|
| image16 = Le Métropolitain Antim crop.jpg| caption16 = [[ანთიმოზ ივერიელი]]
| image17 = სულხან-საბა ორბელიანი.jpg| caption17 = [[სულხან-საბა ორბელიანი]]
| image18 = Vakhtang VI of Kartli (Eastern Georgia).jpg| caption18 = [[ვახტანგ VI|ვახტანგ VI კანონმდებელი]]
| image19 = Besiki (crop).png| caption19 = [[ბესიკი]]
| image20 = Prince Pyotr Bagration.JPG| caption20 = [[პეტრე ბაგრატიონი]]
| image22 = ვაჟა-ფშაველა. ალექსანდრე როინაშვილი cropped.png| caption22 = [[ვაჟა ფშაველა]]
| image23 = Niko Pirosmani (crop).jpg| caption23 = [[ნიკო ფიროსმანი]]
| image24 = TakaishviliStalin.jpg| caption24 = [[ექვთიმეიოსებ თაყაიშვილისტალინი]]
| image25 = GeorgianPrincess classicalMary composerEristavi Zacharia Paliashvili in the early 1900s(2).jpgpng| caption25 = [[ზაქარიამერი ფალიაშვილიშერვაშიძე]]
| image26 = K MardjanishviliGalaktioni2.jpg| caption26 = [[კოტე მარჯანიშვილიგალაკტიონი]]
| image27 = IvaneKonstantine JavakhishviliGamsakhurdia.jpg| caption27 = [[ივანეკონსტანტინე ჯავახიშვილიგამსახურდია]]
| image28 = StalinGeorge Balanchine (1965).jpg| caption28 = [[იოსებჯორჯ სტალინიბალანჩინი]]
| image29 = Shano,Rezo 1887Chkheidze 1966.jpg| caption29 = [[აკაკირეზო შანიძეჩხეიძე]]
| image30 = PrincessIlia Mary Eristavi (2)II.pngjpg| caption30 = [[მერიილია შერვაშიძეII]]
| image31 = Galaktioni2Robert Sturua.jpg| caption31 = [[გალაკტიონრობერტ ტაბიძესტურუა]]
| image32 = KonstantineNona GamsakhurdiaGaprindaschwili 1982 Kissingen.jpg| caption32 = [[კონსტანტინენონა გამსახურდიაგაფრინდაშვილი]]
| image33 = GeorgeManuchar BalanchineMachaidze (1965)1978.jpg| caption33 = [[ჯორჯმანუჩარ ბალანჩინიმაჩაიძე]]
| image34 = NatoDavid VachnadzeKipiani.1981.jpg| caption34 = [[ნატოდავით ვაჩნაძეყიფიანი]]
| image35 = MedeaKatie JaparidzeMelua 1930s- Apple Store Berlin - Germany - 25 Nov. 2013.jpg| caption35 = [[მედეაქეთი ჯაფარიძემელუა]]
| image36 = Rezo Chkheidze 1966.jpg| caption36 = [[რეზო ჩხეიძე]]
| image37 = Hamlet gonashvili 1.jpg| caption37 = [[ჰამლეტ გონაშვილი]]
| image38 = Ilia II.jpg| caption38 = [[ილია II]]
| image39 = Sofiko Chiaureli.jpg| caption39 = [[სოფიკო ჭიაურელი]]
| image40 = Robert Sturua.jpg| caption40 = [[რობერტ სტურუა]]
| image41 = Nona Gaprindaschwili 1982 Kissingen.jpg| caption41 = [[ნონა გაფრინდაშვილი]]
| image42 = Manuchar Machaidze (born 25 March 1949) FC Dinamo Tbilisi Midfielder (1968–1980).jpg| caption42 = [[მანუჩარ მაჩაიძე]]
| image43 = David Kipiani.1981.jpg| caption43 = [[დავით ყიფიანი]]
| image44 = Mchiburdanidze.jpg| caption44 = [[მაია ჩიბურდანიძე]]
| image45 = Cwo 20181121210336b Katie Melua.jpg| caption45 = [[ქეთი მელუა]]
}}
|მოსახლეობა =დაახ. '''5 - 7 მილიონი'''
==საქართველოს ფარგლებს გარეთ==
{{წყარო}}
საქართველოს ფარგლებს გარეთ დიდი რაოდენობით ცხოვრობენ ქართველები, ასევე, ქართული წარმოშობის მოსახლეობა.
დაახლოებით 1 მლნ. ქართველი ცხოვრობს [[რუსეთი|რუსეთის ფედერაციაში]].
[[ევროპის კავშირი|ევროკავშირის]] წევრ 28 სახელმწიფოში, სხვადასხვა მონაცემებით 150 000-დან 300 000-მდე ეთნიკური ქართველი ცხოვრობს. ევროკავშირში ქართველები არათანაბარზომიერად არიან განსახლებული. მრავალრიცხოვანი ქართული დიასპორა არსებობს [[იტალია|იტალიაში]], [[საბერძნეთი|საბერძნეთში]], [[ესპანეთი|ესპანეთში]], [[გერმანია|გერმანიასა]] და [[საფრანგეთი|საფრანგეთში]]. ოფიციალურ სტატისტიკასა და ექსპერტულ შეფასებებზე დაყრდნობით, თითოეულ ამ სახელმწიფოში ათი ათასზე მეტი ქართველი ცხოვრობს, ზოგიერთ მათგანში კი რამდენიმე ათეული ათასი. შედარებით ნაკლებია ქართველთა რაოდენობა [[დიდი ბრიტანეთი|დიდ ბრიტანეთში]], [[კვიპროსი|კვიპროსში]], [[ნიდერლანდები|ნიდერლანდებში]], [[ირლანდია|ირლანდიაში]], [[ავსტრია|ავსტრიასა]] და [[ბელგია|ბელგიაში]]. ევროკავშირის წევრ სხვა სახელმწიფოებში, ქართული დიასპორა მცირერიცხოვანია და ის არ აჭარბებს რამდენიმე ასეულ ადამიანს. შუა საუკუნეებში საქართველოს მჭიდრო ურთიერთობები აკავშირდებდა [[ბიზანტიის იმპერია|ბიზანტიასთან]], ქართველი ფეოდალები და ღვთისმსახურები მოღვაწეობდნენ იმპერიის დედაქალაქში და მის პროვინციებში. ევროპის სხვადასხვა სახელმწიფოებში ქართული დიასპორის გაჩენა XX საუკუნეს უკავშირდება. 1921 წელს, [[საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკა|საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკის]] ოკუპაციის შემდეგ, რამდენიმე ათასი ქართველი, მათ შორის დევნილობაში მყოფი მთავრობა, ევროპაში ემიგრირდა. მათი უმეტესობა საფრანგეთში დამკვიდრდა. ევროკავშირში მრავალრიცხოვანი ქართული დიასპორების ჩამოყალიბება 1991 წელს საქართველოს სახელმწიფოებრივი დამოუკიდებლობის აღდგენისა და საზღვრების გახსნის შემდგომ პერიოდს უკავშირდება.
დაახლოებით 3,5 მლნ. [[თურქეთი|თურქეთში]] (ისტორიული ქართული ტერიტორიები: [[ტაო-კლარჯეთი]], [[არტაანი]] (დღევანდელი [[არდაგანი]]) და [[ლაზეთი]] ([[ლაზისტანი]])).
[[თურქეთი|თურქეთის რესპუბლიკაში]], სხვადასხვა მონაცემებით 100 000-დან 200 000-მდე ეთნიკური ქართველი ცხოვრობს, რომლებიც ფლობენ ქართულ ენას და შენარჩუნებული აქვთ ქართული იდენტობა. 1965 წლის აღწერის მიხედვით, 83 306 ადამიანმა ქართული, მშობლიურ, ან მეორე ენად დაასახელა. 2009 წელს ჩატარებული კვლევის მიხედვით, რესპუბლიკაში ქართულ ენაზე მოსაუბრეთა რაოდენობა 151 000-ით ფასდება. თურქეთში მცხოვრებ ქართველებს შორის, გამოიყოფა რამდენიმე ჯგუფი. რესპუბლიკაში ბინადრობენ ავტოქთონი, სამხრეთ ქართული [[იმერხეველები|ეთნოგრაფიული ჯგუფები]], რომლებიც თავდაპირველად, XVI-XVII საუკუნეებში [[ოსმალეთის იმპერია|ოსმალეთის]] მიერ [[სამცხე-საათაბაგო|სამცხე-საათაბაგოს]] დაპყრობის შედეგად მოექცნენ იმპერიის შემადგენლობაში. ხოლო საბოლოოდ, 1921 წელს საბჭოთა რუსეთისა და თურქეთის [[რუსეთ-საქართველოს ომი (1921)|ერთობლივი სამხედრო აგრესიის]] შემდეგ, კვლავ თურქეთის შემადგენლობაში აღმოჩნდნენ. ძირძველი ქართული ეთნოგრაფიული ჯგუფები საქართველო-თურქეთის სასაზღვრო ზონის სიახლოვეს, [[ართვინის პროვინცია|ართვინის პროვინციაში]] ცხოვრობენ. თურქეთში ასევე ბინადრობენ XIX საუკუნეში, რუსეთ-ოსმალეთის ომების შედეგად საქართველოდან გადასახლებული [[ჩვენებურები|მუსლიმი ქართველების]] შთამომავლები, ისინი კომპაქტურად არიან განსახლებული რესპუბლიკის სხვადასხვა პროვინციებში. თურქეთში ქართველების მიგრაციის უკანასკნელი ეტაპის დაწყება, 1991 წელს საქართველოს დამოუკიდებლობის აღდგენასა და ორ სახელმწიფოს შორის საზღვრების გახსნას უკავშირდება.
დაახლოებით 300 ათ. [[ირანი|ირანში]] ([[ფერეიდუნშაჰრი]], [[ნაჯაფაბადი]], [[რეშთი]], [[გორჯი-მაჰალე]], [[თავრიზი]], [[თეირანი]], [[შირაზი]]. აქ ქართველები გადაასახლეს XVII—XVIII საუკუნეებში).
[[რუსეთის ფედერაცია|რუსეთის]] 2010 წლის საყოველთაო აღწერის მიხედვით, ფედერაციაში 157 803 ეთნიკური ქართველი ცხოვრობს, რაც 20,27%-ით ნაკლებია 2002 წლის მონაცემებთან შედარებით. რუსეთში ქართველების მიგრაციის დაწყება XVII-XVIII საუკუნეებს უკავშირდება. XIX-XX საუკუნეებში, როდესაც საქართველო [[რუსეთის იმპერია|რუსეთის იმპერიისა]] და [[სსრკ]]-ს შემადგენლობაში შედიოდა, რუსეთში ქართული დიასპორა კიდევ უფრო გაიზარდა. ფედერაციაში ქართველების რაოდენობამ ისტორიულ მაქსიმუმს 1990-ან წლებში მიაღწია და 200 000 მიუახლოვდა. 2000-ან წლებში რუსეთის ხელისუფლების მიერ, ეთნიკური ნიშნით ქართველთა დევნისა და 2008 წელს განხორციელებული [[რუსეთ-საქართველოს ომი (2008)|სამხედრო აგრესიის]] შემდეგ, ფედერაციაში ქართული დიასპორა სწრაფი ტემპებით მცირდება.
დაახლოებით 150 ათ. [[ავღანეთი|ავღანეთში]] (აქ ქართველები ჩაასახლეს ასევე XVII—XVIII საუკუნეებში).
[[ამერიკის შეერთებული შტატები|ამერიკის შეერთებულ შტატებში]] ექსპერტული შეფასებების მიხედვით 30 000-40 000 ეთნიკური ქართველი ცხოვრობს. აშშ-ში ქართველთა პირველი გამოჩენა XIX საუკუნის მეორე ნახევარს უკავშირდება. ქართველები, შედარებით მცირე ოდენობით, 1921 წელს საქართველოს ოკუპაციისა და [[მეორე მსოფლიო ომი|მეორე მსოფლიო ომის]] შემდეგაც დამკვიდრდნენ აშშ-ში. შეერთებულ შტატებში მრავალრიცხოვანი ქართული დიასპორის ჩამოყალიბება 1991 წელს საქართველოს სახელმწიფოებრივი დამოუკიდებლობის აღდგენასა და საზღვრების გახსნას უკავშირდება.
50 ათასზე მეტი [[აზერბაიჯანი|აზერბაიჯანში]] (ისტორიული ქართული ოლქი [[ჰერეთი]], დღევანდელი [[კახი|კახის]], [[ზაქათალა|ზაქათალას]] და [[ბელაქანი|ბელაქნის]] რაიონები).
[[უკრაინა|უკრაინაში]] 2001 წლის საყოველთაო აღწერის მიხედვით, 34 199 ქართველი ცხოვრობს. უკრაინაში ქართველთა პირველი ჯგუფები XVIII საუკუნეში დასახლდნენ, ისინი რუსეთის იმპერიის გადამდგარი ოფიცრები იყვნენ. XIX-XX საუკუნეებში რუსეთის იმპერიასა და სსრკ-ში ერთობლივი თანაცხოვრების შედეგად, უკრაინაში ქართული დიასპორა გაიზარდა. 1990-ან და 2000-ან წლებში ქართველთა რაოდენობამ ისტორიულ მაქსიმუმს მიაღწია, თუმცა 2014 წელს უკრაინაში რუსეთის [[დონბასის ომი|სამხედრო აგრესიის]] დაწყების შემდეგ, ქართულ დიასპორას შემცირების ტენდენცია ახასიათებს.
დაახლ. 50 ათ. [[უკრაინა|უკრაინაში]].
[[აზერბაიჯანი|აზერბაიჯანში]] 2009 წლის აღწერის მიხედვით 9 900 ქართველი ცხოვრობს, 1999 წლის აღწერა რესპუბლიკაში 14 877 ქართველს აფიქსირებდა. ქართველთა განსახლების უმთავრესი არეალი [[კახის რაიონი|კახის რაიონია]], სადაც უკანასკნელი აღწერის მიხედვით 7 447 ქართველი ცხოვრობს. აღსანიშნავია, რომ აზერბაიჯანის ოფიციალური სტატისტიკა ქართველებად არ აღრიცხავს [[ბელაქანის რაიონი|ბელაქანისა]] და [[ზაქათალის რაიონი|ზაქათალის რაიონებში]] მცხოვრებ [[ინგილოები|მუსლიმ ქართველებს]], რომელთა რაოდენობა 20 000-30 000 შორის მერყეობს. აზერბაიჯანში მცხოვრები ქართველები ავტოქთონი [[ჰერები]] არიან. რესპუბლიკაში ქართველთა განსახლების ტრადიციული არეალი XV-XVII საუკუნეებში [[კახეთის სამეფო|კახეთის სამეფოს]] შემადგენლობაში შედიოდა, თუმცა XVII-XVIII საუკუნეებში კახეთის მეფეებმა დაკარგეს კონტროლი ამ ტერიტორიებზე. 1918-1920 წლებში [[ზაქათალის ოკრუგი]] საქართველოს დემოკრატიულ რესპუბლიკასა და [[აზერბაიჯანის დემოკრატიული რესპუბლიკა|აზერბაიჯანის დემოკრატიულ რესპუბლიკას]] შორის სადავო მხარეს წარმოადგენდა, 1920-1921 წლებში დავა აზერბაიჯანის სსრ-თან გაგრძელდა. 1920 წლის 7 მაისის [[მოსკოვის ხელშეკრულება (1920)|მოსკოვის ხელშეკრულებით]], [[რსფსრ|რუსეთმა]] სცნო ზაქათალის ოკურგი საქართველოს შემადგენელ ნაწილად. 1921 წელს საქართველოს ოკუპაციის შემდეგ, ბოლშევიკურმა ხელისუფლებამ [[საქართველოს საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკა|საქართველოსა]] და [[აზერბაიჯანის საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკა|აზერბაიჯანის სსრ]]-ებს შორის ზაქათალის ოკრუგისთვის დავა, აზერბაიჯანის სასარგებლოდ გადაწყვიტა.
200 ათასამდე [[აშშ]]-ში და ევროპის სხვა ქვეყნებში (ძირითადად [[გერმანია|გერმანიაში]], [[საფრანგეთი|საფრანგეთში]], [[ნიდერლანდები|ნიდერლანდებში]] და [[ბელგია|ბელგიაში]]).
[[ირანი|ირანში]] სხვადასხვა მონაცემებით 10 000-დან 20 000-მდე ქართველი ცხოვრობს. ისლამურ რესპუბლიკაში მრავალრიცხოვანი ქართული დიასპორის წარმოშობა XVI-XVIII საუკუნეებში აღმოსავლეთ საქართველოზე ირანის პოლიტიკურ დომინაციას, ომებსა და იძულებით გადასახლებებს უკავშირდება. დღეს ირანში მცხოვრები ქართული ეთნოგრაფიული ჯგუფის, [[ფერეიდნელები|ფერეიდნელების]] წარმოშობა, ასევე ამ ისტორიულ პროცესებთანაა დაკავშირებული. კერძოდ, ფერეიდნელ ქართველთა წინაპრები XVII საუკუნეში ირანის შაჰმა [[აბას I (ირანი)|აბას I-მა]] საქართველოდან ირანში გადაასახლა. საუკუნეების განმავლობაში შაჰები ქართველებს ირანის სხვადასხვა პროვინციებში ასახლებდნენ, თუმცა ენისა და იდენტობის შენარჩუნება, მხოლოდ [[ფერეიდუნ-შაჰრი|ფერეიდანში]] მცხოვრებმა ქართველებმა შეძლეს.
[[კანადა]]ში კი 2190 ქართველია.<ref>[http://www12.statcan.ca/english/census06/data/highlights/ethnic/pages/Page.cfm?Lang=E&Geo=PR&Code=01&Data=Count&Table=2&StartRec=1&Sort=3&Display=All&CSDFilter=5000 კანადის სტატისტიკა]</ref>
ქართველები ასევე ცხოვრობენ [[ბელარუსი|ბელარუსში]], [[ისრაელი|ისრაელში]], [[კანადა|კანადაში]], [[ყაზახეთი|ყაზახეთში]], [[შვეიცარია|შვეიცარიასა]] და სხვა სახელმწიფოებში. სულ საქართველოს გარდა, მსოფლიოში დაახლოებით 700 000-800 000 ეთნიკური ქართველი ცხოვრობს.
==ქართველთა ანთროპოლოგია==
[[საქართველო]]ს ეთნიკურად ქართველი მოსახლეობის უმეტესობა (2002 წლის აღწერის მიხედვით, მოსახლეობის 84 პროცენტი), თავს ქართულ მართლმადიდებელ ეკლესიასთან დაკავშირებულად მიიჩნევს. აღიარებულია ისეთი რადიკალური ქართული მართლმადიდებლური ჯგუფების არსებობა, როგორებიცაა — „დავით აღმაშენებელი“ და „მართლმადიდებელი მშობლები“, მაგრამ [[საპატრიარქო]]ს თანახმად, მათ არავითარი კავშირი არა აქვთ [[საქართველოს მართლმადიდებელი ეკლესია|საქართველოს მართლმადიდებელ ეკლესიასთან]].
ქართველთა შორის გავრცელებულია [[ისლამი]]. [[მსოფლიო]]ში მუსლიმი ქართველები რაოდენობრივად ჭარბობენ ქრისტიან ქართველებს, თუმცა ძირითადად, ისინი საქართველოს გარეთ ცხოვრობენ, უმთავრესად, [[თურქეთი|თურქეთსა]] და [[ირანი|ირანში]], სადაც ისტორიული კატაკლიზმების შედეგად აღმოჩნდნენ. საქართველოს ტერიტორიაზე ქართველი მუსლიმები, ძირითადად [[აჭარა]]ში ცხოვრებენ, ან მცირე რაოდენობით არიან განსახლებული ეკოლოგიური მიგრანტების სახით საქართველოს სხვადასხვა რეგიონებში.
არიან ქართველი [[კათოლიკები]]. საქართველოში მათი სავარაუდო რაოდენობა დაახლოებით რამდენიმე ათეული ათასია. ისინი გაბნეული არიან ქვეყნის სხვადასხვა რეგიობენში, თუმცა უმეტესად [[სამცხე]]ში ცხოვრობენ.
==რესურსები ინტერნეტში==
{{commonscat|People of Georgia|ქართველები}} ▼*[http://www.geogen.ge/ge/main_nationalities_georgia/georgians/ ქართველები]
*[http://www.saunje.ge/index.php?id=83 ქართველები]
*[https://iberiana.wordpress.com/about/genealogia/ ქართველების გენეალოგია]
*[http://timepress.net/%E1%83%A5%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%97%E1%83%95%E1%83%94%E1%83%9A%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%98-%E1%83%94%E1%83%92%E1%83%95%E1%83%98%E1%83%9E%E1%83%A2%E1%83%98%E1%83%A1-%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%97%E1%83%90/ ქართველები ეგვიპტის სათავეში]
*[http://www.allgeo.org/index.php/ka/2018-12-12-16-13-02 ქართველი მწერლები]
== ლიტერატურა ==
== სქოლიო ==
{{სქოლიოს სია}}
▲{{commonscat|People of Georgia|ქართველები}}
{{ქართველები}}
| 