა და წარმოადგენდა [[პოლიბიოსი]]ს ნაშრომის, „ისტორიის“, გაგრძელებას. მისგან მხოლოდ 19 ფრაგმენტია მოღწეული, მეორე ნაშრომი — „გეოგრაფია“, რომელიც 17 წიგნისაგან შედგება, თითქმის მთლიანადაა დაცული. სტრაბონი თხზულების XI-XVIXI–XVI წიგნებში აზიის შესახებ მოგვითხრობს, ხოლო XVII-ში — აფრიკის შესახებ. ავტორის მონათხრობი ნაწილობრივ საკუთარი მოგზაურობის დროს შეკრებილ მასალას ემყარება, ნაწილობრივ კი — უფრო ადრეული ავტორების ([[ერატოსთენე]], [[არტემიდორე]], [[პოლიბიოსი]], [[მეგასთენე]]) შრომებს.

სტრაბონი წარმოშობით [[ამასია|ამასიიდან]] იყო, პონტოს მეფეების რეზიდენციიდან. მისი ოჯახი მიეკუთვნებოდა მეფე [[მითრიდატე VI ევპატორი|მითრიდატეს]] უახლოეს გარემოცვას, თუმცა სტრაბონის პაპა (დედის მხრიდან), რომელიც გართული იყო პირადი შურისძიებით, გადავიდა რომაელების[[რომაელები]]ს მხარეს და გამოუყო მათ 15 ციხესიმაგრე. თვითონ სტრაბონი, როგორც მისი რომაული სახელი გვაჩვებენ, ჰქონდა რომაული მოქალაქეობა, რომელიც მისცა მის ოჯახს [[გნეუს პომპეუს მაგნუსი|გნეუს პომპეუსმა]] პ.

პერგამის სკოლის გრამატიკოსი და ტირანიონის გეოგრაფიის ნაშრომების ავტორი იყო მისი მასწავლებელი და შთამაგონებელი. პერგამის სკოლა, [[ალექსანდრია|ალექსანდრიის]] მსგავსად დაკავებული იყო ჰომეროსის პოემების თარგმნით. გეოგრაფიული სახელების ახსნა ამ პოემებში ქმნიდა ძველთაძველ ბერძნულ გეოგრაფიას სწავლობდა. სტრაბონი არისტარხოვსკის მეშვეობით გაიცნო ცნობილი ალექსანდრიის გეოგრაფი [[ერატოსთენე]] და უმზერდა პომერს, როგორც პოეტს.

სტარბონზე დიდი გავლენა იქონია [[ჰომეროსი|ჰომეროსის]] პოემებმა , თავისი რეალურ-ეთნიკური გაგებით. ამ მხრივ მისი მაგალითი იყო [[პოლიბიოსი]]. პოლიბიის თხზულებები სტრაბონმა გააგრძელა ისტორიულ ნაშრომში "„ისტორიული ისტორიული ჩანაწერები"ჩანაწერები“, რომელიც შედგება 43 წიგნისგან: რომის ისტორიის მოვლენები, კარფაგენის დანგრევიდან დაწყებული ([[ძვ. წ. 146]]) დამთავრებული ალბათ აქციუმის ბრძოლით ([[ძვ. წ. 31]]) . ამ თხზულებამ ჩვენამდე ვერ მოაღწია. თავის ნაშრომებში სტრაბონი არაერთხელ იხსენებს არტემიდორ აფესკს. სტრაბონმა მალე ვერ მოიპოვა დიდება, თუმცა დიდ უპირატესობას ანიჭებდნენ, მას როგორც გეოგრაფს.

სტრაბონის "გეოგრაფია"„გეოგრაფია“ ერთადერთი თხზულებაა, რომელმაც ჩვენამდე მოაღწია და გვაძლევს საშუალებას გავიგოთ თუ როგორი იყო გეოგრაფიული მეცნიერებები იმ დროს. "გეოგრაფია"„გეოგრაფია“ 17 წიგნი შემონახულია თითქმის მთლიანად. საუკეთესოა პირელი ცხრა წიგნი. 17 წიგნი არის დიდი ხარვეზებით, განსაკუთრებით კი 7 წიგნი. სტრაბონის ტექსტების ბედს და მისი ტექსტების ღირსებას გვამცნობს კრამერის კრიტიკული გამომცემლობა.

"გეოგრაფიის"„გეოგრაფიის“ მე-17 წიგნიდან პირველი ორი შეადგენს შესავალს. თხზულებები გვაძლევდა საშუალებას გაგვეგო სტრაბონის შეხედულება მიწათაღწერილობაზე, როგორც ფილოსოფიურ მეცნიერებაზე, გეოგრაფიის ცოდნის სარებელზე ყველა განათლებულ ადამიანისთვის, განსაკუთრებით მხედარმთავარზე და მმართველზე. დიდი ადილი უკავია [[ერატოსთენე]] კრიტიკას და იცავს გომერს, როგორც უდიდეს მწერალთაგან, ასევე გეოგრაფიის მიმართ.

შესავლის ბოლო ეხება სტრაბონის პირად შეხედულებას მიწათმოქმედებაზე, [[გეოგრაფია|გეოგრაფიის]] აუცილებლობაზე შეესწავლა [[ფიზიკა]] და [[მათემატიკა]]. აღწერილობთ გეოგრაფია იწყება III წიგნიდან, აქედან 8 (III-X) წიგნი ეკუთვნის [[ევროპა|ევროპას]], 6 წიგნი (XI-XVI) [[აზია|აზიას]], ბოლო ( XVII )- — [[აფრიკა|აფრიკას]].

ევროპის აღწერა იწყება იბერიის ნახევარკუნძულიდან . შემდეგ ავტორი ჩერდება [[ელადა|ელადაზე]] და ახლომდებარე კუნძულებზე. ამას ეძღვნება 3 წიგნი ( VIII, IX, X ). [[ელადა|ელადას]] აღწერა იწყება [[პელოპონესის ნახევარკუნძული|პელოპონესით]] და მთავრდება [[ეტოლია და აკარნანია|ეტოლის და აკარნანის]] კუნძულებით. დიდი ყურადღება აქვს გამახვილებული [[იტალია|იტალიაზე]] და მის უახლოვეს კუნძულებზე ( V, VI ). .მე - III წიგნში მოთხრობილია [[იბერია|იბერიაზე]], მე-IV [[გალია|გალიაზე]], მე-VII რეინის გაღმა მცხოვრებ [[გერმანელები|გერმანელებზე]], [[კიმერიელები|კიმერიელებზე]], [[სკვითები|სკვითებზე]], [[სარმატები|სარმატებზე]], [[გეტებორგი|გეტებზე]]. მისთვის ცნობილია [[მაკედონია]], [[თრაკია]], ბრიტანეთის სამხრეთ ნაწილი.

აზიაში აღწერილია [[ტავრი]] ტროადა, [[პერგამონი]] და [[ლიდია]]. აზიის იმ ნაწილს მიეკუთვნება [[ინდოეთი]] (მდ.მდინარე ინდის[[ინდი]]ს და განგის[[განგი]]ს შუაში). დედამიწის აღმოსავლეთ ნაწილს შეადგენს [[ინდოეთი]], სამხრეთს — [[იბერია]] და [[ალბანეთი]]. სერებს (ჩინელებს) ეძახდნენ ინდოეთის ხალხს. გეოგრაფები აღნიშნავდნენ მათი დიდი ხნის სიცოცხლესა და მათ ბამბის ქსოვილებს.