კოლხეთის სამეფო: განსხვავება გადახედვებს შორის

[შეუმოწმებელი ვერსია][შეუმოწმებელი ვერსია]
შიგთავსი ამოიშალა შიგთავსი დაემატა
No edit summary
No edit summary
ხაზი 1:
{{მუშავდება|1=[[სპეციალური:Contributions/Lasha-george|Lasha-george]]|2=2020 წლის 10 იანვარი}}
{{ინფოდაფა ყოფილი სამეფო/ქვეყანა
|სახელი = კოლხეთი<br />Κολχίδα<br />''(ეგრისი)''
|მშობლიური სახელი = კოლხეთის სამეფო<br />''ეგრისი'' =
|სტატუსი = =
|ჰიმნი =
|დროშა =
|დროშის აღწერა =
|გერბი = BorjgalaBorjgali.svg
|გერბის აღწერა = ბორჯღალი – მზის ძველი ქართული სიმბოლო, დაკავშირებული მზის და მარადისობის მესოპოტამიურ და შუმერულ სიმბოლოებთან.
|გერბის აღწერა = [[ბორჯღალა]]
|ერარუკა = [[რკინისKolxetis ხანა]]samefo.jpg
|აღწერა = კოლხეთის რუკა
|მართველობა = [[ფეოდალიზმი|ფეოდალური]] [[მონარქია]]
|p1 =
<!-- აღზევება, დაცემა და მნიშვნელოვანი წლები -->
|შექმნაflag_p1 =
|შექმნისp2 თარიღი =
|შექმნისflag_p2 წელი = [[ძვ. წ. 535]] =
|გაუქმებაp3 =
|გაუქმებისflag_p3 თარიღი =
|p4 =
|გაუქმების წელი = [[ძვ. წ. 164]]
|რუკაflag_p4 =
|შექმნილია = [[ძვ. წ. XIII საუკუნე|ძვ. წ. XIII]]
|აღწერა =
|ლიკვიდერებულია = [[ძვ. წ. 164|164]]
|p1 = აია (მითოლოგია)
|დროშა_p1s1 = Borjgali.svg
|წელი_დასაწყისიflag_s1 =
|წელი_დასასრულიs2 =
|s1flag_s2 = ეგრისის სამეფო=
|დროშა_s1s3 =
|დევიზიflag_s3 =
|დედაქალაქიდევიზი = {{plainlist| =
|დედაქალაქი = {{plainlist|
*[[ქუთაისი|ეა (კუტაი)]]<ref>[http://www.nplg.gov.ge/saskolo/index.php?a=term&d=45&t=6624 კუტაი]. ციფრული უნივერსალური სასკოლო ლექსიკონი, საქართველოს პარლამენტის ეროვნული ბიბლიოთეკა.</ref> (<small>ძველბერძნული წყაროების თანახმად.</small>)
* <small>([[ძვ. წ. XIII საუკუნე|ძვ. წ. XIII]]–[[ძვ. წ. VIII საუკუნე|ძვ. წ. VIII]])</small>
*ილდამუსა<ref>[http://www.nplg.gov.ge/gwdict/index.php?a=term&d=14&t=101712 ილდამუსა (ძვ. წ. აღ. VIII საუკუნე)]. უნივერსალური ენციკლოპედიური ლექსიკონი, საქართველოს პარლამენტის ეროვნული ბიბლიოთეკა.</ref> (<small>ურარტული წყაროების თანახმად.</small>)
* <small>([[ძვ. წ. VIII საუკუნე]])</small>
*[[ფაზისი (ქალაქი)|ფაზისი]]<ref>[http://www.nplg.gov.ge/saskolo/index.php?a=term&d=45&t=6747 ფასისი (ფაზისი)]. ციფრული უნივერსალური სასკოლო ლექსიკონი, საქართველოს პარლამენტის ეროვნული ბიბლიოთეკა.</ref>
* <small>([[ძვ. წ. VII საუკუნე|ძვ. წ. VII]]–[[ძვ. წ. VI საუკუნე|ძვ. წ. VI]])</small>
Line 34 ⟶ 39:
*[[ნოქალაქევი]]<ref>[http://www.nplg.gov.ge/saskolo/index.php?a=term&d=45&t=3285 არქეოპოლისი]. ციფრული უნივერსალური სასკოლო ლექსიკონი, საქართველოს პარლამენტის ეროვნული ბიბლიოთეკა.</ref>
* <small>([[ძვ. წ. III საუკუნე|ძვ. წ. III]]–[[IV საუკუნე|ახ. წ. IV]])</small>}}
|ქალაქები = [[პიტიუნტი]] (<small>რომის ადმინისტრაციული ცენტრი</small>), <br />[[დიოსკურია]] (<small>პონტოს ადმინისტრაციული ცენტრი</small>)
|ქალაქები =
|ენებიენა = [[ქართველური ენები|ქართველური]]
|ვალუტა = [[კოლხური თეთრი]]
|ფართობი = 44 785 [[კმ²]]
|მოსახლეობა = [[კოლხები]], სანები ([[ჭანები]]), [[ხალიბები]], [[მაკრონები]], [[ტაოხები]], [[ტიბარენები]], [[ლეჩხუმელები|სკვიმნები]], [[მახელონები]], [[ლაზები]], [[ბექირები]], [[ჰენიოხები]], [[ზიდრიტები]], მარები, [[აფსილები]], გელონები ([[ბერძნები]]).
|მოსახლეობა =
|მართველობის ფორმა = [[მონარქია]]
|დინასტია = [[ფაზიანიდები]]
|რელიგია = [[ქართული მითოლოგია|პოლითეიზმი]]
|მმართველის ტიტული6 =
|ეტაპი1 = [[ძვ. წ. 2116]]<ref>[http://dspace.gela.org.ge/handle/123456789/5098 მოსე ჯანაშვილი „საქართველოს ისტორია უუძველეს დროითგან 985 წლ. ქრ. შ.“]. ტომი I, გვერდი — 8 —. ტფილისი, ელექტრონითმბეჭდავი ამხ. „შრომა“. მიხეილის პრ. №65, 1906.</ref>
|მმართველი6 =
|თარიღი1 = [[ეგროსი|კოლხი]] — [[კოლხები|კოლხების]] ლეგენდარული ეთნარქი
|მმართველი6 წელი =
|წელი1 =
|მმართველის ტიტული7 =
|ეტაპი2 = [[ძვ. წ. XIII საუკუნე|ძვ. წ. XIII ს.]]
|მმართველი7 =
|თარიღი2 = მითოლოგიური [[აია (მითოლოგია)|აიას]] ჩამოყალიბება
|მმართველი7 წელი =
|წელი2 =
|მმართველის ტიტული8 =
|მმართველი8ეტაპი3 = [[ძვ. წ. 750]]
|თარიღი3 = კოლხეთს იპყრობს [[დიაოხი]]
|მმართველი8 წელი =
|წელი3 =
|რელიგია = [[ქართული მითოლოგია|პოლითეიზმი]]
|ეტაპი4 = [[ძვ. წ. 720]]
|დამატებითი პარამეტრი1 =
|თარიღი4 = [[კიმერიელები|კიმერიელების]] თავდასხმა და [[ასურეთი|ასურეთის]] და [[ურარტუ|ურარტუს]] ერთობლივი შემოსევა
|პარამეტრის შიგთავსი1 =
|ეტაპი1წელი4 = =
|თარიღი1ეტაპი5 = [[ძვ. წ. 550]]
|თარიღი5 = ბერძნული კოლონიზაციის დასაწყისი და [[აქემენიდთა იმპერია|აქემენიდთა იმპერიის]] მიერ კოლხეთის სამხრეთ პროვინციების დაპყრობა
|წელი1 =
|ეტაპი2წელი5 = =
|თარიღი2ეტაპი6 = [[ძვ. წ. 164]]
|თარიღი6 = კოლხეთს იპყრობს [[პონტოს სამეფო]]
|წელი2 =
|ეტაპი3წელი6 =
|დამატებითი პარამეტრი2 =
|თარიღი3 =
|წელი3წინა =
|ეტაპი4წინამორბედი1 = =
|თარიღი4წინამორბედი2 = =
|წელი4წინამორბედი3 = =
|ეტაპი5 წინამორბედი4 =
|თარიღი5 წინამორბედი5 =
|წელი5 წინამორბედი6 =
|ეტაპი6 წინამორბედი7 =
|თარიღი6შემდეგი =
|წელი6მემკვიდრე1 = =
|მემკვიდრე2 =
|დამატებითი პარამეტრი2 =
|მემკვიდრე3 =
|პარამეტრის შიგთავსი2 =
|წინა მემკვიდრე4 =
|წინამორბედი1 მემკვიდრე5 =
|წინამორბედი2 მემკვიდრე6 =
|წინამორბედი3 მემკვიდრე7 =
|წინამორბედი4სქოლიო = =
|წინამორბედი5დღეს = =
|წინამორბედი6 =
|წინამორბედი7 =
|შემდეგი =
|მემკვიდრე1 =
|მემკვიდრე2 =
|მემკვიდრე3 =
|მემკვიდრე4 =
|მემკვიდრე5 =
|მემკვიდრე6 =
|მემკვიდრე7 =
|სქოლიო =
|დღეს = {{დროშა|საქართველო}}<br />{{დროშა|რუსეთი}}<br />{{დროშა|თურქეთი}}
}}
 
'''კოლხეთის სამეფო''' (ძვ. ქართული წყაროებით — '''ეგრისი''') — დასავლეთ [[საქართველო]]ს დიდი სახელმწიფოებრივი გაერთიანება.
 
=== გეოგრაფია და ტოპონიმიკა ===
[[ფაილი:Kolkhis coğrafya.jpg|thumb|280px|right|კოლხეთის გეოგრაფია. კოლხეთის თანამგზავრული ფოტო: [[შავი ზღვა]], [[კოლხეთის დაბლობი]] და [[კავკასიის მთები]].]]
[[ფაილი:Map_of_Colchis,_Iberia,_Albania,_and_the_neighbouring_countries_ca_1770.jpg|მინი|მარცხნივ|ანტიკური ხანის კოლხეთი, ბერძნულ წყაროებზე დაყრდნობით, დაბეჭდილია ლონდონში, 1770.]]
[[ფაილი:Map_of_Colchis,_Iberia,_Albania,_and_the_neighbouring_countries_ca_1770.jpg|thumb|280px|left|კოლხეთის, იბერიის, ალბანეთის და მეზობელი ქვეყნების რუკა. ლონდონი, ≈ 1770.]]
კულხა ({{lang-xur|Culha}}), კოლხიდა ({{lang-el|Κολχίς}}) — დასავლეთ საქართველოს ადრეკლასობრივი სახელმწიფოებრივი გაერთიანება, ჩამოყალიბდა [[აფხაზეთი|აფხაზეთის]], [[სამეგრელო|სამეგრელოს]], [[სვანეთი|სვანეთის]], [[რაჭა|რაჭის]], [[იმერეთი|იმერეთის]], [[გურია|გურიის]], [[აჭარა|აჭარის]], [[სოჭი|სოჭის]], [[ტუაფსე|ტუაფსეს]], [[რიზე|რიზეს]], [[ტრაპიზონი|ტრაპიზონის]], [[გირესუნი|გირესუნის]], [[ართვინი|ართვინის]] პროვინციების რეგიონში მოსახლე ტომების მზარდი კონსოლიდაციის შედეგად. კლასიკური ავტორების თანახმად, კოლხეთის ტერიტორია ესაზღვრებოდა სამხრეთ-დასავლეთით [[პონტო|პონტოს]], დასავლეთით [[პონტოს ზღვა|პონტოს ზღვას]] მდინარე კორაქსამდე (მდინარე [[ბზიფი]]), ჩრდილოეთით დიდი კავკასიონის მთაგრეხილს, რომლის იქით [[სარმატები|სარმატია]] მდებარეობდა, აღმოსავლეთით [[იბერია|იბერიასა]] და მცირე კავკასიის მთაგრეხილს, ხოლო სამხრეთით [[სომხეთი|სომხეთს]]. [[სტრაბონი|სტრაბონის]] მიხედვით კოლხეთი იწყებოდა [[ტრაპიზონი|ტრაპიზონიდან]]; [[პტოლემე|პტოლემეს]] მიხედვით კი პონტოს ზღვა [[ფაზისი (მდინარე)|მდინარე ფაზისამდე]] (ამჟ. [[რიონი]]) ადიოდა. [[ბიჭვინთა|პიტიუსი]] იყო [[კოლხები|კოლხების]] ბოლო ქალაქი ჩრდილოეთში.
 
Line 105 ⟶ 99:
სახელწოდებას „კოლხიდა“, „კოლხეთი“ ქართული არ იცნობს, ის არანაირი ფორმით თუ სახით არ გვხვდება ქართულ წყაროებში და მწიგნობრული გზით იქნა გადმოტანილი ბერძნების მიერ ([http://www.nplg.gov.ge/bios/ka/00000464/ ნ. ლომოური]). [[ქართველები]], ამ უძველეს ქართულ სამეფოს ეგრისს უწოდებდნენ და ვუწოდებთ.
 
როგორც [[ძველი კოლხეთი|ძველი „კოლხა“]], ისე მოგვიანო პერიოდის „კოლხეთი“ საკმაოდ ვრცელ ტერიტორიებს მოიცავდნენ და, ცხადია, აქ მხოლოდ ერთი ეთნიკური ჯგუფი - კოლხები არ იყვნენ განსახლებულნი. ტერმინი „კოლხეთი“ ძველ ავტორებთან ძირითდად ორი მნიშვნელობით იხმარებოდა - როგორც საკუთრივ კოლხების ეთნოსის აღმნიშვნელი და როგორც კრებითი სახელი მთლი ამ ტერიტორიისა, რომელზეც კოლხთა პოლიტიკური ჰეგემონია ვრცელდებოდა. ასევე იყო უფრო ადრეც, როდესაც შავი ზღვის სამხრეთ-აღმოსავლეთი და აღმოსავლეთი სანაპიროების ტომები გაერთიანებულნი იყვნენ კოლხას სახელმწიფოში, რომლის ცენტრი კოლა-არტაანის მხარეში მდებარეობდა. კიმირიელთა შემოსევების შემდეგ კოლხას პოლიტიკურმა ცენტრმა ჩრდილოეთისკენ გადაინაცვლა და [[ძვ. წ. VI საუკუნე|ქ. შ.-მდე VI საუკუნეში]] შექმნილ სახელმწიფოს კვლავ იგივე სახელწოდება შეუნარჩუნდა (კოლხა-კოლხეთი). ეს ახალი სახელმწიფოც ბერძნებისთვის იგივე კოლხეთი იყო, რადგან იგივე ტომებისგან შედგებოდა, რაც ადრე კოლხა-კულხა (ბერძნებისთვის ოქროს საწმისის ქვეყანა).
 
ტერმინები „კოლხა“, „კოლხეთი“ და „კოლხები“ უკავშირდება იმ ქართულ ისტორიულ მხარეს - კოლას (კოლა-არტაანს), სადაც ძველი კოლხას ცენტრი უნდა ყოფილიყო ([http://www.nplg.gov.ge/bios/ka/00001539/ ივ. ჯავახიშვილი], [http://www.nplg.gov.ge/bios/ka/00001274/ გ. მელიქიშვილი]. „ამ ამ სახელწოდებას („კოლები, „კოლხები“) ატარებდნენ უთუოდ კოლას ოლქსა და მის გარშემო მდებარე ტერიტორიაზე მობინადრე კოლხას პოლიტიკური გაერთიანების შემქმნელი ტომები - მთელი მისი არსებობის მანძილზე. კოლებად, ანუ კოლხებად წოდებული ეს ტომები, როგორც ჩანს, არ გადაშენებულან მათი გაერთიანების დაშლის შემდეგაც. ისინი მნიშვნელოვან როლს ასრულებდნენ შემდეგშიც. კერძოდ, აღმოსავლეთ შავიზღვისპირეთის ცენტრალური რეგიონების სხვა დაწინეურებულ ტომებთან ერთად დიდ მონაწილეობას იღებდნენ ამ ტერიტორიაზე ახალი სამეფოს ე.წ. კოლხეთის სამეფოს შექმნაში და ამდენად გამოდიოდნენ ძველი კოლხური სახელმწიფოებრიობის ტრადიციების გამგრძელებლად ([http://www.nplg.gov.ge/bios/ka/426/ მ. ინაძე]).
 
== ისტორია ==
აია კოლხეთის უძველესი სახელია. [[არგონავტები]]ს მითში ქვეყანა, სადაც [[არგონავტები|არგონავტებმა]] ლაშქრობა ჩაატარეს ეწოდება აია. მეცნიერთა აზრით, [[არგონავტები]]ს მითის პირველი სახე უნდა შექმნილიყო ჯერ კიდევ მაშინ, როდესაც სახელი "კოლხიდა" არ არსებობდა და ამ მხარეს რაღაც სხვა ერქვა (შეიძლება გაია, აია: მიწა ქვეყანა)<ref name="ReferenceA">გ. გოზალიშვილი "მითრიდატე პონტოელი": გვერდები 8-9. თბილისი, 1965.</ref>, დღევანდელი [[საბერძნეთი|საბერძნეთის]] ტერიტორიაზე კი ჯერ კიდევ არ იყვნენ დამკვიდრებული [[ძველი ბერძნები]] და მას "პელაზგია" ეწოდებოდა ადგილობრივ მკვიდრთა [[პელაზგები]]ს მიხედვით ([[ჰეკატეოს მილეტელი]] და სხვა მრავალი ავტორი)"<ref name="ReferenceA"/>. თვით [[ტროის ომი|ტროას ომში]] [[მირმიდონები|მირმიდონების]] მხედართა მეთაური [[აქილევსი]] პელაზგი იყო.
=== ადრეული პერიოდი ===
 
[[ჰომეროსი]]ს (ძვ. წ. IX–VIII სს.) "[[ოდისეა]]" წარმოადგენს უძველეს ბერძნულ წყაროს, სადაც მოხსენიებულია კოლხეთის პირვანდელი სახელწოდება "აია" და რომელშიც აირეკლა ჰომეროსამდელი წარმოდგენა ბერძნებისა კოლხეთზე<ref>ჰომეროსი "ოდისეა": გვერდი 53. თბილისი, 1979.</ref>. ჰომეროსმა არ იცის სახელი კოლხეთი, მაგრამ მის მაგივრად ახსენებს "აიას". "[[ოდისეა]]ში" გეოგრაფიული სახელი "აია" მოხსენიებულია სამ ადგილას ([[ჰომეროსი]], სიმღერა X, XI, XII). "ოდისეას" მიხედვით, "აიაიე" მდებარეობს აღმოსავლეთით, იქ, სადაც მზის ღმერთი [[ჰელიოსი]] აღმოსვლას იწყებს: "როს ოკეანის მდინარებას გასცდა ხომალდი, აიაიასთან მიგვაბრუნეს ტალღებმა ზღვისა, სად ცისკრის მაცნე ეოსს ბინა აქვს და სად არის
აღმოსავალი, საცეკვაო ჰელიოსისა" ([[ჰომეროსი]], სიმღერა XII, 1-4;)<ref>ჰომეროსი "ოდისეა": გვერდი 244. თბილისი, 1979.</ref>
 
ანტიკური ხანის მწერლები ჰელიოსის სასახლეს [[აიეტი (მითოლოგია)|აიეტის]] ქვეყანაში ათავსებენ. ასე მაგალითად, ბერძენი პოეტი-ელეგიკოსი მიმნერმე – (ძვ. წ. აღ. VII-VI ს.ს.)<ref>[http://www.nplg.gov.ge/gwdict/index.php?a=term&d=14&t=139850 მიმნერმე]. უნივერსალური ენციკლოპედიური ლექსიკონი, საქართველოს პარლამენტის ეროვნული ბიბლიოთეკა.</ref> თავის კრებულში "ნანო" აღნიშნავს, რომ ჰელიოსის სხივები აიეტის ქალაქში (ანუ აიაში), ოქროს დარბაზში ძევს. იგი წერს: "აიეტის ქალაქი. აქ მალი ჰელიოსის სხივები ძევს ოქროს დარბაზში, ოკეანის სანაპიროზე, სადაც წარემართა ღვთაებრივი [[იასონი]]"<ref>ა. ურუშაძე „ძველი კოლხეთი არგონავტების თქმულებაში“. გვერდი 202. თბილისი, 1964.</ref>. ამ ფრაგმენტიდან ნათლად ჩანს აიას მდებარეობა – "ოკეანის სანაპიროზე", რაც შავი ზღვის სანაპიროზე მიუთითებს. აღსანიშნავია, რომ ზოგიერთ ანტიკური წყაროში შავი ზღვა ოკეანედ მოიხსენიება.
 
[[ოდისეა]]ში მოხსენიებულია აგრეთვე კირკეს კუნძული აიაიე (ე. ი. აიასადმი განკუთვნილი):
“აიაიეს მივაღწიეთ, სად [[კირკე]] მკვიდრობს,
მძლავრი [[ქალღმერთი]], კაცური ხმით მოლაპარაკე.
იგი და იყო ავის მზრახველ [[აიეტი (მითოლოგია)|აიეტ მეფის]] ([[ჰომეროსი]], სიმღერა X, 135-137;)<ref>ჰომეროსი "ოდისეა": გვერდი 49. თბილისი, 1979.</ref>.
 
ანტიკური ტრადიციის მიხედვით, კირკე [[აია]]ს მეფის, აიეტის დაა. მეცნიერთა აზრით, კირკეს კუნძულის სახელწოდება "აიაიე" – აიას კუთვნილს, მის ნაწილს აღნიშნავს და მისი მდებარეობა იქვე, აიეტის ქვეყანაში ივარაუდება (რ. გორდეზიანი)<ref>ჰომეროსი, ოდისეა, გვერდი 214, თბილისი, 1979 წ.</ref>.
"ოდისეაში" მოხსენიებული "აია", რომ ბერძენ მწერლებს ჩვეულებრივ კოლხეთის ტერიტორიაზე არსებულ ქვეყნად მიაჩნდათ, ამას ადასტურებს ევსტათი თესალონიკელი (XII საუკუნე)<ref>[http://www.nplg.gov.ge/gwdict/index.php?a=term&d=14&t=71057 ევსტათი თესალონიკელი (XII საუკუნე)]. უნივერსალური ენციკლოპედიური ლექსიკონი, საქართველოს პარლამენტის ეროვნული ბიბლიოთეკა.</ref>. "ილიადისა" და "ოდისეას" კომენტარებში იგი აღნიშნავს, რომ [[ჰომეროსი]] "კოლხიკეს" ნაცვლად აიას ხმარობს, როგორც ადგილის აღმნიშვნელ სახელწოდებას. იგი წერს: "ამით ამბობს პოეტი (ჰომეროსი)… "აიაიეს" კოლხიკეს ნაცვლად, ადგილობრივი სახელის მიხედვით. აია ხომ კოლხიდის ქალაქია. სხვებთანაც და ლიკოფრონთანაც<ref>[http://www.nplg.gov.ge/gwdict/index.php?a=term&d=14&t=126900 ლიკოფრონი (ძვ. წ. აღ. III ს)]. უნივერსალური ენციკლოპედიური ლექსიკონი, საქართველოს პარლამენტის ეროვნული ბიბლიოთეკა.</ref> მის მოქალაქეს ჰქვია აიელი, ხოლო ქალს ჰქვია აიაია. ხოლო კირკეს კუნძულს "აიაია"<ref>[http://www.nplg.gov.ge/saskolo/index.php?a=term&d=45&t=6972 აიაია]. ციფრული უნივერსალური სასკოლო ლექსიკონი, საქართველოს პარლამენტის ეროვნული ბიბლიოთეკა.</ref> იმავე კირკეს გამო… ხოლო გეოგრაფოსი ამბობს "აია" ქალაქიაო ფასისთან, ამით იმას ამბობს, რომ ამ კოლხური აიას მახლობლად არის აგრეთვე კირკეს კუნძული "აიაიე". გმირი აიეტიც ამავე აიასგან იწოდება ამ სახელითო, ამტკიცებენ ძველები<ref>გეორგიკა "ბიზანტიელი მწერლების ცნობები საქართველოს შესახებ". ტომი VIII. ტექსტები ქართული თარგმანითურთ გამოსცა და განმარტებები დაურთო ს. ყაუხჩიშვილმა: გვერდი 2. თბილისი, 1970.</ref>.
 
აიას კოლხეთთან აიგივებს და ქვეყნის უძველეს სახელად მოიხსენიებს [[ჰეროდოტე]]. აღსანიშნავია, რომ იგი თავის "ისტორიაში" სხვადასხვა გეოგრაფიულ ადგილს მისი ძველი და ახალი სახელებით იხსენიებს. მაგალითად, პითო-დელფო, რომელშიც "პითო" წარმოადგენს "დელფოს" პირვანდელ სახელს. ასევე, აია-კოლხიდაში "აია" ნიშნავს "კოლხიდის" უძველეს სახელს. ჰეროდოტე წერს: "გრძელი ხომალდით მოსცურეს აია–კოლხიდაში, მდინარე ფასისთან"<ref>ჰეროდოტე "ისტორია". ბერძნულიდან თარგმნა, წინასიტყვაობა და საძიებელი დაურთო თ. ყაუხჩიშვილმა: ტომი I, გვერდები 29-30. თბილისი, 1975.</ref>. "ესენი (ე. ი. [[არგონავტები]]) მიცურავდნენ აიაში, კოლხიდაში, საწმისისათვის”. აქედან გამომდინარე, ჰეროდოტეს მიხედვით, მის დროინდელ "კოლხიდას" წინათ, არგონავტების მითის შექმნის პერიოდში სახელად "აია" ერქვა.
ჰეროდოტეს მსგავსად, აპოლონიოს როდოსელის "არგონავტიკაში" "აია" "კოლხეთის" სინონიმია და არა ქალაქი. [[აპოლონიოს როდოსელი]] წერს: "კოლხეთ-აია ხომ კიდეშია, სადაც თავდება ზღვა და ხმელეთი"<ref>აპოლონიოს როდოსელი "არგონავტიკა". გვერდი 91. თბილისი, 1975.</ref>. იქვე: "აიეტ მეფის კოლხურ ხომალდით გასცდნენ აიას ქვეყნის ნაპირებს და გაეშურნენ ქალაქ ორქომენს. ამავე დროს აღსანიშნავია, რომ "არგონავტების" სქოლიასტები "აიას" ქალაქად მოიხსენიებენ.
 
ანტიკური და ბიზანტიური ხანის ზოგიერთი მწერალი "აიას" ქალაქად მიიჩნევს, რამაც ხელი შეუწყო შეცდომის დამკვიდრებას ლიტერატურაში. ძვ. წ. VIII საუკუნის ეპიკოსი პოეტი ევმელოს კორინთელი "კორინთიკაში" წერს: "აია კოლხეთის ქალაქია"<ref>ა. ურუშაძე, „ძველი კოლხეთი არგონავტების თქმულებაში“. გვერდი 195. თბილისი, 1964.</ref>. ძველი ბერძენი მწერალი ლიკოფრონი აიეტს "აიასა და კორინთოს მრისხანე გამგებელს" უწოდებს<ref>თ. ყაუხჩიშვილი "ბერძენი მწერლების ცნობები საქართველოს შესახებ". ტომი IV, გვერდი 52. მეცნიერება, თბილისი, 1980.</ref>. ამ ცნობით, აია კორინთოს დარია, ე. ი. ორივე ქალაქია. სქოლიასტებიც ასე განმარტავენ: აია-კოლხიდის ქალაქია.
 
სტეფანე ბიზანტიელი (VI ს.) "ეთნიკაში": "აია კოლხთა ქალაქია, აიეტის მიერ დაფუძნებული, ზღვისგან მოშორებული სამასი სტადიონით. მას ჩამოუდის ორი მდინარე: ჰიპსოსი და კვიანეოსი, რომლებიც [ქალაქს] ნახევარკუნძულად ჰქმნიან<ref>ა. ურუშაძე „ძველი კოლხეთი არგონავტების თქმულებაში“. გვერდი 230. თბილისი, 1964.</ref>.
 
[[ევრიპიდე]] (ძვ. წ. 480–406 წ. წ.), ლიკოფრონ ქალკიდეკელი (ძვ. წ. IV–III სს.) და იოანე ცეცე<ref>[http://www.nplg.gov.ge/gwdict/index.php?a=term&d=14&t=108951 იოანე ცეცე]. უნივერსალური ენციკლოპედიური ლექსიკონი, საქართველოს პარლამენტის ეროვნული ბიბლიოთეკა.</ref>. (XII ს.) აღნიშნავენ "კოლხთა აიას"<ref>ა. ურუშაძე „ძველი კოლხეთი არგონავტების თქმულებაში“. გვერდი 231. თბილისი, 1964.</ref>.
 
== ადრეული პერიოდი ==
{{საქართველოს სახელმწიფოებრიობა}}
[[ფაილი:Colchian pendants.jpg|მინიthumb|270x270პქ270 px|right|კოლხი დიდებულის ცხენის ოქროს შესამკობელი.]]
[[ფაილი:Torso - Georgia National museum.JPG|thumb|270 px|[[ძვ. წ. II საუკუნე|ძვ. წ. II საუკუნის]] ბერძნული ბრინჯაოს ტორსი კოლხეთიდან, [[საქართველოს ეროვნული მუზეუმი]].]]
[[ფაილი:Georgia - Colchis Gold (15018258752).jpg|მარცხნივ|მინი|კოლხური ოქრო]]
[[ფაილი:Georgia - Colchis Gold (15018258752).jpg|thumb|270 px|left|კოლხური ოქრო.]]
[[ფაილი:MÖ 4. yüzyıla ait Kolkhis yapımı altın süs eşyası.jpg|thumb|270 px|left|[[ძვ. წ. VI საუკუნე|ძვ. წ. VI საუკუნეში]] [[კოლხები|კოლხების]] მიერ დამზადებული ოქროს ორნამენტები]].]]
რეგიონის არქეოლოგიური გათხრებით მიღებული ცნობების თანახმად აქ კარგად განვითარებული ბრინჯაოს კულტურა უნდა ყოფილიყო, ცნობილი როგორც [[კოლხური კულტურა]]. ის ენათესავება მეზობელ ყუბანის კულტურას, რომელიც შუა ბრინჯაოს ხანაში განვითარდა. ურბანიზაციის პროცესი სწრაფად ვითარდება და ჩამოყალიბებულ სახეს იძენს ძვ. წ.-ის მეორე ათასწლეულის ბოლოსკენ, ბერძნების დასახლებამდე მრავალი საუკუნით ადრე. გვიანდელ ბრინჯაოს ხანაში ([[ძვ. წ. XVI საუკუნე|ძვ. წ. XVI]] – [[ძვ. წ. VIII საუკუნე|VIII]] საუკუნეები) კოლხებმა ისწავლეს ლითონის დნობისა და ჭედვის ხელობა, ევროპამდე დიდი ხნით ადრე. პარალელურად ვითარდება აგროკულტურა, იმ პერიოდისთვის პროგრესული ირიგაციის სისტემებით, რასაც ხელს უწყობდა ადგილობრივი ნიადაგის ნაყოფიერება და ზომიერი ჰავა. ამ პერიოდის სამაროვნები საკმაოდ მდიდარია ბრინჯაოს იარაღით. შეინიშნება ნომადური გავლენაც (სკვითური, კიმერიული). გვიანდელ ეტაპზე სახელმწიფოებრივი კონსოლიდაციის პროცესების პირობებში ინტენტიურად იქნა ათვისებული დღევანდელი რიონისა და ენგურის ხეობები და მღისწინეთი. მეტალურგიის განვითარებამ, მეურნეობისთვის საწარმოო მიწების მომრავლებამ მოსახლეობის მატება გამოიწვია. ამ პროცესებს მოყვა მატერიალური კეთილდღეობის ზრდაც. მთა და ბარი ერთმანეთს დაუახლოვსა და დაჩქარდა კონსოლიდაციის პროცესები. მომზადდა ნაიდაგი მომავალი სახელმწიფოებრივი გაერთიანებისთვის.
 
Line 128 ⟶ 148:
კოლხებმა ადრიული კოლხას სამეფოს არსებობის პერიოდში შეძლეს ერთიანი სამეფოს შექმნა, თუმცა კიმერიელთა და სკვთთა დამანგრეველი ლაშქრობების შემდეგ დასავლეთ საქართველოში რამდენიმე პოლიტიკურ ერთეული უნდა არსებულიყო, რომელიც მხოლოდ საერთო მტრის წინააღმდეგ ერთიანდებოდნენ. ბერძნული კოლონიზაციის პერიოდის კოლხეთი ავტორების მიერ აღიქმება სახელმწიფოდ სადაც მეფე ზის და პროვინციებს სკეპტუხების (კვერთხისმპყრობელები) მეშვებით მართავს. თუმცა ამის ზუსტი და მდიდარი ისტორიული წყაროები არ მოიპოვება.
 
=== მსხვილი ქალაქური ტიპის დასახლებანი= ==
[[ფაილი:Old Colchian houses.jpg|thumb|270 px|right|ძველი კოლხური სახლები.]]
 
[[ფაილი:Colchis-2019-4D11-A444.jpg|thumb|270 px|right|კოლხეთი.]]
სად იყო კოლხეთის დედაქალაქი? ამის შესახებ მრავალი განსხვავებული მოსაზრება არსებობს. საკუთრივ ქართული საისტორიო ტრადიცია ეგრისის მთავარ ქალაქად სახავს ციხე-გოჯს. იგი იმყოფებოდა დღევანდელი ნოქალაქევის ადგილას, სენაკიდან 15 კმ-ის მანძილზე. აქ იყო შემდეგში ლაზიკის დედაქალაქიც - არქეოპოლისი, რომლის ნანგრევები დღესაც დიდ შთაბეჭდილებას ახდენს. თუმცა, ქ. შ.-მდე IV საუკუნის ბერძენ ავტორს ფსევდო სკილაქს კარიანდელს კოლხეთის დედაქალაქი ეგულება დღევანდელი ქუთაისის ადგილზე, რომელიც სხვადასხვა ეპოქაში სხვადასხვა სახელით მოიხსენიება: კუტაია, კვატაია, აია.
 
მსხვილი ქალაქური ტიპის დასახლებანი უნდა ყოფილიყო, დღევანდელი ვანისა და დაბლაგორის (სამტრედიის რ-ნი) ტერიტორიაზე. აქ ვხვდებით სახელოსნო ცენტრებს. დაბლაგომის ქვევრებს სპეციალურ დამღა-ნიშნებიც კი აზის.
 
=== კოლხა ===
[[ფაილი:Colchis-coins.jpg|thumb|left|კოლხური მონეტები]]
[[ფაილი:Kolxuri tetradraqma.jpg|thumb|კოლხური ტეტრადრაქმა]]
 
ეგრისი რომ ჩამოყალიბებული სახელმწიფო ერთეული იყო, ამას ადასტირებს ქალაქური ტიპის დასახლებების გარდა, მონეტების მიმოქცევაც. კოლხეთში მიმოქცევაში იყო ფული, რომელსაც „კოლხურ თეთრს“ უწოდებენ. ეს მონეტა რომ ადგილობრივი ხელისუფლების მიერ იბეჭდებოდა, დასტურდება იმითც, რომ კოლხეთში იგი განძების სახითაა აღმოჩენილი, ე. ი. ასობით ცალი. ხონში ნაპოვნია მონეტა, რომლის ერთი მხარე არის დამუშავების პროცესში, ე. ი. გლუვია.
[[ფაილი:Normal Colchian Axes from Tli Cemetery-tli2C tomb 282.jpg|მინიthumb|270 px|right|[[კოლხური ცული]]. ბრინჯაოს ხანის ერთ ერთი გამორჩეული სოამარი იარაღი.]]
ძვ. წ. XII საუკუნეში რეგიონში მოსახლე ტომების მზარდი კონსოლიდაციის შედეგად ჩამოყალიბდა ადრეკლასობრივი კოლხეთის სამეფო. ძველ სამყაროში კარგად ცნობილი სახელმწიფო, რომელსაც ბერძნულ მითოლოგიაში ადიდებენ, როგორც არგონავტების მოგზაურობის მიზეზს, მედეას სამშობლოსა და ჯადოსნური საიდუმლოების ცოდნის წყაროს. ურარტუელთა მიერ ცნობილი იყო როგორც კოლხა ან კულხა. პირველად წყაროებში (კილხი//კოლხა) იხსენიება ტიგლათფილესერის ჩრიდლოეთის ლაშქრობისას. ძვ.წ. 1112 წელს იგი იხსენებს ამ მხარიდან მოსულ "60 მეფეს", როგორც ჩანს ამ დროს ტომობრივი კონსოლიდაცია ჯერაც არ იყო დასრულებული რადგან ერთი მეთაური არ ჩანს. თუმცა შემდგომში რეგიონში აგრესიული სახელმწიფოების მომძლავრებამ დააჩქარა ამ ტომების კონსოლიდაცია. დაპყრობლის წინააღმდეგ გაერთიანება მალე მყარ პოლიტიკურ და კულტურულ გაერთიანებაში გადაიზარდა და ამავე საუკუნის მიწურულს ჩამოყალიბდა კოლხას სამეფო. მისი ტერიტორია მოიცავდა სამხრეთით ჭოროხის აუზიდან და სამხრეთ აღმოსავლეთ შავიზღვისპირეთიდან, ჩრდილოეთით კოლხეთის მთისწინეთამდე. ამ გაერთინებამ კოლხური კულტურის აერალი ერთი მმართველის ხელქვეით მოაქცია. დაჩქარდა მეტალურგიული განვითარება. მცირე აზიის ცენტრებთან კულტურულმა და პოლიტიკურმა კავშირებმა გააძლიერა მიწათმოქმედების და მესაქონლეობის დარგები. ასევე ვაჭრობა. ეს იყო უკვე ერთიანი პოლიტიკური ერთეული "მეფით", "მეფისნაცვლებით", რომლებიც პროვინციებს მართავენ, "სამეფო ქალაქებით" და ა.შ. ტიგლათფილესერის შემდეგ ლურსმნული წყაროები სდუმან. შემდგომ კოლხა ისევ ჩნდება ურარტუულ წყაროებში. არგიშთი მეორის მიერ დიაოხის მრავალგზის დარბევის და შემდეგ მისი დაპყრობის პროცესში, კოლხებმა გამოიყენეს ხელსაყრელი ვითარება და დიაოხის ჩრდილოეთ პროვინციები დაიპრეს. ეს ჩანს ჩანაწერებში. ზოგიერთი ქვეყანა, რომელიც მანამდე დიაოხის შემადგენლობაში იხსენიება ურარტუულ წყაროებში. შემდგომში კოლხეთის ქვეშემრდომადაა აღნიშნული. მაგ. ხასას ქვეყანა. სამხრეთი კი ურარტუს დარჩა. კოლხა და ურარტუ უშუალოდ გაუმეზობლდნენ ერთმანეთს და მათ შორის მალევე დაიწყო სისხლისმღვრელიი ომები. თავდაპირველად კოლხებმა წარმატებებს მიაღწიეს, თუმცა შემდგომში რამდენიმე სხვა პროვინცია დაკარგეს (მათ შორის სამეფო ქალაქი ილდამუსა) ურარტუს მეფე სარდურ II-სთან ძვ. წ. 750–748 ("გავემართე სალაშქროდ კოლხთა ქვეყნის წინააღმდეგ, ღვთაება ხალდის ხახა, ხასას მეფე მისი ხალხითურთ იქედან წავიყვანე ტყვედ და დავასახლე ჩემს ქვეყანაში") ომში. ეს იყო უმნიშვნელო ლაშქრობა რადგან ეს ჩრდილოეთ დიაოხში ლაშქრობაა რაც კოლხებისთვის არც ისე საგანგაშოა. სარდური მის მეფესთან არ იბრძვის. მეორე ლაშქრობისას, [[ძვ. წ. 744]]–[[ძვ. წ. 742|742]] წლებში როგორც ჩანს ურარტუელები უკვე საკუთრივ კოლხას სამხრეთ პროვინციებში იჭრებიან ქვეყნის სიღრმისაკენ. სარდური იპყრობს "სამეფო ქალაქ" ილდამუსას და მის მეფისნაცვლებს ატყვევებს. ლურსმნულ წარწერებში "სამეფო ქალაქი" დედაქალაქს არ აღნიშნავს. აქ კოლხეთის მეფისნაცვლები მსხდარან თუმცა საკმაოდ მნიშვნელოვანი ქალაქი უნდა ყოფილიყო. სარდური ამჯერადაც თავს იკავებს კოლხას ძირითად ძალებთან შებძოლებისგან. ქალქის საშველად მოსულა კოლხეთის მეფე თავისი არმიით, სამწუხაროდ ლურსმნულ წარწერაში მისი სახელის დიდი ნაწილი წაშლილია და დარჩენილია სახელის დაბოლოების მხოლოდ ორი ასო - "სა". სარდურს დაურბევია დასახლელები და ნადვლით უკან გაბრუნებულა. როგორც ჩანს, კოლხასა და ურარტუს შორის ომები მერვე საუკუნის მანძილზე თითქმის არც შეწყვეტილა.
[[ფაილი:Colchian necklace.jpeg|მინიthumb|250x250პქ270 px|right|კოლხური ოქროს ყელსაბამი]]
[[ფაილი:Colchian scent bottle 4th century BC.jpg|მარცხნივthumb|მინი270 px|left|კოლხური ვერცხლის სურა]]
კოლხეთის ძლიერების ეპოქად სწორედ [[ძვ. წ. VIII საუკუნე]] მიიჩნევა, საუკუნის დასასრულს ჩრდილოეთიდან ნომადების დიდი შემოსევები დაიწყო. ძვ. წ. დაახლ. 720 წელს კიმერიელთა დიდი ნაკადები შემოიჭრა კოლხეთის ტერიტორიაზე ჩრიდლოეთ შავიზღვისპირეთის მხრიდან. შემოსევა იმდენად დამნგრეველი იყო, რომ კიმერიელთა სახელი დღემდე შემორჩა ქართულ ენაში (გიმირ//გმირი). ამას დაერთო მალე სკვითების შემოსევაც დარუბანდის მხრიდან, რომლებიც კიმერიელებს ედგნენ კვალში, რამაც დამანგრეველი დარტყმა მიაყენა სამხრეთ კავკასიას. საბოლოოდ მოსპო მზარდი კოლხური კონსოლიდაცია. კიმერიელთა დამანგრეველი ლაშქრობის შესახებ წყაროები დაცულია ასურეთის მეფის სარგონ II-ის (ძვ. წ. 722–705) დროინდელ დოკუმენტში. აქ საკმაო ცნობებია იმ საშინელი დამარცხების შესახებ, რომელიც ურარტელებს და კოლხებს განუცდიათ კიმერიელებთან ომში. ეს დამარცხება უნდა მომხდარიყო დაახლ. არაუადრეს ძვ. წ. 715 წელს. გამარჯვებული კიმერიელები აღმოსავლეთ შავიზღვისპირეთში და მცირე აზიის ზოგიერთ ოლქში დასახლდნენ და აქ სამეფოებიც შექმნეს. დასავლეთ საქართველოში მრავლადაა ამ პერიოდის სამაროვნები და სკვითური იარაღები აღმოჩენილი ასევე კიმერიული შუბისპირები, ნოამადური აკინაკები და ა. შ. ამრიგად კოლხამ არსებობა შეწყვიტა, მოსახლეობის ნაწილი გაწყდა, ნაწილი მზობელ მხარეებში გადასახლდა. მთიელმა ტომებმა ბარში ჩამოსვლა იწყეს. სიტუაციის მეტ-ნაკლებად ჩაწყნარების შემდეგ კოლხა-დიაოხის ტერიტორიულ არეალში პირველობას იწყებენ ხალიბები, რომელთა კულტურაც და ძალაც რკინის მაღალი განვითარებიის კულტურას და მეტალურგიას ეფუძნებოდა. შემდგომში ხალიბებს ანაცვლებენ სასპრები, რომელბმაც დიდი წვლილი შეიტანეს აღმოსავლეთ საქართველოს სახელმწიფოებრივ ფორმირებაში. მიდიის მიერ ურარტუს განადგურბის შემდეგ (ძვ. წ. 590 წ.) დასავლეთ საქართველოში დაჩქარდა ადრინდელი პროცესები და მომზადდა ნიადაგი ახალი მზარდი კონსოლიდაციისათვის. დამარცხებული ურარტელების ნაწილი სომხებს შეერია ერთი ნაკადი კი ჩრდილოეთისკენ დაიძრა და ქართველურ ტომებს შეერწყა. მათ თან მოიტანეს არალეს კულტი. აქემენიანთა იმპერიის შექმნის შემდეგ გლობალურ ვაჭრობაში ჩართული ქართული ტომების სოციალურ-ეკონომიკური განვითარება დაჩქარდა, ამას თან დაერთო დასავლეთ საქართველოში ბერძენთა ინტენსიური მიგრაცია და დასავლეთის სამყაროსთან აქტიური სავაჭრო-ეკონომიკური ურთიერთობების გაბმა. სამხრეთ კავკასია იქცა აღმოსავლეთისა და დასავლეთის კულტურის თანხვედრის ადგილად. რეგიონი იქცა მსხვილ პოლიტიკუ-ეკონომიკურ რგოლად საერთაშორისო ვაჭრობასა და პოლიტიკაში. კოლხეთი ბერძნულ სამყაროს დაუახლოვდა, ხოლო აღმოსავლეთით სასპერების და მესხების გაერთიანება მიდიელებსა და სპარსელებს. დაუძლურებულმა კოლხურმა ტომებმა თითქმის საუკუნის შემდეგ შეძლეს მეორედ აღორძინება ბერძნული კოლონიზაციის პირობებში. კოლხურ სამყაროში შემავალი ტომების ნაწილი (ტაოხები, სასპერები, ხალდები, ხალიბები) უშუალოდ სპარსეთის გავლენის ქვეშ მოექცნენ და მე-19 სატრაპიის ფარგლებში შევიდნენ. შედარებით ჩრდილოეთ ნწილში მცხოვრებმა ტომებმა კი ნებაყოფლობითი ძღვენი დააწესეს სპარსეთის მეფის მიმართ - ყოველ ხუთ წელიწადში 100 ვაჟი და 100 ქალწული.
 
=== ვაჭრობა ===
[[ფაილი:Colchis-coins.jpg|thumb|280 px|left|კოლხური მონეტები.]]
 
[[ფაილი:MÖ 6. yüzyıla ait gümüş Kolkhis sikkesi.jpg|thumb|300 px|right|კოლხური ვერცხლის მონეტა, [[ძვ. წ. VI საუკუნე]].]]
კოლხეთის სახელმწიფოში უცხოური და, განსაკუთრებით, ადგილობრივი ფულის მიმოქცევა მეტყველებს ვაჭრობისა და საერთოდ ეკონომიკის განვითარების მაღალ დონეზე, ქრონოლოგიურად კოლხეთის სახელმწიფოს ჩამოყალიბებას აღმოსავლეთ შავიზღვისპირეთში დაემთხვა ე.წ. ბერძნული კოლონიზაცია. ბერძნებმა აღმოსავლეთ შავიზღვისპირეთში დააარსეს ახალშენები ფაზისი (ფოთის მიდამოებში), გიენოსი (ოჩამჩირე), დიოსკურია (სოხუმის მიდამოებში), პიტიუნტი (ბიჭვინთა). უმთავრესად ამ ზღვისპირა ბერძნული ახალშენების გზით ხორციელდება კოლხეთის მოსახლეობის ინტენსიური სავაჭრო-ეკონომიური ურთიერთობა ანტიკურ სამყაროსთან. კოლხეთს სავაჭრო კავშირი ჰქონდა არა მარტო საბერძნეთთან, არაედ სირიასთნ, ეგვიპტესთან, ბოსფორის სახელმწიფოსთან. ამას ადასტურებს ყირიმში არქეოლოგების მიერ აღმოჩენილი კოლხური პითოსები (დიდი ზომის ჭურჭელი) და ქვევრები. აგრეთვე ქობულეთსა და ბათუმის მიდამოებში აღმოჩნდა ბერძნული ქალაქების ხელოსნების მიერ დამზადებული კერამიკის ფრაგმენტები. კოლხეთში ძირითადად შემოჰქონდათ ძვირფასი ჭურჭელი, ღვინო, ნელსაცხებლები, სამკაული, გაჰქონდათ ძვირფას ხის – ბზის და კაკლის მასალა გემთმშენებლობისათვის და ავეჯის დასამზადებლად, ფისი, ცვილი, ოქრო, რადგან კოლხეთის ჩრდილო ნაწილის – სვანეთის მდინარეები ოქროს სიუხვით გამოირჩეოდა. გაჰყავდათ კოლხური ხოხობი, რომელიც უნაკლო იყო მთელ მსოფლიოში. განსაკუთრებული თვისებებით გამოირჩეოდა და კარგად იყო ცნობილი იმდროინდელ სამყაროში კოლხური თაფლიც. გაჰქონდათ მაღალხარისხოვანი კოლხური [[სელი]] და სელის ქსოვილები. კოლხეთიდან გაჰყავდათ მონებიც. ანტიკურ წყაროებში არაერთხელ ვხვდებით კოლხურ მონებს. ამ მხრივ საინტერესოა ბერძენი მწერლის ქსენოფონტეს ცნობა, რომელმაც ქ.შ-მდე 401 წელს დაქირავებულ ბერძენთა 10 000 კაციან ლაშქართან ერთად სამხრეთ კოლხეთის მიწაზე გადაიარა, როდესაც ბერძნები მაკრონების მიწა-წყალს მიადგნენ, მათ მაკრონების ხმამაღალი ლაპარაკი შემოესმათ. ერთ-ერთმა მეომარმა, რომელიც მონად იყო ნამყოფი ათენში, ქსენოფონტეს განუცხადა, რომ მას ესმის ეს ენა, რომ წარმოშობით აქაურია და შეუძლია მაკრონებთან მოლაპარაკება. ამ მაგალითიდანაც ჩანს, რომ კოლხეთიდან მონები ძირითადად ომების შედეგად გაჰყავდათ.
 
=== კოლხების ურთიერთობა აქამენიდურ ირანთან ===
 
ჰეროდოტე თავის თხზულებაში „ისტორია“ ლაპარაკობს ქართველური ტომების და კერძოდ, კოლხების ურთიერთობაზე აქამენიდური ირანის სახელმწიფოსთან. აქამენიდებმა თავიანთი უზარმაზარი სახელმწიფო ცალკეულ ოლქებად ანუ სატრაპიებად დაჰყვეს. მე-18 და მე-19 სატრაპიაში ჰეროდოტეს ცნობით შედიოდნენ ქართველური ტომები - ტიბარენები, მოსინიკები, მაკრონები, მოსხები და მერები. რაც შეეხება კოლხებს, ისინი არც ერთ სატრაპიაში არ შედიოდნენ, რადგან სპარსეთმა ვერ შეძლო ამ ხალხის დამორჩილება, თუმცა კოლხეთს გარკვეული ვალდებულება მაინც დაეკისრა სპარსეთის სასარგებლოდ. როგორც ჰეროდოტე წერს, მათ აქემენიდების მიმართ იკისრეს ნებაყოფილობითი ძღვენის მიცემა – ყოველ მე-5 წელს სპარსეთში გზავნიდნენ 100 გოგონას და 100 ბიჭს. ამას გარდა, კოლხეთს სამხედრო ვალდებულებაც ჰქონდა ნაკისრი სპარსელების მიმართ. ჰეროდოტე საბერძნეთის წინააღმდეგ წამოსული სპარსეთის მეფის ქსერქსეს ლაშქარში იხსენიებს სხვა ხალხებთნ ერთად კოლხებსაც. „კოლხებს ხის მუზარადები ჰქონდათ, გამოუქნელი ტყავის პატარა ფარები, მოკლე შუბები, ამას გარდა, დანები. სასპერები ლაშქრობდნენ კოლხების მსგავსად შეიარაღებულნი“, წერს დიდი ბერძენი ისტორიკოსი.
 
=== ბერძნული კოლონიზაცია ===
 
[[ფაილი:Colchis-Nike.jpg|right|thumb|[[ნიკე (ქალღმერთი)|ქალღმერთი ნიკეს]] მინიატურა ნაპოვნი [[ვანი|ვანში]].]]
Line 167 ⟶ 187:
შემდგომში კოლხეთი [[მითრიდატე VI ევპატორი|მითრიდატე VI ევპატორმა]] დაიმორჩლა და აქ საკუთარი მმართველები დასვა. ცენტრად კი დიოსკურია აქცია. ძვ.წ. 85 წელს კოლხები მისი შვილის წაქეზებით აუჯანყდნენ პონტოელებს მაგრამ დამარცხდნენ. სოწრედ კოლხეთის აჯანყებამ სეაფერხა მითრიდატეს ლაშქრობა დასავლეთით რომის წინააღმდეგ. ადგილობრივი სკეპტუხების ნაწილი მითრიდატეს მიუდგა. რომთან სასტიკი მარცხის შემდეგ მითრიადატე კოლხეთში გაიქცა. ძვ.წ. 65 წელს კოლხეთში შემოჭრილ პომპეუსს მითრიდატეს მომხრე სკეპტუხებმა გაუწიეს წინააღმდეგობა. მათ შორის ოლთაკემ, რომელიც პომპეუსის ტყვეთა სიაში მეფედ იხსენიება. იგი შეიპყრეს და რომში ტრიუმფალურ გზაზე ჩამოატარეს სხვა მეფე-მთავრებთან ერთად და ორქოზმა რომელმაც რომაელებს ბრძოლები გაუმართა და შემდეგ სვანეთის მთებს შეაფარა თავი. კოლხეთის დაცემის შემდეგ მითრიდატე ბოსფორში გაიქცა სადაც მალე საკუთარმა შვილმა ფარნაკემ მოკლა. ამასობაში კოლხეთი რომაელებმა დაიპყრეს და იქ ადგილობრივი წარჩნებული [[არისტარქე]] (ძვ.წ. 65-47წწ) დასვეს მმართველად. [[ფარნაკე I]] [[ბოსფორის სახელმწიფო|ბოსფორის სამეფოდან]] დიდი არმიით შეიჭრა კოლხეთში (ძვ.წ. 47წ.) და მოაოხრა დასახლებული ქალაქები, პოლისები და დასახლებები. მათ შორის ცნობილი ლევკოთეას<ref>[https://www.greekmythology.com/Myths/Mortals/Ino/ino.html Ino]. ლევკოთეა - ძველი ბერძნული მითოლოგიის თანახმად, ინოს, როგორც ზღვის ღმერთქალის, საკულტო სახელი.</ref> ტაძარი და ქალაქი სურიუმი (ვანი). [[არისტარქე]] სწორედ ამ დროს უნდა დაღუპულიყო. ფარნაკეს დამანგრეველმა ლაშქრობამ კოლხეთი საბოლოოდ დასცა. დაკნინდა ბერძნული პოლისები, განადგურდა ადრინდელი სოციალურ-ეკონომიკური კავშირები. მალე დაქუცმაცებულ კოლხეთს რომაელებმა დაადგეს თვალი და მის ზღვისპირა ქალაქებში კოჰორტები ჩააყენეს. კოლხეთის ტერიტორიის შიდა ნაწილში მთიელი და მეზობელი მხარეებიდან მიგრიებული მოსახლეობის კონსოლიდაციით შეიქმნა რამდენიმე მცირე სამეფო სამთავრო, რომელთა შორის მოგვიანებით ახ.წ. II საუკუნის შუა წლებში დაწინაურდა ლაზთა სამთავრო (შემდგომში [[ეგრისის სამეფო]]).
 
==ღმერთთა მოდგმა<ref>Hesiod, ''Theogony'' [http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Hes.+Th.+132 132&ndash;138], [http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Hes.+Th.+337 337&ndash;411], [http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Hes.+Th.+453 453&ndash;520], [http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Hes.+Th.+901 901&ndash;906, 915&ndash;920]; Caldwell, pp. 8&ndash;11, tables 11&ndash;14.</ref><ref>[https://view.publitas.com/p222-14553/hesiode-teogonia/page/1/ ჰესიოდე «თეოგონია»]</ref>==
=== კოლხეთის მმართველები ===
{{chart top||collapsed=yes}}
[[ფაილი:Ake of Colchis strater.JPG|thumb|right|მეფე აკეს პერიოდში გამოშვებული სტატერი, ძვ. წ. 44]]
{{chart/start}}
კოლხთა მმართველებზე მწირი ინფორმაცია მოიპოვება:
{{chart|}}
{{chart| | | | | | | | | | | | |ქაოსი|ქაოსი=[[ქაოსი]]}}
{{chart| | | | | | | | | | | |,|-|^|-|.}}
{{chart| | | | | | | | | | |URA |y|GAI |~|~|~|~|~|~|~|~|~|y|~|PON|URA=[[ურანოსი]]|GAI=[[გეა]]|PON=[[პონტოსი]]}}
{{chart|,|-|v|-|-|-|v|-|-|-|-|v|-|^|-|v|-|-|-|-|-|-|.| | | |!}}
{{chart|!|OCE |y|TET | | |COE |y|PHO | | | | |CRI |y|EUR|OCE=[[ოკეანოსი]]|TET=[[ტეთისი (მითოლოგია)|ტეთისი]]|COE=[[კოიოსი]] <ref>[http://www.nplg.gov.ge/gwdict/index.php?a=term&d=14&t=114074 კოიოსი]. უნივერსალური ენციკლოპედიური ლექსიკონი, საქართველოს პარლამენტის ეროვნული ბიბლიოთეკა.</ref>|PHO=[[ფოიბე]]|CRI=[[კრეოსი]]|EUR=[[ევრიბია (მითოლოგია)|ევრიბია]]}}
{{chart|!| |,|-|^|-|.| | | | |,|-|^|-|.| | | | |,|-|-|-|+|-|-|-|.}}
{{chart|!|RIV | |OCES | | |LET | |ASTE | | |ASTR | |PAL | |PER | RIV=<small>&nbsp;[[პოტამოი|მდინარეები]]</small>|OCES=<small>&nbsp;[[ოკეანიდები]]</small>|LET=[[ლეტო]] <ref>[http://www.nplg.gov.ge/gwdict/index.php?a=term&d=14&t=128638 ლეტო]. უნივერსალური ენციკლოპედიური ლექსიკონი, საქართველოს პარლამენტის ეროვნული ბიბლიოთეკა.</ref>|ASTE=[[ასტერია (ტიტანი)|ასტერია]]|ASTR=[[ასტრეოსი]]|PAL=[[პალასი (ტიტანი)|პალასი]]|PER=[[პერსესი (ტიტანი)|პერსესი]]}}
{{chart|!| | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | |}}
{{chart|)|-|-|-|v|-|-|-|v|-|-|-|-|-|-|-|-|-|-|-|v|-|-|-|.| | | | }}
{{chart|!| | |HYP |y|THE | | | | | | | | | |IAP |y|CLY |HYP=[[ჰიპერიონი (მითოლოგია)|ჰიპერიონი]]|THE=[[თეია]]|IAP=[[იაპეტოსი (მითოლოგია)|იაპეტოსი]]|CLY=[[კლიმენე (მითოლოგია)|კლიმენე]]&nbsp;<ref>One of the Oceanid daughters of Oceanus and Tethys, at Hesiod, ''Theogony'' [http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Hes.+Th.+351 351]. However, according to Apollodorus, [http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus%3Atext%3A1999.01.0022%3Atext%3DLibrary%3Abook%3D1%3Achapter%3D2%3Asection%3D3 1.2.3], a different Oceanid, Asia was the mother, by Iapetus, of Atlas, Menoetius, Prometheus, and Epimetheus.</ref>}}
{{chart|!| |,|-|-|-|+|-|-|-|.| | | | | |,|-|-|-|v|-|^|-|v|-|-|-|.}}
{{chart|!|HEL | |SEL | |EOS | | | |ATL | |MEN | |PRO | |EPI | |HEL=[[ჰელიოსი]]|SEL=[[სელენე]]&nbsp;<ref>Although usually, as here, the daughter of Hyperion and Theia, in the ''Homeric Hymn to Hermes'' (4), [http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=HH+4+99&fromdoc=Perseus%3Atext%3A1999.01.0138 99&ndash;100], Selene is instead made the daughter of Pallas the son of Megamedes.</ref>|EOS=[[ეოსი]]|ATL=[[ატლასი (მითოლოგია)|ატლასი]]&nbsp;<ref>According to Plato, ''Critias'', [http://data.perseus.org/citations/urn:cts:greekLit:tlg0059.tlg032.perseus-eng1:113d 113d&ndash;114a], Atlas was the son of Poseidon and the mortal Cleito.</ref>|MEN=[[მენოიტოსი (ბერძნული მითოლოგია)|მენოიტოსი]]|PRO=[[პრომეთე]]&nbsp;<ref>In Aeschylus, ''Prometheus Bound'' 18, 211, 873 (Sommerstein, pp. [http://www.loebclassics.com/view/aeschylus-prometheus_bound/2009/pb_LCL145.445.xml 444&ndash;445 n. 2], [http://www.loebclassics.com/view/aeschylus-prometheus_bound/2009/pb_LCL145.467.xml 446&ndash;447 n. 24], [http://www.loebclassics.com/view/aeschylus-prometheus_bound/2009/pb_LCL145.539.xml 538&ndash;539 n. 113]) Prometheus is made to be the son of Themis.</ref>|EPI=[[ეპიმეთევსი (მითოლოგია)|ეპიმეთევსი]]}}
{{chart|!| | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | |}}
{{chart|)|-|-|-|-|-|-|-|-|-|-|v|-|-|-|.|}}
{{chart|!| | | | | | | | | |CRO |y|RHE | | | | | | | |CRO=[[კრონოსი]]|RHE=[[რეა]]}}
{{chart|!| | |,|-|-|-|v|-|-|-|v|-|^|-|v|-|-|-|v|-|-|-|.|}}
{{chart|!| |HES | |DEM | |HER | |HAD | |POS | |ZEU | |HES=[[ჰესტია]]|DEM=[[დემეტრე]]|HER=[[ჰერა]]|HAD=[[ჰადესი]]|POS=[[პოსეიდონი]]|ZEU=[[ზევსი]]}}
{{chart|!| | | | | | | | | | | | | | | | | |}}
{{chart|`|-|-|-|-|v|-|-|-|-|-|-|-|-|-|-|-|-|-|-|-|.}}
{{chart| | | | |THE |~|~|y|~|~|ZEU |~|~|y|~|~|MNE |THE=[[თემისი]]|ZEU=(ზევსი)|MNE=[[მნემოსინე]] <ref>[http://www.nplg.gov.ge/gwdict/index.php?a=term&d=14&t=142437 მნემოსინე]. უნივერსალური ენციკლოპედიური ლექსიკონი, საქართველოს პარლამენტის ეროვნული ბიბლიოთეკა.</ref>}}
{{chart| | | | | | | |,|-|^|-|.| | | | | |!}}
{{chart| | | | | | |HOR | |MOR | | | |MUS |HOR=<small>&nbsp;[[ჰორები]]</small> <ref>[http://www.nplg.gov.ge/gwdict/index.php?a=term&d=14&t=39121 ჰორები]. უნივერსალური ენციკლოპედიური ლექსიკონი, საქართველოს პარლამენტის ეროვნული ბიბლიოთეკა.</ref>|MOR=<small>&nbsp;[[მოირები]]</small> <ref>Although, at Hesiod, ''Theogony'' [http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Hes.+Th.+217 217], the Moirai are said to be the daughters of Nyx (Night).</ref>|MUS=<small>&nbsp;[[მუზები]]</small> <ref>[http://www.nplg.gov.ge/gwdict/index.php?a=term&d=14&t=148979 მუზები]. უნივერსალური ენციკლოპედიური ლექსიკონი, საქართველოს პარლამენტის ეროვნული ბიბლიოთეკა.</ref>}}
{{chart/end}}
{{chart bottom}}
 
{| class="wikitable sortable"
!width="2%"| №
!width="18%"| სახელი
!width="14%"| ტიტული
!width="14%"| ქრონიკები<ref>[http://www.hellenicaworld.com/Greece/Mythology/en/MythicalChronology.html საბერძნეთის მითოლოგიური ქროონოლოგია]</ref>
!width="60%"| შენიშვნა
|-----
| align="center"|1
| align="center"|'''[[ქაოსი]]''' ({{lang-gr|Χάος}})<br />[[File:Lotto Capoferri Magnum Chaos.jpg|thumb|260px|center|«Magnum Chaos», ხის ნაკეთობა შექმნილი ჯიოვან ფრანჩესკო კაპოფერის მიერ, დაცული [[ბერგამო|ბერგამოში]], სანტა-მარია-მაჯორეს ბაზილიკაში, ეფუძნება ლორენცო ლოტოს დიზაინს.]]
| align="center"|ღმერთი [[დემიურგი]]<br />(<small>სიტყვა „ქაოსის“ თავდაპირველი, ჰესიოდესეული მნიშვნელობა იყო „ღია, ცარიელი სივრცე“<ref>[https://view.publitas.com/p222-14553/hesiode-teogonia/page/4/ ჰესიოდე «თეოგონია»], გვერდი 26. განმარტებანი: აბზაცი 7.</ref>.)
|<small>[[ძვ. წ. 1788|ძვ. წ. 1788 წელი]] — [[ქაოსი]] ბადებს [[გეა|გეას]].
|<small>უწინარესად იშვა ქაოსი. შემდეგ გაჩნდნენ მკერდგანიერი [[გეა]] ([[დედამიწა]]), მარად მტკიცე საყრდენი ყველა უკვდავის, რომელთაც დათოვლილი ოლომპოსის მწვერვალზე დაუვანიათ, ფართოგზებიანი მიწის წიაღში ჩაძირული პირქუში [[ტარტაროსი]] (უფსკრული) და [[ეროსი (მითოლოგია)|ეროსი]] ([[სიყვარული]]), ვინც ულამაზესია ღმერთთა შორის, ღონისმიმხდელი და ყველა ცისიერისა თუ მიწიერის გონებას და გონივრულ ნებას გულს უმორჩილებს.
 
ქაოსისგან იშვა ერებოსი (წყვდიადი) და [[ნიქსი]] ([[ღამე]] წკვარამი). [[ნიქსი]] ტრფობით შეერთო ერებოსს და დაბადა ეთერი (მიწისზედა ჰაერის ნათელი სივრცე) და ჰემერა (დღე)<ref name=autogenerated1>[https://view.publitas.com/p222-14553/hesiode-teogonia/page/4/ ჰესიოდე «თეოგონია»], გვერდი 4.</ref>.
|-----
| rowspan="2" align="center" |2
| align="center"|'''[[გეა]]''' ({{lang-gr|Γαία}} — «[[დედამიწა]]».)<br />[[ფაილი:Feuerbach Gaea.jpg|thumb|260px|center|[[გეა]], ანსელმ ფონ ფეიერბახის მიერ [[1875|1875 წელს]] შესრულებული ჭერის მხატვრობა, ვენის სახვითი ხელოვნების აკადემია.]]
| align="center"|[[დედამიწა|დედამიწის]] [[ქალღმერთი]]
|<small>[[ძვ. წ. 1770|ძვ. წ. 1770 წელი]] — [[გეა]] ბადებს [[ურანოსი|ურანოსს]].
|<small>ხოლო მიწამ თავდაპირველად შვა ვარსკვლავიანი [[ცა]] ([[ურანოსი]]), თავისივე ტოლი, რათა ყოველი მხრიდან დაეფარა ცას იგი და ნეტარ ღმერთთა მარად მტკიცე სამკვიდროდ ქმნილიყო. მანვე შვა აგრეთვე მაღალი მთები, თვალწარმტაცი სამყოფელი ქალღმერთ ნიმფათა, რომელნიც მაღნარით დაფარულ მთებში ბინადრობენ. შემდეგ მიწამ, ისე, რომ ნანატრი სიყვარულით არავის შერთვია, დაბადა უნაყოფო, ბობოქარი ზღვა [[პონტოსი]]. მერე ცასთან გაიყო სარეცელი და დაბადა ღრმამორევებიანი ოკეანოსი, კოიოსი, კრეოსი, ჰიპერიონი, იაპეტოსი, თეა, რეა, თემისი, მნემოსინე, ოქროსგვირგვინოსანი ფოიბე და ტურფა ტეთისი. ხოლო მათ შემდეგ შვა უმრწემესი, ცბიერი კრონოსი, შვილთა შორის უსაშინლესი, რომელსაც სძულდა მხნე მამა მშობელი. ამის მერე შვა მიწამ გულზვიადი კიკლოპები ({{lang-gr|Κύκλωπες}} — მრგვალთვალიანები) – ბრონტესი, სტეროპესი და გულადი არგესი, რომელთაც ჭექა-ქუხილი მისცეს და ელვა დაუმზადეს ზევსს. ისინი ყველაფრით ჰგავდნენ ღმერთებს, მხოლოდ თვალი ჰქონდათ ცალი შუა შუბლზე. მათ კიკლოპები ეწოდათ, რაკი ცალი მრგვალი თვალი ჰქონდათ შუბლზე. ძალ-ღონესა და მოხერხებას იჩენდნენ ისინი საქმეში<ref name=autogenerated1>[https://view.publitas.com/p222-14553/hesiode-teogonia/page/4/ ჰესიოდე «თეოგონია»], გვერდი 4.</ref>.
|-----
| align="center"|'''[[ურანოსი]]''' ({{lang-gr|Ουρανός}} — «ზეცა».)<br />[[ფაილი:Aion mosaic Glyptothek Munich W504.jpg|thumb|260px|center|რომაული ვილა სენტინუმის ცენტრალურ ნაწილში მდებარე უზარმაზარი იატაკის მოზაიკა (ამჟამად ცნობილი სასოფერატოს სახელით [[მარკე|მარკეში]], [[იტალია]]). ქრისტეს შობიდან [[200]] – [[250]] წლები. ეონი ({{lang-el|Αἰών}}) ([[ურანოსი|ურანოსის]] რომაული ასლი), უკვდავების ღმერთი დგას ზოდიაქოს ნიშნებით გაფორმებულ ასტროლოგიური სფეროს ცენტრში. მათ შორის მოთავსებულია მწვანე და შიშველი ხე (შესაბამისად ზაფხული და ზამთარი). მათ წინ კი ზის დედამიწის ქალღმერთი ტელუსი/ ტერა ([[გეა|გეას]] რომაული ასლი) თავის ოთხ შვილთან ერთად, რომლებიც შესაძლოა წარმოადგენენ ოთხ სეზონს.]]<br />[[ფაილი:The Mutiliation of Uranus by Saturn.jpg|thumb|260px|center|[[ურანოსი|ურანოსის]] კასტრირება [[კრონოსი|კრონოსის]] (სატურნი) მიერ: [[ჯორჯო ვაზარი|ჯორჯო ვაზარის]] და ქრისტოფანო ჯერარდის ფრესკა, [[1560|1560 წელი]] ([[კოზიმო I მედიჩი|კოზიმო I მედიჩის]] დარბაზი, პალაცო ვეკიო, ფლორენცია).]]
| align="center"|ცის ღმერთი
|<small>[[ძვ. წ. 1750|ძვ. წ. 1750 წელი]] — [[ურანოსი]] ეუფლება [[გეა|გეას]]. იბადებიან — [[კიკლოპები]], [[ჰეკატონხეირები]] და [[ტიტანები]]<br />(სამარხების შახტა [[მიკენი|მიკენში]], აშენებული [[ძვ. წ. 1740|ძვ. წ. 1740-სა]] და [[ძვ. წ. 1450|1450 წელს]] შორის).
 
[[ძვ. წ. 1710|ძვ. წ. 1710 წელი]] — "საფრიდან მარცხენა ხელი გაიწვდინა ძემ ([[კრონოსი|კრონოსმა]] (სატურნი)), მარჯვენაში ვეება ნამგალი ეჭირა, გრძელი, კბილბასრი, უმალ მოჰკვეთა მამას ([[ურანოსი|ურანოსს]]) ასონი და ზურგსუკან შორს მოისროლა"<ref name=autogenerated2>[https://view.publitas.com/p222-14553/hesiode-teogonia/page/5/ ჰესიოდე «თეოგონია»], გვერდი 5.</ref>.
|<small>კიდევ სამი, წარმოუდგენლად დიდი, მხნე და გულზვიადი ძე შეეძინათ მიწას და ზეცას – კოტოსი, ბრიარეოსი და გიგესი [[ჰეკატონხეირები]] ({{lang-gr|Εκατόγχειρες}}, სიტყვასიტყვით: ἑκατόν, «ასი» და χείρ, «ხელი». [[ლათინური ენა|ლათინურად]] Centimani «ასხელიანი»), რომელთა სახელებსაც კაცნი შიშით არ წარმოთქვამენ. თითოეულს ასი საზარელი მკლავი ჰქონდა და მხრებს შორის ორმოცდაათი თავი ამოსვლოდა მკვრივ კიდურებზე. უძლეველი იყო ამ გოლიათ არსებათა ძალა. მიწისა და ცის ნაშობთა შორის ყველაზე ზარდამცემნი იყვნენ და გაჩენისთანავე მოიძულა ისინი მშობელმა მამამ. როგორც კი დაიბადნენ, სათითაოდ ყველა მიწის წიაღში დამალა ცამ და სინათლეზე არ უშვებდა; ხარობდა იგი თავისი ბოროტი საქციელით. შევიწროებული უზარმაზარი მიწა კი კვნესოდა და ბოლოს მზაკვრული, ავი საქმე მოიგონა. მსწრაფლ შექმნა მოელვარე ანდამატის სახეობა, მისგან დიდი ნამგალი დაამზადა და საყვარელ შვილებს აჩვენა, თან გასამხნევებლად ასე მიმართა გულდამწუხრებულმა:
— ჩემო და კადნიერი მამის შვილებო, თუკი ისურვებთ ჩემი ისმინოთ, ვაზღვევინებთ მამათქვენს ბოროტ შეურაცხყოფას, რადგან პირველმა მან იკადრა უღირსი საქმე.
ასე უთხრა, ხოლო ისინი ყველა შიშმა შეიპყრო, სიტყვის თქმაც კი ვერცერთმა გაბედა. მხოლოდ დიდმა, ცბიერმა კრონოსმა მოიკრიბა მხნეობა და მყისვე მიუგო მზრუნველ დედას:
— დედა, გპირდები, რომ მე აღვასრულებ ამ საქმეს, რამეთუ არაფრად ვაგდებ საძულველ მამაჩვენს, ვინაიდან პირველმა მან იკადრა უღირსი ქცევა.
ასე უთხრა, მთელი გულით გაუხარდა უზარმაზარ მიწას, საფარში დააყენა თავისი ძე, დამალა, ხელთ კბილბასრი ნამგალი მისცა და მრავალგვარი ხრიკი ურჩია.
 
მოვიდა დიდი ცა, მოუძღვა ღამეს და ყოველი მხრიდან შემოეჭდო მიწას ტრფიალის მოსურნე. საფრიდან მარცხენა ხელი გაიწვდინა ძემ, მარჯვენაში ვეება ნამგალი ეჭირა, გრძელი, კბილბასრი, უმალ მოჰკვეთა მამას ასონი და ზურგსუკან შორს მოისროლა. უნაყოფოდ არ გადაგდებულან ასონი მისი მკლავიდან. რამდენი სისხლიანი წვეთიც დაიღვარა, მიწამ მიიღო ყველა და დროთა ბრუნვაში შვა უწყალო ერინიები, ელვარე საჭურვლიანი დიდი გიგანტები, რომელთაც გრძელი შუბი ეპყრათ ხელთ, და ნიმფები, მელიებად, იფნის ნიმფებად წოდებულნი უსაზღვრო მიწაზე. კრონოსის მიერ ანდამატით მოკვეთილი და ხმელეთიდან მღელვარე ზღვაში გადასროლილი ასონი დიდხანს დაცურავდნენ ტალღებზე. უკვდავ სხეულის ნაწილს თეთრი ქაფი მოედო გარშემო და მასში ქალწული ამოიზარდა. ქალწულმა პირველად საღმრთო კითერისაკენ გაცურა, იქიდან ზღვით გარემოცულ კიპროსს ეწვია და მიწაზე გადმოვიდა პატივსაცემი, ლამაზი ღმერთი, გარშემო ბალახი აღმოცენდა მის კენარ ფერხთით. მას აფროდიტეს [ანუ ქაფისგან შობილს და ლამაზგვირგვინოსან კითერეას] უწოდებენ ღმერთნი და კაცნი, რადგან ქაფში დაიბადა. კითერეად იმიტომ მოიხსენიებენ, რომ კითერაზე მოხვდა, ხოლო კიპროსსშობილს იმის გამო უწოდებენ, რომ ზღვით გარშემორტყმულ კიპროსზე იშვა. ფილომედესსაც ეძახიან, რაკი ასოთაგან მოევლინა ქვეყანას. ღმერთქალს ეროსი უმშვენებდა გვერდს და ლამაზი ჰიმეროსიც თან ახლდა დაბადებისას და მაშინაც, როდესაც ზეციერთა დასს ეახლა. იმთავითვე მოიხვეჭა მან პატივი და წილად კაცთა და უკვდავ ღმერთთა შორის, აი, რა ერგო: ქალწულთა ჩურჩული, ღიმილი, იმედგაცრუება, სასიამოვნო აღტაცება, ალერსი და სინატიფე.
დიადი მამა ცა კიცხავდა საკუთარ შვილებს და ტიტანები შეარქვა მათ. ამბობდა, მთელი ღონე იხმარეს, რომ ესოდენ ბიწიერი საქმე ჩაედინათ, და ამისთვის მომავალში უთუოდ მიეზღვებათ სამაგიეროო.
 
ღამემ შვა საძულველი ხვედრი, შავი ბედისწერა და სიკვდილი; დაბადა ასევე ძილი და სიზმართა დასი. შემდეგ, ისე რომ არცერთ ღმერთთან არ გაუზიარებია სარეცელი, შვა მრუმე ღამემ ძაგება, მტანჯველი ვაება და ჰესპერიდები, რომლებიც დიდებული ოკეანოსის გადაღმა ლამაზ ოქროს ვაშლებსა და მსხმოიარე ხეებს იცავენ. მანვე გააჩინა აგრეთვე ულმობლად დამსჯელი კერები და მოირები – კლოთო, ლაქესისი და ატროპოსი, რომლებიც მოკვდავებს დაბადებისას სიკეთესაც ანათლავენ და სიავესაც და ცოდვების გამო ღმერთებსაც დევნიან და ადამიანებსაც. ეს ქალღმერთები მანამ არ იცხრობენ სასტიკ გულისწყრომას, სანამ ბოროტ სასჯელს არ მიაგებენ შემცოდეს. ამის შემდეგ მოკვდავ კაცთა სასჯელად ტიალმა ღამემ შვა ნემესისი; ბოლოს კი დაბადა ტყუილი, მეგობრობა, წყეული სიბერე და გულქვა ერისი.
საძულველმა ერისმა შვა მძიმე ჯაფა, დავიწყება, შიმშილი, ცრემლიანი ტკივილი, დაპირისპირება, ომი, მკვლელობა, კაცთასრვა, უთანხმოება, ტყუილი, პაექრობა, კამათი, უკანონობა და შეშლილობა – უკლებლივ ერთიმეორის მახლობელნი – და ფიცი, ყველაზე მეტად რომ ვნებს კაცთ, მიწაზე მცხოვრებთ, თუკი რომელიმე მათგანი ნებსით ცრუდ დაიფიცებს.
პონტოსმა შვა ალალმართალი და სიმართლისმოყვარე ნერევსი, საკუთარ შვილთა შორის უხუცესი. ნერევსს მოხუცს ეძახიან, რადგან მართლისმთქმელია, გულკეთილი, არასდროს ივიწყებს სამართლიანობას და პირუთვნელად და ლმობიერად სჯის. შემდეგ პონტოსი შეერთო მიწას და შვა დიადი თავმასი, ჩაუქი ფორკისი, ლამაზღაწვება კეტო და ევრიბია, რომელსაც ალმასის მტკიცე გული უძგერს მკერდში.
ნერევსსა და თმამშვენიერ დორისს, ასულს საკუთარ წიაღში ჩამდინარე ოკეანოსისას, ქალღმერთთათვის საყვარელი შვილები შეეძინათ უნაყოფო ზღვაში: პროთო, ევკრანტე, საო, ამფიტრიტე, ევდორე, თეტისი, გალენე, გლავკე, კიმოთოე, სპეო, თოე, ტურფა ალია, პასითეა, ერატო, ვარდისფერმკლავება ევნიკე, მწყაზარი მელიტე, ევლიმენე, აგავე, დოტო, პროტო, ფერუსა, დინამენე, ნესეა, აქტეა, პროტომედეა, დორისი, პანოპე, სანდომიანი გალატეა, ტურფა ჰიპოთოე, ვარდისფერმკლავება ჰიპონოე, კიმოდოკე, რომელიც კიმატოლეგესა და წერწეტა ამფიტრიტესთან ერთად იოლად აცხრობს ტალღებს და მძაფრი ქარების ქროლვას მოქურუხებულ ზღვაში, კიმო, ეიონე, ლამაზგვირგვინოსანი ჰალიმედე, პირმცინარი გლავკონომე, პონტოპორეა, ლეაგორა, ევაგორა, ლაომედეა, პულინოე, ავტინოე, ლისიანასა, ტანკენარი, უზადო გარეგნობის ევარნე, მწყაზარი ტანადობის ფსამათე, მომხიბლავი მენიპე, ნესო, ევპომპე, თემისტო, პრონოე და ნემერტესი, რომელსაც უკვდავი მამის გონიერება დაჰყოლია. ეს ორმოცდაათი, სხვადასხვა შესანიშნავ საქმეში დახელოვნებული ქალწული იშვა უმწიკვლო ნერევსისაგან.
 
თავმასმა ცოლად შეირთო ღრმადინებიანი ოკეანოსის ასული ელექტრა, რომელმაც უშვა მას მალი ირისი და თმამშვენიერი ჰარპიები – აელო და ოკიპეტე, რომლებიც ქარის ქროლვასა და ფრთამალ ჩიტებსავით სწრაფად დაფრინავენ, ფრთოსნებზე მაღლა დანავარდობენ ცაში.
ფორკისს კეტომ უშვა ლამაზღაწვება, დაბადებითვე თმაჭაღარა დედაბრები – გრაიებს რომ ეძახიან უკვდავი ღმერთნი თუ მიწაზე მოსიარულე კაცნი – კოხტად მოსილი პემფრედო, ზაფრანისფერკაბიანი ენიო, გორგონები, დიდებული ოკეანოსის გადაღმა, ღამის სამანთან რომ ბინადრობენ ხმაწკრიალა ჰესპერიდების ახლოს, სთენო, ევრიალე და მედუსა, ვინც უბედობა გადაიტანა. მედუსა მოკვდავი იყო, უკვდავნი და უბერებელნი სთენო და ევრიალე იშვნენ. მედუსასთან მუქკულულებიანი პოსეიდონი დაწვა რბილ მდელოზე, გაზაფხულის ყვავილებში. და როდესაც ფორკისის ასულს პერსევსმა თავი მოჰკვეთა, მისი სხეულიდან ამოხტნენ დიადი ქრისაორი და ცხენი პეგასოსი. ამ ბედაურს ეს სახელი იმიტომ შეარქვეს, რომ ოკეანოსის წყაროებთან იშვა, ხოლო ჭაბუკს ქრისაორი უწოდეს, რაკი ოქროს ჯავარდენი ეპყრა ხელთ დაბადებისას. პეგასოსი გაფრინდა, დატოვა მიწა, ჯოგებისა და ფარების მშობელი, უკვდავთ ეახლა და ზევსის სახლში ბინადრობს. ჭექა-ქუხილი და მეხი მიაქვს მას ბრძენ ზევსთან. ხოლო ქრისაორი ტრფობით შეერთო კალიროეს, დიდებული ოკეანოსის ასულს, და შვა სამთავიანი გერიონი. გერიონი საკუთარ ტაატით მავალ ნახირთან ახლოს ჰერაკლეს ძალამ გამოასალმა სიცოცხლეს ზღვით გარემოცულ ერითეაზე იმ დღეს, როდესაც მას ოკეანოსის დინება გადაელახა და თავის ფართოშუბლა ხარ-ძროხას მიერეკებოდა წმინდა ტირინსისკენ. ჰერაკლემ ორთოსიც და მენახირე ევრიტიონიც მოკლა ბნელ ახორში, დიდებული ოკეანოსის გადაღმა.
 
კეტომ ღრმა ეხში შვა კიდევ ერთი, მოურეველი ურჩხული, რომელიც არაფრით ჰგავს არც მოკვდავ ადამიანებს და არც უკვდავ ღმერთებს: მრისხანე ღმერთქალი ექიდნა – ღვთიური მიწის წიაღში მობინადრე ნახევრად თვალჟუჟუნა, ლამაზღაწვება ნიმფა, ნახევრად კი უზარმაზარი, საშინელი, დიდი, ბზინვარეპერანგიანი და უმი ხორცის მჭამელი გველი. მიწის წიაღქვეშ, ამოტეხილ კლდეში აქვს მას მღვიმე უკვდავ ღმერთთა და მოკვდავ კაცთაგან შორს. აქ გამოუყვეს მას ღმერთებმა საბინადროდ დიდებული სამყოფლო. მიწის ქვეშ, არიმაში დარაჯად დგას ულმობელი ექიდნა – ეს უკვდავი, მარად უბერებელი ნიმფა.
ამბობენ, რომ საზარელი, კადნიერი, ბიწიერი ტიფონი შეერთო სიყვარულით ამ თვალჟუჟუნა ასულს. დაორსულდა ექიდნა და მრისხანე შვილები დაბადა. თავდაპირველად შვა მან ორთოსი, გერიონის ძაღლი, შემდეგ დაბადა მოურეველი, ზარდამცემი, უმი ხორცის მჭამელი კერბეროსი – მჭექარეხმიანი, ორმოცდაათთავიანი, შეუბრალებელი, ღონიერი ძაღლი ჰადესისა. ამის შემდეგ ექიდნამ შვა ლერნეს ავგული ჰიდრა, რომელიც თეთრმკლავება ჰერამ გამოკვება, როდესაც ძალგულოვან ჰერაკლეზე უზომოდ იყო განრისხებული. ჰიდრა, მონადავლე ათენას ნებით, ზევსის ვაჟმა, ამფიტრიონის სახლეულის წევრმა ჰერაკლემ მოკლა ბრძოლისმოყვარე იოლაოსთან ერთად თავისი უწყალო ხმლით. ჰიდრამ შვა უქრობი ცეცხლის მფრქვეველი, საზარელი, დიდი, ფეხმარდი და ძლიერი ქიმერა, რომელსაც სამი კეტომ ღრმა ეხში შვა კიდევ ერთი, მოურეველი ურჩხული, რომელიც არაფრით ჰგავს არც მოკვდავ ადამიანებს და არც უკვდავ ღმერთებს: მრისხანე ღმერთქალი ექიდნა – ღვთიური მიწის წიაღში მობინადრე ნახევრად თვალჟუჟუნა, ლამაზღაწვება ნიმფა, ნახევრად კი უზარმაზარი, საშინელი, დიდი, ბზინვარეპერანგიანი და უმი ხორცის მჭამელი გველი. მიწის წიაღქვეშ, ამოტეხილ კლდეში აქვს მას მღვიმე უკვდავ ღმერთთა და მოკვდავ კაცთაგან შორს. აქ გამოუყვეს მას ღმერთებმა საბინადროდ დიდებული სამყოფლო. მიწის ქვეშ, არიმაში დარაჯად დგას ულმობელი ექიდნა – ეს უკვდავი, მარად უბერებელი ნიმფა.
თავი ჰქონდა: ერთი – თვალებმოგიზგიზე ლომის, მეორე – თხის, მესამე – ძლიერი გველეშაპის. შესაბამისად, სხეულის წინა ნაწილი ქიმერას ლომისა ჰქონდა, უკანა – გველეშაპის, ხოლო შუა – თხის და ბრიალა ცეცხლს აფრქვევდა საშინელი ძალით. მოგვიანებით იგი პეგასოსმა და ქველმა ბელეროფონტესმა განგმირეს. თუმც მანამდე ქიმერა მოიხიბლა ორთოსით და მისგან შვა კადმეელთა შემმუსვრელი, დამღუპველი სფინქსი და ნემეის ლომი, რომელიც ზევსის სახელოვანმა მეუღლემ, ჰერამ გაზარდა და ადამიანთა სასჯელად ნემეის სერებზე მიუჩინა ადგილი. აქ ბინადრობდა იგი, მუსრს ავლებდა კაცთა მოდგმას, დაეპატრონა ნემეის ტრეტოსს და აპესასს, მაგრამ ჰერაკლეს ძალის სიდიადემ განგმირა ბოლოს.
კეტო სიყვარულით შეერთო ფორკისს და შვა საკუთარ შვილთა შორის უმრწემესი საზარელი გველი, რომელიც ვრცელ საზღვრებთან, ლეგა მიწის იდუმალ ადგილას იცავს ოქროს ვაშლებს. აი, ეს მოდგმა იშვა კეტოსა და ფორკისისაგან<ref name=autogenerated1>[https://view.publitas.com/p222-14553/hesiode-teogonia/page/4/ ჰესიოდე «თეოგონია»], გვერდი 4.</ref><ref name=autogenerated2>[https://view.publitas.com/p222-14553/hesiode-teogonia/page/5/ ჰესიოდე «თეოგონია»], გვერდი 5.</ref><ref>[https://view.publitas.com/p222-14553/hesiode-teogonia/page/6/ ჰესიოდე «თეოგონია»,] გვერდი 6.</ref><ref>[https://view.publitas.com/p222-14553/hesiode-teogonia/page/7/ ჰესიოდე «თეოგონია»,] გვერდი 7.</ref><ref name=autogenerated3>[https://view.publitas.com/p222-14553/hesiode-teogonia/page/8/ ჰესიოდე «თეოგონია»], გვერდი 8.</ref>.
|-----
| rowspan="2" align="center" |3
| align="center"|'''[[ტეთისი (მითოლოგია)|ტეთისი]]''' ({{lang-grc|Τηθύς}})<br />[[File:Tethys mosaic 83d40m Phillopolis mid4th century -p2fx.2.jpg|thumb|260px|center|თეტისის მოზაიკა (დეტალი) ფილიპოპოლისიდან (თანამედროვე [[შაჰბა]], [[სირია]]), [[IV საუკუნე]], შაჰბას მუზეუმი.]]
| align="center"|ზღვის ქალღმერთი<ref> სენეკა «მედეა»: 378; ლუკანი «ფარსალოსი»: X, 204.</ref>.
| align="center"|
| <small>ტეთისმა ოკეანოსს უშვა ჩქერალებიანი მდინარეები: ნილოსი, ალფეოსი, ღრმამორევებიანი ერიდანოსი, სტრიმონი, მეანდროსი, ლამაზად მდინარი ისტროსი, ფასისი, რესოსი, ვერცხლისფერჩქერალებიანი აქელოოსი, ნესოსი, როდიოსი, ჰალიაკმონი, ჰეპტაპოროსი, გრენიკოსი, ესეპოსი, ღვთაებრივი სიმოისი, პენეოსი, ჰერმოსი, ნარნარად მდენი კეკოსი, დინებალაღი სანგარიოსი, ლადონი, პართენიოსი, ევენოსი, არდესკოსი და ღვთაებრივი სკამანდროსი.
 
ტეთისმა შვა ასევე მოდგმა წმინდა ასულებისა, რომლებიც მეუფე აპოლონთან და მდინარეებთან ერთად ხელმძღვანელობენ ქვეყნად ჭაბუკთა დავაჟკაცებას — ამ მოვალეობის აღსრულება მათ ზევსისგან ერგოთ წილად. ეს ასულები არიან: პეითო, ადმეტე, იანთე, ელექტრა, დორისი, პრიმნო, ღვთისდარი ურანია, ჰიპო, კლიმენე, როდეა, კალიროე, ძეუქსო, კლიტია, იდიია, პასითოე, პლექსავრა, გალაქსავრა, თვალწარმტაცი დიონე, მელობოსისი, თოე, სანდომიანი პოლიდორა, მომხიბლავი გარეგნობის კერკეისი, შვლისნუკრისთვალება პლუტო, პერსეისი, იანეირა, აკასტე, ქსანთე, ტურფა პეტრეა, მენესთო, ევროპე, მეტისი, ევრინომე, ზაფრანისფერკაბიანი ტელესტო, ქრისეისი, ასია, თვალწარმტაცი კალიფსო, ევდორა, ტიქე, ამფირო, ოკიროე და სტიქსი, რომელიც დებს შორის ყველაზე გამორჩეულია. ესენი არიან ოკეანოსისა და ტეთისის უფროსი ასულნი, თუმცა მათ გარდა მრავალი სხვა შვილიც შეეძინათ ამ მშობლებს. სულ სამი ათასი აშოლტილი ასული უვის ოკეანოსს, რომლებიც კიდით კიდე გაბნეულან და, ქალღმერთთა შორის სახელოვანნი, ყველგან ბინადრობენ — მიწაზეც და ღრმა წყლებშიც. სამი ათასი ვაჟიც უვის ოკეანოსს — მორაკრაკე მდინარეები, რომლებიც მას დედოფალმა ტეთისმა უშვა. ყველა მათგანის სახელის ჩამოთვლა ძნელია მოკვდავი ადამიანისათვის, თუმცა თითოეულმა კაცმა იცის ოკეანოსის იმ ძეთა სახელები, რომელნიც მასთან ახლოს ბინადრობენ<ref name=autogenerated3>[https://view.publitas.com/p222-14553/hesiode-teogonia/page/8/ ჰესიოდე «თეოგონია»], გვერდი 8.</ref>.
|-----
| align="center"|'''[[ოკეანოსი]]''' ({{lang-gr|Ωκεανός}})<br />[[ფაილი:ZeugmaMuseum3.jpg|thumb|260px|center|მოზაიკა ოკეანოსის და ტეთისის გამოსახულებით, [[ზეუგმის მოზაიკის მუზეუმი]], [[გაზიანთეფი]].]]
| align="center"|ზღვის ღმერთი
|
| <small>[[ჰესიოდე|ჰესიოდეს]] მიხედვით, ოკეანე — ტიტანია, ძე [[ურანოსი|ურანოსისა]] (ზეცა) და [[გეა|გეასი]] ([[დედამიწა]]), ძმა [[კრონოსი|კრონოსის]], ჰიპერიონის და [[რეა|რეასი]], ძმა და მეუღლე ტეთისის ({{lang-gr|Τηθύς}}).
|-----
| align="center"|4
| align="center"|'''[[ფაზისი (მითოლოგია)|ფაზისი]]'''<ref>[http://meufeanania.info/fazisi/ მანგლელი მიტროპოლიტი ანანია „ფაზისი“]</ref> ({{lang-gr|Φάσις}})<br />[[ფაილი:Valley of Rioni in Chkvishi Near Tabidzes' Home Museums.JPG|thumb|260px|center|[[რიონი|რიონის]] ხეობა [[ჭყვიში (ვანის მუნიციპალიტეტი)|ჭყვიშში]], [[გალაკტიონ და ტიციან ტაბიძეების სახლ-მუზეუმი|ტაბიძეების სახლ მუზეუმის]] მახლობლად.]]
| align="center"|მდინარის ღმერთი
|
|<small>[[ბერძნული მითოლოგია|ბერძნული მითოლოგიის]] მიხედვით, კოლხეთის [[პოტამოი|მდინარის ღმერთი]]. [[ფაზიანიდები|ფაზიანიდების]] საშთამომავლო შტოს ფუძემდებელი.</small>
|-----
|}
 
==ღმერთ-კაცნი<ref>[http://dspace.gela.org.ge/handle/123456789/5098 მ. გ. ჯანაშვილი „საქართველოს ისტორია უძველეს დროითგან 985 წლ. ქრ. შ.“]: ბ. ღმერთ-კაცნი. ტომი I, გვერდები: 92, 93, 94, 95, 96.</ref>==
* [[ჰელიოსი]] — [[ტიტანი|ტიტან]] ჰიპერიონის და თეიას ძე. კოლხთა ლეგენდარული მეფის აიეტის მამა. ითვლება კოლთა პირველ მბრძანებლად (მაგ. მსგავსებას ავლენს ეგვიპტელი ისტორიკოსების მტკიცებასთან თითქოს ეგვიპტის სამეფოს დამაარსებელი ღმერთი ოსირისი იყო, რათა ხაზი გაესვათ მმართველი დინასტიის ღვთიურ წარმომავლობაზე).
[[ფაილი:Vaxushti Bagrationi Genealogy of Georgian Kingdom 1.jpg|thumb|300px|საქართველოს სამეფოს გენეალოგია [[ვახუშტი ბაგრატიონი|ვახუშტის]] მიხედვით.]]
* [[აიეტი (მითოლოგია)|აიეტი]] — ბერძენთა მიერ აღწერილია, როგორც ძვ. წ. XVI საუკუნის კოლხთა ძლევამოსილი მეფე და ზოგიერთ ისტორიკოსთა მიერ ისტორიულ პერსონად არის მიჩნეული, თუმცა ამის დამადასტურებელი სხვა წყარო არ არსებობს.
[[ფაილი:Ilion---metopa.jpg|thumb|300px|ჰელიოსი თავის ეტლში, ძვ. წ. IV საუკუნის დასაწყისი, [[ათენა|ათენას]] ტაძარი, [[ტროა|ილიონი]].]]
* [[მენერტასი]] (ძვ.წ. 535-495)<ref name="გგ">გიორგი გაგლოევი, [http://dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/143871/1/Saqartvelos_Mmartvelebi.pdf საქართველოს მმართველები: უძველესი დროიდან დღემდე], 2016.</ref> — კოლხეთის ძლევამოსილი მეფე, რომელმაც აღადგინა კოლხთა გაპარტხებული სამეფო. იგი იყო სპარსეთის სამხედრო მოკავშირე. სწორედ მის დროს ქსერქსეს არმიაში მან გაგზავნა კოლხური სამხედრო ძალები.
[[ფაილი:03-01b.gif|thumb|300px|[[არგონავტები|არგონავტების]] მოგზაურობის მარშრუტი.]]
* [[მეგარონი (კოლხეთი)|მეგარონი]] (ძვ.წ. 495-460)<ref name="გგ" /> — აიეტიდების დინასტიის ხელისუფალი და კოლხეთის მეფე.
[[ფაილი:Château de Versailles, salon de Diane, Jason et les Argonautes débarquant en Colchide, Charles de La Fosse.jpg|thumb|300px|[[იასონი]] და [[არგონავტები]] ჩამოსულები [[კოლხეთის სამეფო|კოლხეთში]]. „არგონავტიკა“ მოგითხრობს მითს არგონავტების მოგზაურობის შესახებ, [[ოქროს საწმისი|ოქროს საწმისის]] მოპოვების მიზნით. ეს ფერწერა განთავსებულია [[ვერსალის სასახლე|ვერსალის სასახლეში]].]]
* [[სავლაკი]] (ძვ. წ. II საუკუნის დასაწყისი)<ref name="გგ" /> — კოლხეთის მეფე ადრეელინისტურ ხანაში.
[[ფაილი:Golden Fleece, part of Georgian cities COAs.svg|thumb|300px|[[ოქროს საწმისი]], გამოსახული საქართველოს ზოგიერთი ქალაქის გერბზე.]]
* [[ქუჯი]] (ძვ. წ. 302-237) — ეგრისის ერისთავი იბერიის მეფე ფარნავაზ I-ის (ძვ. წ. 302-237) დაქვემდებარებაში (შუასაუკუნეების ქართულ წყაროებზე დაყრდნობით).
[[ფაილი:Martin Didier Pape - Plaque with Medea's Murder of Absyrtus - Walters 44281.jpg|thumb|300px|''[[მედეა (მითოლოგია)|მედეას]] მიერ [[აფსირტე|აფსირტეს]] მკვლელობის მემორიალური დაფა'' შესრულებული მარტინ დიდიე ფეიფის მიერ [[1580|1580-სა]] და [[1600|1600 წელს]] შორის.]]
* [[აკა]] (''აკე'', ''ბასილეუს აკუ'') (ძვ. წ.190) — კოლხთა მეფე; მისი სახელი ნაპოვნია მის მიერ გამოშვებულ მონეტაზე.
[[ფაილი:Aeetes Accepts the Dismembered Corpse of Absyrte..jpg|thumb|300px|"[[აიეტი (მითოლოგია)|აიეტი]] იღებს [[აფსირტე|აფსირტეს]] დანაწევრებულ გვამს". გრავირებული რენე ბუავენის მიერ, ლეონარდ ტირის შემდეგ, [[1563|1563 წელს]].|right]]
* [[აკუსილოხი]] — კოლხეთის ჰიპთეტური მეფე ძვ. წ. 179 წლითვის
{| class="wikitable sortable"
* [[მოაფერნე]] (ძვ.წ. დაახლ. 66წ.) — [[პონტო]]ს დაქვემდებარებაში.მითრიდატეს ახლო მეგობარი. ცნობილი ბერძენი გეოგრაფის სტრაბონის დედის ბიძა,
!width="2%"| №
* [[მითრიდატე (კოლხეთი)|მითრიდატე ქრესტუსი]] (ძვ. წ. 85-83წწ.) — [[პონტო]]ს დაქვემდებარებაში.მითრიდატეს შვილი.
!width="18%"| სახელი
* [[ოლთაკე]] (ძვ.წ. 65) — [[პონტო]]ს დაქვემდებარებაში. კოლხი სკეპტუხი, მითრიდატეს ერთგული მეგობარი, რომელმაც ხმლით გაუწია წინააღმდეგობა პომპეუსს კოლხეთში შეჭრისას.
!width="14%"| ტიტული
* [[მაქარესი]] (ძვ. წ. 65) — [[პონტო]]ს დაქვემდებარებაში. კოლხი სკეპტუხი.
!width="14%"| ქრონიკები
* [[ორქოზი]] (ძვ.წ. 65) — [[პონტოს სამეფო|პონტოს]] დაქვემდებარებაში. კოლხი სკეპტუხი, მითრიდატეს მოკავშირე. არ დაემორჩილა კოლხეთში შემოჭრილ პომპეუსს. დამარცდა და თავი კავკასიის მთებს შეაფარა.
!width="60%"| შენიშვნა
* [[არისტარქე]] (ძვ. წ. 64-47) — პომპეუსის დაქვემდებარებაში. ქვეყნის ფაქტობრივი მმართველი. უკანასკნელი და ყველაზე ცნობილი კოლხი მმართველი ელინისტურ ეპოქაში. დაიღუპა ფარნაკეს კოლხეთში შემოჭრისას (ძვ.წ. 47წ.)
|-----
|- style="background:#fff;"
| align="center"| 1
| align="center"|'''[[ქართლოსი]]'''<br />[[File:Thargamosids.JPG|thumb|260px|center|თარგამოსი და მისი ვაჟები:<br>ფიგურების განლაგება მარცხნიდან მარჯვნივ: [[მოვაკანოსი]], [[ბარდოსი]], [[ქართლოსი]], [[ჰაოსი]], [[თარგამოსი]], [[ლეკოსი]], [[ჰეროსი]], [[კავკასოსი]], [[ეგროსი]]. ქართული ქრონიკების გადაშლილი ფოლიო ([[ვახტანგ VI|ვახტანგისეული]] რეპროდუქცია), 1700-ანი წლები.]]
| rowspan="2" align="center" |[[ქართველთა ეთნარქები]]
| rowspan="2" align="center" |[[ძვ. წ. 2116|2116 ქრ. წ.]]<ref>[http://dspace.gela.org.ge/handle/123456789/5098 მოსე ჯანაშვილი „საქართველოს ისტორია უუძველეს დროითგან 985 წლ. ქრ. შ.“]. ტომი I, გვერდი — 8 —. ტფილისი, ელექტრონითმბეჭდავი ამხ. „შრომა“. მიხეილის პრ. №65, 1906.</ref>–
| <small>'''ა. ქართლოსი.''' პირველ კაცს საქართველოში ერქვა ქართლოსი (ქართ(ლ)ისი), პირველ ქალაქს ქართ(ლ)ი, პირველი საფიცარი იყო საფლავი ქართლოსისა.</small>
|- style="background:#fff;"
| align="center"| 2
| align="center"|[[ეგროსი|კოლხი]] ({{lang-gr|Κολχί}})
| <small>'''ბ. კოლხი.''' მნასი პეტრონი, ერატოსთენის მიწაფე ამბობს, [[კოლხები|კოლხებს]] ასეთი სახელი დაენათლათ კოლხისაგან, რომელიც იყო ძე ფაზისაო (ამ შემთხვევაში „ფაზის“ შეიძლება ყოფილიყო კავკასიანთა ენების მზე (ბჟა, ვაზ, ბაყ, ბეღ).</small>
|- style="background:#fff;"
| align="center"| 3
| align="center"|'''[[ჰელიოსი]]''', ''ჱელიოს ({{lang-gr|Ήλιος}}) (მზე)''<br />[[ფაილი:Head Helios AM Rhodes E49.jpg|thumb|260 px|right|ჰელიოსის თავი, [[როდოსი|როდოსის]] არქეოლოგიურ [[მუზეუმი|მუზეუმში]].]]
| align="center"|მზის [[ღმერთი]]
| align="center"|
| <small>'''გ. მზე.''' კოლხის შვილი იყო [[ჰელიოსი|ჱელიოს]] (მზე).</small><br /><small>'''დ. ჱელიოს''' ჰყვანდა შვილები აჲეთისი, პერსე, ცირცეა, პასიფაჲ (მეუღლე მინოსისა).</small>
|- style="background:#fff;"
| align="center"| 4
| align="center"|'''[[აიეტი (მითოლოგია)|აიეტი]]''', ''ეეტ'', ''აჲეთისი'' ({{lang-gr|Αιήτης}})<br />[[ფაილი:Bartolomeo di giovanni, gli argonauti in coclide, 1487, 03.jpg|thumb|260px|center|[[აიეტი (მითოლოგია)|მეფე აიეტი]] (ბარტოლომეო დი ჯოვანი, [[1487]]).]]
| align="center"|კოლხეთის მეფე
| align="center"|
| <small>'''ე. აჲეთისი''', ძე მზისა. იგი მეფეა კოლხთა და [[მეოტები|მეოტებისა]] (მეოტიის ზღვა – [[აზოვის ზღვა]]) ცოლად ჰყავს თავის ძმის [[პერსე|პერსეს]] ასული ქალ-ღმერთი [[ჰეკატე|ჱეკატა]]. მისი ვაჟებია ეგიალაჲ და აბსირტი და ასულნი [[ქალკიოპე]] და [[მედეა (კოლხი)|მედეა]]. მისს ოქროს დარბაზში არის სხივოსანი ისრები ფეხმარდ მზისა. იგი კაცის მკვლელია, ჰხოცავს ყველა უცხოელს და ძლიერია ისე, რომ შეედრება მეომრობის ღმერთს არიას. [[აია (მითოლოგია)|აიას]] გარდა აქვს ქალაქები [[ქუთაისი]] და სიბარის, საცა იყო შვენიერი სასახლეები. ვინც მის წინა ეზოში შედიოდა, ჰკვირობდა, როდესაც ჰხედავდა კედლებს, განიერ კარებს და სვეტებს. სახლის ზემო ნაწილს ამშვენებდა ბრინჯაოს ხვეულები. შესავალ კარებთან მაღლა ეხვეოდა ვაზის ბარდანი. მის ჩრდილოში იყო 4 აუზი: ერთისგან რძე გამოსჩქეფდა, მეორისგან – ღვინო, მესამისგან – სურნელოვანი ზეთი და მეოთხისგან წყალი, რომელიც ზამთარს თბილი იყო და ზაფხულს ცივი, ვით ყინვა. ამ „საღმრთო“ საგნებს გარდა მეფეს ჰყვანდა კიდევ ხარები, სპილენძის რქიანი და სპილენძის პირიანი, რომელთაგან ცეცხლი გამოდიოდა, აგრეთვე ფოლადის ნაჭრისაგან გაკეთებული გუთანი. აჲეთისი ტანზე იცვამდა მაგარ ჯავშანს, თავზე იხურავდა ოქროს ჩაფხუტს, რომელიც ბრწყინავდა ოკეანედამ ამომავალ მზის გულივით. ხელში იღებდა მრგვალ ფარს, მრავალ ტყავებისაგან გაკეთებულს, და ისეთს დიდს ლახვარს, რომ ჰერკულესს გარდა სხვა გმირს მისი ტარება არ ძალუძდა. გარე გამოდიოდა ოქროს ეტლით, რომელშიაც ება მშვენიერი და სწრაფი, როგორც ქარი, რაშები. ესენი მისთვის მიეცა მზე ღმერთს. ჩაჯდებოდა-რა ეტლში, მარჯვენა ხელზე იკეთებდა მრგვალს ფარს და მარცხენა ხელში იჭერდა ბუმბერაზ ლამპარს. მის გვერდით ურჭობდნენ მეტად დიდ ლახვარს. ეტლს მართავდა აბსირტი. ბოლოს იგი მოკლა მელეაგრმა. სტრაბონი იუწყება: „ქალაქ აიას ახლაც უჩვენებენ ფაზის მდინარეზეო და ყველას სჯერა, რომ აჲეთისი მეფობდა კოლხეთშიო, საცა მისი სახელი დღესაც იხმარებაო“. მართლაც, [[აიეტი (ორატორი)|აჲეთისი]] ერქვა [[გუბაზ II|გუბაზის]] თანამედროვე ქართველს ([[ძვ. წ. 554|554 წ. ქრ. შ.]]).</small>
|- style="background:#fff;"
| align="center"| 5
| align="center"|'''[[ცირცე]]''', ''ცირცეა I'' ({{lang-gr|Κίρκη}})<br />[[File:Circe Offering the Cup to Odysseus.jpg|thumb|260px|center|ცირცე [[ოდისევსი|ოდისევსს]] სთავაზობს თასს (ჯონ უილიამ უოტერჰაუსი, 1891).]]
| align="center"|[[ქალღმერთი|ღმერთქალი]]
| align="center"|
| <small>'''ვ. ცირცეა I''', ღმერთქალი, ენამზიანი, მბზინავთმიანი. ფაზისი, გამოდიოდა-რა ამარანთის მთიდგან და რწყავდა-რა ცირცეას მინდორს, ერთოდა ზღვას. ვენაზითა, ბალახითა და ტირიფებით იყო შემოსილი ეს ცირცეას მინდორი. ცირცეა აქ აგროვებდა წამლის გასაკეთებელ ბალახებს (მისი სახელი ემსგავსება მეგრულს ცირა – გასათხოვარი ქალი და გურულს ციცა).</small>
|- style="background:#fff;"
| align="center"| 6
| align="center"|'''[[პერსე]]''', ''პერსეჲ''
| align="center"|კოლხეთის მეფე
| align="center"|
| <small>'''ზ. პერსეჲ''', ძმა აჲეთისა, მმართველი ტავრიდისა ([[ყირიმი|ყირიმის]]). მან აჲეთისი ტახტიდან ჩამოაგდო, მაგრამ [[მედეა (კოლხი)|მედეამ]] უშველა მამას და ტახტი დაუბრუნა (შეადარე [[ფერსათის მთა|ფერსათი]] (მთაა იმერეთში), ფერის).</small>
|- style="background:#fff;"
| align="center"| 7
| align="center"|'''[[ჰეკატე]]''', ''ჱეკატა'' ({{lang-gr|Εκάτη}})<br />[[ფაილი:William Blake 006.jpg|thumb|260px|center|სამმაგი ჰეკატე ([[უილიამ ბლეიკი]], 1795).]]
| align="center"|ღმერთქალი
| align="center"|
| <small>'''ჱ. ჱეკატა''', ღმერთქალი, [[პერსე|პერსეს]] ასული და მეუღლე [[აიეტი (მითოლოგია)|აჲეთისა]]. უყვარდა ნადირობა. თუ ნადირი არ შეხვდებოდა, ხოცავდა კაცებს. ყველაზე მეტად შეისწავლა წამლების გაკეთება და აღმოაჩინა წამალი [[aconitum]]. მოიგონა-რა წამლები, მოწამლა თავისი მამა და დაიპყრა მისი სამეფო და მერე ააგო ტაძარი არტემიდისა, რომელსაც სწირავდა ყველა უცხოელს, რომელიც გაბედავდა მის ქვეყანაში შემოსვლას. ჱეკატას პატივად ააგეს ბრწყინვალე ტაძარი. მას იცავდნენ გველები ნორჩ მუხის ტოტების ჩდილში. ლამპრები ანათებდნენ არემარეს. მის გარშემო ძაღლების საშინელი ყეფა ისმოდა. ველები ირყეოდნენ მის ფერხთ ქვეშ და ყუოდნენ წყლის ალები, მცხოვრებნი ამარანთის ფაზისის ჭაობებში (შეადარე: Amaranta ქართულს ამირან-თა, ამირანის მთა).</small>
|- style="background:#fff;"
| align="center"| 8
| align="center"|'''[[აფსირტე]]''', ''აბსირტ (აბსარ)'' ({{lang-gr|Άψυρτος}})<br />[[ფაილი:Herbert James Draper, The Golden Fleece.jpg|thumb|260px|center|[[მედეა (მითოლოგია)|მედეა]] ბრძანებს [[აფსირტე|აფსირტეს]] [[არგო|არგოს]] ბორტს მიღმა გადაგდებას ([[ოქროს საწმისი]], ჰერბერტ ჯეიმს დრეიპერი, [[1904]]).]]
| align="center"|კოლხეთის მეფის თანა-მმართველი
| align="center"|<small>კოლხეთი ხშირად ეყოფოდა საქართველოს სამეფოს. მას საკუთარი მეფეებიც ჰყავდა, მაგალითად, ჰეტიუსი, რომელიც არგონავტთა ლაშქრობამდე მეფობდა აქ, და მისი ძე რეტა I, ვინც [[არგონავტები]] მიიღო ([[ძვ. წ. 1292|1292 ძვ. წ.]])<ref>[http://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/101625/ მიხეილ თამარაშვილი „ქართული ეკლესია დასაბამიდან დღემდე“]: III. – ფინიკიელთა და ბერძენთა მიერ საქართველოს სიმდიდრეთა გამოყენება. გვერდი: 86.</ref>.</small>
| <small>'''თ. აბსირტ''' აჲეთის ძე. მისი სახელი ეწოდებოდა პონტოს კუნძულს აბსარს (ქართლის ცხოვრება, როგორც იყო ნათქვამი, აფხაზებს უწოდებს აფსარ, აბშილი. თავის თავს იგინი უწოდებენ აბსუა, თავის ქვეყანას – აბსნ).</small>
|- style="background:#fff;"
| align="center"| 9
| align="center"|'''[[ქალკიოპე]]''', ''ხალკიოპე'' ({{lang-gr|Χαλκιόπη}})
| align="center"|
| align="center"|
| <small>'''ი. ქალკიოპე''', ასული [[აიეტი (მითოლოგია)|აჲეთისა]]. ოქროს ვერძით, რომ კოლხეთს მოვიდა ფრიქსი, ეს ვერძი აქ შესწირა კრონოსს. შემდეგ იგი მიიღო აჲეთმა, რომელმაც მას მიათხოვა თავისი ასული ქალკიოპე. მისგან იშვნენ არგი, ფრონტის, მელასი და ციტისორი. ფრიქსი მოკლა აჲეთმა, რადგან მკითხავმა უთხრა, მოსული სტუმარი მოგკლავსო. მისი შვილები ნავში ჩასხდნენ და წავიდნენ. იღუპებოდნენ, რომ მოასწრო მათ იაზონმა, რომელიც კოლხეთს მოდიოდა. იაზონმა იგინი გადასხა თავის ხომალდზე. მათ დაამალინეს ხომალდი და თვითონ მოვიდნენ დედასთან და შეატყობინეს მიზეზი იაზონის მოსვლისა. ქალკიოპემ დახმარება სთხოვა თავის დას მედეას.</small>
|- style="background:#fff;"
| align="center"| 10
| align="center"|'''[[ცირცე (აიეტის ასული)|ცირცე]]''', ''ცირცეა II'' ({{lang-gr|Κίρκη II}})
| align="center"|
| align="center"|
| <small>'''ია. ცირცეა II''', [[აიეტი (მითოლოგია)|აჲეთის]] ასული. თავის დედა [[ჰეკატე|ჰეკატესავით]] ესეც წამლების კეთებას სწავლობდა და ბევრი ახალი წამალი აღმოაჩინა, ასე რომ ამ მეცნიერებაში სხვას არ დაუვარდებოდა. იგი მიათხოვეს [[სკვითები|სკვითის]] მეფეს, რომელიც მოწამლა და გამეფდა. მაგრამ ფიცხად და ულმობლად ეპყრობოდა ქვეშევრდომებს, რომელთაც იგი განაძევეს.</small>
|- style="background:#fff;"
| align="center"| 11
| align="center"|'''[[მედეა (კოლხი)|მედეა]]''' (მედია) ({{lang-gr|Μήδεια}})<br />[[ფაილი:Medea-Sandys.jpg|thumb|260px|center|[[მედეა (მითოლოგია)|მედეა]] (ენტონი ფრედერიკ ოგასტას სენდისი, ბირმინგემის მუზეუმი და არტ გალერეა, 1868.)]]
| align="center"|კოლხეთის მეფის თანა-მმართველი
| align="center"|
| <small>'''იბ. მედეა=მედია''', ასული აჲეთისა. მისი მორთვა: „რაწამს ცისკარმა აღმოაშუქა, მედეამ შეიკრა თავისი აწეწილი თმები და დაიბანა ხმელ-ხმელი ლოყები; ტანზე კი იცხო სანეკტარო ნელსაცხებელი. მერე ჩაიცვა ლამაზი ტანისამოსი და შეიკრა იგი მოკაუჭებული ღილებით. გასურნელოვანებული თავი დაიბურა თეთრის რიდეთი. თავის მხევლებს, რომელნიც იყვნენ მის ტოლნი და რიცხვით 12-ნი, უბრძანა შეებათ ჯორაკები ეტლში, რადგან ჱეკატეს ბრწყინვალე ტაძარში წასვლას აპირებდა“. — მან იცის გაკეთება წამლებისა, შხამისა და ნელსაცხებელისა. წამალს ამზადებდა შავის წვენით იმ ძირკვებისა, რომელიც ეშოვნა კასპიის ჱეკატეს ტაძარში. იგი იყო მზის ტაძარში, როდესაც მოვიდა [[იაზონი]]. ეს მოეწონა მედიას და შეჰპირდა, შენი მეუღლე ვიქნებიო. მანვე ასწავლა იაზონს ხერხი [[ოქროს საწმისი|ოქროს საწმისის]] გასატაცებლად. მერე ჩასხდნენ ხომალდში, რომელსაც ერქვა [[არგო]], და წავიდნენ. ათინაში იგი გაეყარა იაზონს და შეირთო [[ეგევსი|ეგეა]], რომლისგან ეყოლა [[მიდი]]. [[თეზევსი|თეზეოსთან]] მომდურების გამო, მედეა განაძევეს. მაშინ მას შეურიგდა იაზონი და ერთად დაბრუნდნენ კოლხეთს. აქ მაშინ მეფობდა [[პერსე]], რომელსაც თავისი ძმა [[აიეტი (მითოლოგია)|აიეთისი]] ტახტიდან ჩამოეგდო. მედეამ უშველა მამას და ტახტი დაუბრუნა მერე წავიდა აღმოსავლეთს, კასპიის ზღვის პირად, და იქ დააარსა სამეფო, რომელსაც ეწოდა მედია ანუ მისის შვილის სახელი - [[მიდია]]<ref>მედეას შვილმა მიდმა, აპოლოდორის სიტყვით, დაიპყრა მრავალი ბარბაროსთა ქვეყნები, თავისს სამფლობელოს დაარქვა მიდია და თვითონ მოკვდა ინდოეთის ლაშქრობაში.</ref>.</small>
|- style="background:#fff;"
| align="center"| 12
| align="center"|'''[[მიდი]]''' ({{lang-gr|Μῆδος}})
| align="center"|კოლხეთის მეფე
| align="center"|
| <small>[[ბერძნული მითოლოგია|ბერძნული მითოლოგიის]] პერსონაჟი. [[მედეა (კოლხი)|მედეას]] და [[ეგევსი|ეგეას]] ძე. მედეას შვილმა მიდმა, აპოლოდორის სიტყვით, დაიპყრა მრავალი ბარბაროსთა ქვეყნები, თავისს სამფლობელოს დაარქვა [[მიდია]] და თვითონ მოკვდა ინდოეთის ლაშქრობაში.</small>
|- style="background:#fff;"
|}
 
== გენეალოგია ==
=== კოლხები ბერძნულ მითოლოგიაში ===
კოლხეთის მითოლიგიური პერსონაჟები არიან [[აიეტი (მითოლოგია)|აიეტი]], [[ეიდია]], [[პასიფაე]], [[კირკე]], [[მედეა]], [[ქალკიოპე]] და [[აფსირტე]]. ძველ საბერძნეთში გავრცელებული იყო მითი არგონავტების შესახებ, სადაც ასახული იყო ძველი ბერძნების წარმოდგენა კოლხეთის სამეფოზე. მითი იმით იქცევს ყურადღებას, რომ კოლხეთი ძველ სმაყაროში ცნობილი იიყო როგორც ოქრომრავალი ქვეყანა და შემდგომში ლაზებიც კი წინაპრების ამ სიდიადით ამაყობენ (იხ. [[ეგრისის სახალხო კრება]]). ამიტომაც საფიქრებელია რომ შემდდგომში კოლხეთის მმართველები საკუთარი ლეგიტიმაციის გასამყარებლად სწორედ მითური აიეტის შთამომავლებად მიიჩნვდნენ თავს (მაგ. ქსენოფონტეს ცნობა, რომ ფაზისში ზის კოლხეთის მეფე რომელიც აიეტის შთამომავალია). მითი აეგონავტებზე ასევე საულისხმოა იმითაც რომ აიეტი მეორე ცნობილი მითური მეფის და ცივილიზაციის პირველი წინაძღოლის მეფე [[მინოსი|მინოსის]] თანამედროვედ და მეგობრად მიიჩნევა. მინოსის ცოლი პასიფაე სწორედ აიეტის უფროსი დაა. თუმცა ასევე საინტერესოა მითის გვერდითი დეტალებიც:
 
{{chart top||collapsed=yes}}
*მგლა (რუს. Мгла, ლათინ. Caligo, ბერძ. ὀμίχλη), ნისლის ქალღმერთი. შვა: [[ქაოსი]], ნიუკტა (Nox), გემერა (Dies), [[ერებუსი|ერები]] და ეთერი.
{{გენეალოგია/დასაწყისი}}
*ქაოსი (χάος). შვა: [[გეა]] ({{lang-grc|Γαῖα}}) — დედამიწის განსახიერება ([[საქართველო|საქართველოს]] ბერძნული სახელწოდება გეორგია, აქედან [[Georgia]] – მიწათმოქმედთა [[ქვეყანა]]), [[ეროსი (მითოლოგია)|ეროსი]] (სიყვარული), [[ტარტაროსი]] (უფსკრული), [[ერებუსი|ერები]] (წყვდიადი), ნიუკტა (ღამე), [[ურანი]] ([[ცა]]).
{{გენეალოგია | | | | | | | | | | | | | |ქაოსი|ქაოსი=[[ქაოსი]]}}
*[[ურანი]] (Οὐρανός). ცის ღმერთი, თავდაპირველი მსოფლიოს მპყრობელი. [[გეა|გეას]] ქმარი. შვა: პონტი, [[ჰეკატონხეირები]], [[ციკლოპები]], [[ტიტანები]], გიგანტები, ტიფონი, [[პითონი]] და [[ეროსი]].
{{გენეალოგია | | | | | | | | | | | | |,|-|^|-|.}}
*ჰიპერიონი (Ὑπερίων). ინტერპრეტაციული სახელი: ძალიან მაღალი. თეიას ქმარი. შვა: [[ჰელიოსი]], [[სელენა]] და [[ეოსი]].
{{გენეალოგია | | | | | | | | | | | |ურანოსი|y|გეა|ურანოსი=[[ურანოსი]]|გეა=[[გეა]]}}
*[[ჰელიოსი]] (Ἥλιος) — [[ტიტანი|ტიტან]] ჰიპერიონის და თეიას ძე. კოლხთა ლეგენდარული მეფის აიეტის მამა. ითვლება კოლთა პირველ მბრძანებლად (მაგ. მსგავსებას ავლენს ეგვიპტელი ისტორიკოსების მტკიცებასთან თითქოს ეგვიპტის სამეფოს დამაარსებელი ღმერთი ოსირისი იყო, რათა ხაზი გაესვათ მმართველი დინასტიის ღვთიურ წარმომავლობაზე).
{{გენეალოგია | | | | | | | | | | | | |,|-|^|-|.}}
*[[აიეტი (მითოლოგია)|აიეტი]], [[ბერძნული მითოლოგია|ბერძნული მითოლოგიის]] მიხედვით [[მზე|მზის]] ღმერთის [[ჰელიოსი|ჰელიოსის]] და [[ოკეანიდი|ოკეანიდ]] [[პერსეიდები (მითოლოგია)|პერსეიდას]] ძე. [[კირკე|კირკეს]] და პასიფეას ძმა. [[მედეა|მედეას]], [[ქალკიოპე|ქალკიოპეს]] და [[აფსირტე|აფსირტეს]] მამა. ის დახვდა [[არგონავტები|არგონავტებს]] კოლხეთის სამეფოში.
{{გენეალოგია | | | | | | | | | | | |ოკეანოსი|y|ტეთისი| |ოკეანოსი=[[ოკეანოსი]]|ტეთისი=[[ტეთისი (მითოლოგია)|ტეთისი]]}}
*[[აფსირტე]] —  [[აიეტი (მითოლოგია)|აიეტის]] ძე. ის მოკლულ იქნა [[იაზონი|იაზონის]] მიერ. კოლხთა მემკვიდრე.
{{გენეალოგია | | | | | | | | | | | | | | |!| | | | | |}}
*[[ეგიალეუსი]] — [[აფსირტე|აფსირტეს]] ძე. ის მოკლულ იქნა [[მედეა|მედეას]] მიერ.
{{გენეალოგია | | | | | | | | | | | | | |ფაზისი| |ფაზისი=[[ფაზისი (მითოლოგია)|ფაზისი]]}}
*[[მედეა]] — [[აიეტი|აიეტის]] ქალიშვილი. ზოგიერთი ისტორიკოსის აზრით მედეა შეეცილა მის ძმისშვილს, ეგიალეუსს და მოკლა იგი.
{{გენეალოგია/დასასრული}}
*[[პერსე]], აიეტის ძმა — საწმისის მოვლენების შემდეგ მან მოახდინა ტახტის [[უზურპაცია]].
{{chart bottom}}
*[[მედოსი]], მედეას შვილი. აბატი ბანიერის მიხედვით, ის მიიჩნევა [[მიდია|მიდიის]] დამაარსებლად.
 
{{chart top|ფაზიანიდების საშთამომავლო შტო (გენეალოგია) ბერძენთა გადმოცემით<ref>[http://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/68590/ მოსე ჯანაშვილი „ქართველთა მატიანე“]: „ქართლის ცხოვრების“ ლეგენდები, საქართველოს ისტორიის დასაწყისი. I — 1. საქართველოს დამაარსებელნი (მამასახლისნი). გვერდი 116. საქართველოს პარლამენტის ეროვნული ბიბლიოთეკა, თბილისი, 1903.</ref><ref>[http://dspace.gela.org.ge/handle/123456789/5098 მ. გ. ჯანაშვილი „საქართველოს ისტორია უძველეს დროითგან 985 წლ. ქრ. შ.“], IV. ბერძენთა გადმოცემა: ფაზიანიდების საგვარეულო შტო (გენეალოგია) ბერძენთა გადმოცემით. ტომი I, გვერდი: 12.</ref>|collapsed=no}}
ამ მითოლოგიური კავშირებით და ამ შორეული ტომისთვის ბერძნების მხრიდან ამხელა მნიშვნელობების მინიჭებით და ღირსებებით, რომლითაც იქ მცხოვრები ხალხი მართლაც ამაყობა. კოლხეთის სამეფო გახდა ძველი სამყაროს ერთ ერთი ყველაზე ცნობილი და სახელგანთქმული ადგილი ხოლო ხალხი ამაყობდა კოლთა ძველი სახელით. შეიძლება კოლხეთს არც არასდროს შეუქმნია ძლიერი სახლწიფო, არასდროს ყოლია გამორჩეულად ძლიერი არმია და არც ბევრი მეფე ყოლია რეალურად ისეთი რომელიც იმავე პერიოდის ავტორების საწიერში მოხვდა როგორც ძლიერი ხელისუფალი, მაგრამ ეს მითები და თუნდაც ლეგენდები ცხადყოფს აქ მოსახლე ტომების მიმართ განსაკუთრებულ დამოკიდებულებას მაშინდელი სამყაროს წამყვანი ცივილიზაციის მხრიდან.
{{გენეალოგია/დასაწყისი}}
{{გენეალოგია | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | |ფაზისი| |ფაზისი=[[ფაზისი (მითოლოგია)|ფაზისი]]}}
{{გენეალოგია | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | |!|}}
{{გენეალოგია | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | |კოლხი| | | | კოლხი=[[ეგროსი|კოლხი]]}}
{{გენეალოგია | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | |!| | | | | | |}}
{{გენეალოგია | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | |ჰელიოსი| | | |ჰელიოსი=[[ჰელიოსი|ჰელიოს]] ([[მზე]])}}
{{გენეალოგია | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | |,|-|-|-|+|-|-|-|v|-|-|-|.|}}
{{გენეალოგია | | | | | | | | | | | | | | | | | | | |ეეტ| |პერსე| |ცირცეა I| |პასიფაი| |ეეტ=[[აიეტი (მითოლოგია)|ეეტ]]|პერსე=[[პერსე]]|ცირცეა I=[[ცირცე|ცირცეა I]]|პასიფაი=[[პასიფაი]] ([[მინოსი|მინოსის]] მეუღლე)}}
{{გენეალოგია | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | |:| | | |!| | | | | | | | | | | | | |}}
{{გენეალოგია | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | |D|~|~|ჱეკატა| |ჱეკატა=[[ჰეკატე|ჱეკატა]] (ეეტის მეუღლე)|}}
{{გენეალოგია | | | | | | | | | | | | | | | | | | |,|-|^|-|v|-|-|-|-|v|-|-|-|v|-|-|-|.|}}
{{გენეალოგია | | | | | | | | | | | | | | | | | |ეგიალი| |აბსირტ (აბსარ)| |F|მედეა (მედია)| |ცირცეა II| |ხალკიოპე| |ეგიალი=[[ეგიალი]]|აბსირტ (აბსარ)=[[აფსირტე|აბსირტ (აბსარ)]]|მედეა (მედია)=[[მედეა (მითოლოგია)|მედეა (მედია)]]|ცირცეა II=[[ცირცე (აიეტის ასული)|ცირცეა II]] (სკვითის მეფის მეუღლე)|ხალკიოპე=[[ქალკიოპე|ხალკიოპე]]}}
{{გენეალოგია | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | |:| |:| | | | | | | |:|}}
{{გენეალოგია | | | | | | | | | | | | | | | | | | | |იაზონი|~|~|~|J|ეგევსი| | | | | |ფრიქსე| | |ფრიქსე=[[ფრიქსე|(ფრიქსისაგან)]]|იაზონი=[[იაზონი|(იაზონისაგან)]]|ეგევსი=[[ეგევსი|(ეგეასაგან)]]}}
{{გენეალოგია | | | | | | | | | | | | | | | | | | |,|-|^|-|.| | | | |!| | | |,|-|-|-|+|-|-|-|v|-|-|.|}}
{{გენეალოგია | | | | | | | | | | | | | | | | | |მერმერ| |ფერეტ|მერმერ=მერმერ| |ფერეტ=ფერეტ| |მიდი| |არგ| |ფრონტის| |მელას| |ციტიზორ (კიტიზორ)|მიდი=[[მიდი]]|არგ=არგ|ფრონტის=ფრონტის|მელას=მელას|ციტიზორ (კიტიზორ)=ციტიზორ (კიტიზორ)}}
{{გენეალოგია/დასასრული}}
{{chart bottom}}
 
==იხილეთ აგრეთვე==