ავსტრალია (კონტინენტი): განსხვავება გადახედვებს შორის

[შემოწმებული ვერსია][შემოწმებული ვერსია]
შიგთავსი ამოიშალა შიგთავსი დაემატა
No edit summary
No edit summary
ხაზი 242:
კონტინენტზე პირველი ბრიტანული კოლონია, [[ახალი სამხრეთი უელსი|ახალ სამხრეთ უელსში]], დაარსდა 1788 წლის 26 იანვარს, როდესაც [[სამეფო ფლოტი]]ს [[ადმირალი|ადმირალმა]] [[არტურ ფილიპი|არტურ ფილიპმა]] მიიყვანა [[პირველი ფლოტი]] [[პორტ-ჯექსონი|პორტ-ჯექსონში]]<ref>Davison, Hirst and Macintyre, pp. 157, 254.</ref>. ეს დღე შემდგომში გახდა ეროვნული დღესასწაული — [[ავსტრალიის დღე]]. ვან-დიმენის მიწა (თანამედროვე ტასმანია) ადამიანებით დასახლდა 1803 წელს და 1825 წელს მიიღო ცალკე კოლონიის სტატუსი<ref>Davison, Hirst and Macintyre, pp. 464—65, 628—29.</ref>. [[გაერთიანებული სამეფო|გაერთიანებულმა სამეფომ]] ავსტრალიის დასავლეთი ნაწილი ფორმალურად გამოაცხადა თავის საკუთრებად 1828 წელს<ref>Davison, Hirst and Macintyre, p. 678.</ref>, რის შემდეგაც დაიწყო მთელი კონტინენტის დაკავება.
 
დროთა განმავლობაში ახალი სამხრეთ უელსის ნაწილებისგან შეიქმნა ცალკეული კოლონიები: [[სამხრეთი ავსტრალია]] 1836 წელს, [[ვიქტორიას შტატი]] 1851 წელს და [[კუინზლენდი]] — 1859 წელს<ref>Davison, Hirst and Macintyre, p. 464.</ref>. [[ჩრდილოეთი ტერიტორია]] დაარსდა 1911 წელს სამხრეთ ავსტრალიისგან ტერიტორიის ნაწილის გამოყოფის მეშვეობით<ref>Davison, Hirst and Macintyre, p. 470.</ref>. სამხრეთი ავსტრალია, ვიქტორია და დასავლეთი ავსტრალია დაარსდნენ, როგორც ეგრედეგრეთ წოდებული «თავისუფალი კოლონიები», ანუ იქ არასდროს არ შეჰყავდათ პატიმრები<ref>Davison, Hirst and Macintyre, p. 598.</ref>, მაგრამ უკანასკნელ ორ კოლონიაში მალე ასევე დაიწყეს მათი შეყვანა<ref>Davison, Hirst and Macintyre, p. 679.</ref><ref>[http://www.access.prov.vic.gov.au/public/PROVguides/PROVguide057/PROVguide057.jsp Convict Records] Public Record office of Victoria.</ref>. ახალი სამხრეთი უელსის მოსახლეობის უარის თქმამ პატიმრების მიღებაზე მოიტანა ამ კოლონიაში მათი შეყვანის შეწყვეტა; პატიმრებით უკანასკნელი გემი აქ მოვიდა 1848 წელს<ref>{{cite web|year=1988|url=http://www.abs.gov.au/Ausstats/abs%40.nsf/0/A890E87A9AB97424CA2569DE0025C18B?Open|title=1300.1 — New South Wales Year Book, 1998|publisher=[[Australian Bureau of Statistics]]|lang=en|archiveurl=http://www.webcitation.org/659dY4C3t|archivedate=2012-02-02}}</ref>.
 
მკვიდრი აბორიგენი მოსახლეობის რაოდენობა, ავსტრალიის ევროპელებით დასახლებამდე შეადგენდა 750 000-დან 1 000 000-მდე ადამიანს<ref name="APR">{{cite book|last=Briscoe|first=Gordon|title=The Aboriginal Population Revisited: 70,000 years to the present|year=2002|publisher=Aboriginal History Inc|location=Canberra, Australia|isbn=9780958563765|coauthors=Smith, Len|page=12}}</ref>, მკვეთრად შემცირდა 150 წელიწადში ევროპელებით პირველი დასახლებების შემდეგ, ძირითადად ინფექციური დაავადებების გამო, რომლებიც ევროპელებმა შემოიტანეს<ref>{{cite encyclopedia|title=Smallpox Through History|url=http://encarta.msn.com/media_701508643/Smallpox_Through_History.html|work=Encarta|archiveurl=http://www.webcitation.org/query?id=1257008292443871|archivedate=2009-10-31 |deadlink=500}}</ref>. «[[წართმეული თაობა|წართმეული თაობის]]» ({{lang-en|Stolen Generations}}) პროგრამა (ავსტრალიელი აბორიგენების მშობლებისთვის ბავშვების წართმევა) დღეისათვის ბევრი ისტორიკოსის აზრით ითვლება მკვიდრი მოსახლეობის [[გენოციდი|გენოციდად]]<ref>{{cite web|url=http://www.aiatsis.gov.au/rsrch/rsrch_dp/genocide.htm|title=Genocide in Australia|accessdate=2007-09-13|last=Tatz|first=Colin|year=1999|work=AIATSIS Research Discussion Papers No 8|publisher=[[Australian Institute of Aboriginal and Torres Strait Islander Studies]]|archiveurl=http://web.archive.org/web/20050808002313/http://www.aiatsis.gov.au/rsrch/rsrch_dp/genocide.htm|archivedate=2005-08-08}}</ref>, ავსტრალიელი აბორიგენების რაოდენობის შემცირების შესაძლო ხელშემწყობად. აბორიგენების ისტორიის ასეთ ინტერპრეტაციას ეკამათება ბევრი კონსერვატორი, როგორიცაა ყოფილი [[ავსტრალიის პრემიერ-მინისტრი]] [[ჯონ ჰოვარდი]], და ისინი თვლიან მას გადაჭარბებულად ან შეთხზულად პოლიტიკური ან იდეოლოგიური მიზეზების გამო<ref>Davison, Hirst and Macintyre, pp. 72—73.</ref>. ავსტრალიაში «წართმეული თაობის» ირგვლივ დებატებმა სახელად მიიღო — «ისტორიული ომები»<ref>{{cite web|last=Mark|first=David|url=http://www.abc.net.au/news/stories/2009/08/27/2669177.htm|title=Rudd calls for end to 'history wars'|publisher=[[Australian Broadcasting Corporation]]|date=27 August 2009|accessdate=2010-04-23|archiveurl=http://www.webcitation.org/659dZZ78p|archivedate=2012-02-02}}</ref>. ფედერალურმა მთავრობამ მიიღო უფლება მიეღო კანონები აბორიგენებთან მიმართებაში 1967 წელს ჩატარებული ავსტრალიის [[რეფერენდუმი]]ს შემდეგ<ref>{{cite web|url=http://www.abc.net.au/messageclub/duknow/stories/s888141.htm|publisher=[[Australian Broadcasting Corporation]]|title=1967 Referendum|last=Dawkins|first=Kezia|date=1 February 2004|accessdate=2010-03-30|archiveurl=http://www.webcitation.org/659danBq3|archivedate=2012-02-02}}</ref>. [[აბორიგენების უფლებები მიწაზე]] ({{lang-en|Native title in Australia}}) არ იყო აღიარებული 1992 წლამდე, როდესაც [[ავსტრალიის უმაღლესი სასამართლო|ავსტრალიის უმაღლესმა სასამართლომ]] [[მაბო კუინზლენდის წინააღმდეგ (2)]] ({{lang-en|Mabo v Queensland (No 2)}}) საქმის განხილვისას გააუქმა ავსტრალიის აღქმა, როგორც ''[[terra nullius]]'' («მიწა, რომელიც არავის არ ეკუთვნის»), რომელიც არსებობდა ევროპელებით დასახლებამდე<ref>Davison, Hirst and Macintyre, pp. 5—7, 402.</ref>.
ხაზი 308:
|work=The Economist |date=29 March 2007 |accessdate=11 June 2011}}</ref>
 
როგორც წესი ინფლაცია შეადგენს 2–3 %-ს, ხოლო ძირითადი პროცენტული განაკვეთი 5–6 %-ს. ეკონომიკაში მომსახურების სექტორი, [[ტურიზმი]]ს, განათლების და ფინანსური მომსახურების ჩათვლით შეადგენს მშპ-ს 69 %-ს.<ref>Department of Foreign Affairs and Trade (2003). ''Advancing the National Interest'', [http://web.archive.org/web/20030409094139/http://www.dfat.gov.au/ani/appendix_one.pdf Appendix 1]{{dead link|date=July 2012 |url=http://www.dfat.gov.au/ani/appendix_one.pdf |id=20050316173352}}</ref> [[ავსტრალიის ეროვნული უნივერსიტეტი]] კანბერაში მხარს უჭერს ავსტრალიის ეკონომიკისათვის პროცენტული განაკვეთის პროგნოზირების პროექტს, რომელიც გამოითვლება სტატისტიკური მონაცემების მიხედვით, ავსტრალიის ეროვნული უნივერსიტეტის პედაგოგთა შემადგენლობის ეგრედეგრეთ წოდებული "ჩრდილოვანი"„ჩრდილოვანი“ წევრების მიერ.<ref>[http://cama.crawford.anu.edu.au/pro-pol/ PRO-POL: Probabilistic interest rate setting project - CAMA - ANU]</ref>
 
ბუნებრივი რესურსებით მდიდარი ავსტრალია სასოფლო სამეურნეო პროდუქტების ერთ-ერთი მთავარი ექსპორტიორია, განსაკუთრებით [[ხორბალი|ხორბლის]] და [[მატყლი]]ს, [[სასარგებლო წიაღისეული]]თ: რკინის მადანი და ოქრო, ასევე ენერგია [[შეკუმშული ბუნებრივი აირი]]ს ფორმით და [[ნახშირი]]. თუმცა ავსტრალიის [[სოფლის მეურნეობა]] და ბუნებრივი რესურსები სულ შეადგენენ მშპ-ს 3 %-ს და 5 %-ს, შესაბამისად, მათ შეაქვთ მნიშვნელოვანი წვლილი ექსპორტის აქტივობაში. ავსტრალიისთვის მსხვილი საექსპორტო ბაზრები არიან იაპონია, ჩინეთი, სამხრეთ კორეა, ინდოეთი და აშშ.<ref name=extdata>Australian Government, DFAT, Composition of Trade Australia 2008–09 http://web.archive.org/web/20110317002414/http://www.dfat.gov.au/publications/stats-pubs/cot_fy_2008_09.pdf</ref>
ხაზი 545:
1901 წელს დამოუკიდებლობის მიღების შემდეგ, ავსტრალიის თეატრი გახდა ეროვნული თვითიდენტიფიცირების ძლიერი ინსტრუმენტი. პირველი პიესა, რომელიც 1912 წელს დაიდგა და არაჩვეულებრივად პოპულარული გახდა, იყო სტილ რადის პიესა «ჩვენი არჩევანი» ({{lang-en|On Our Selection}}). მასში მოთხრობილი იყო გლეხის ოჯახზე — პირველი დასახლებულების ერთ-ერთ პიონერზე.
 
1904 წელს პერთში გაიხსნა «მისი სამეფო უდიდებულესობის თეატრი» ({{lang-en|His Majesty's Theatre}}). შენობა [[ედუარდ VII]]-ს მმართველობის პერიოდის ეგრედეგრეთ წოდებული «ავსტრალიის თეატრალური არქიტექტურის» მაგალითია<ref>[http://www.hismajestystheatre.com.au/default.aspx?MenuID=41 His Majestys Theatre: History of Western Australia’s most-loved heritage icon]</ref>. ამავე სტილში 1924 წელს აშენდა სიდნეის დედაქალაქის თეატრის ({{lang-en|Grand Capitol Theatre}}) შენობა, რომელიც ავსტრალიის ერთ-ერთი საუკეთესო თეატრალური დარბაზია<ref>[http://www.capitoltheatre.com.au/explore.htm capitoltheatre]</ref>.
 
1940-იან წლებში ჯონ ენტილმა დაწერა მუსიკა თავისი განთქმული ბალეტისათვის «კორობორი», რომელიც ეფუძნებოდა ტრადიციულ ავსტრალიურ [[კორობორი]]ს. 1950-იანი წლების განმავლობაში ბალეტის ანსამბლი გასტროლებს ატარებდა მთელ ავსტრალიაში. «ავსტრალიის სამეფო ტურის» დროს მის სპექტაკლებს დაესწრო [[ელისაბედ II]]. ეს ბალეტი იყო პირველი წარმატებული ცდა ორი კულტურის შერწყმისა — დასავლური და აბორიგენების ტრადიციული კულტურის, რომელიც დღემდე გამოიყენება სხვადასხვა თეატრალურ კოლექტივებში, ისეთებში როგორიცაა «ცეკვა ბანგარას თეატრი» ({{lang-en|Bangarra Dance Theatre}})<ref>[http://www.australiadancing.org/subjects/241.html Australia Dancing — Corroboree]</ref><ref>[http://www.bangarra.com.au/About/Vision.aspx Bangarra Dance Theatre].</ref>.
ხაზი 593:
1920-იანი წლების დასაწყისიდან ავსტრალიის ლიტერატურა ევროპული და ამერიკული ლიტერატურული მიმდინარეობებისათვის უფრო ღია გახდა. ლირიკაში გახსნილობისკენ სწრაფვა დაეტყო ისეთი პოეტების ქმნილებებს, როგორებიცაა კ. მაკენზი, ჯეიმზ მაკოლი, ალეკ დერვენტ ჰოუპი, რომლებისთვისაც დამახასიათებელია კომკრეტულად მგრძნობიარე ლექსები რეალურ სამყაროზე. ჯუდიტ რაიტი, ფრენსის უები და ბრიუს დეივი ისწრაფოდნენ პეიზაჟულ-სიმბოლიკური ლირიკისკენ და პიროვნულ პოეზიისკენ. როზმარი დობსონი და რ. დ. ფიცჯერალდი უპირატესობას აძლევდნენ ისტორიულ თემატიკას.
 
50-იან წლებში გამოჩნდა ეგრედეგრეთ წოდებული მელბურნის უნივერსიტეტის ({{lang-en|Melbourne University Poets}}) პოეზიური სკოლა, რომლის მთავარი წარმომადგენლები იყვნენ ვინსენტ ბაკლი, რონალდ სიმფსონი, კრის უოლეს-კრები, ივენ ჯონსი, ნოელ მაკეინში, ენდრიუ ტეილორი. ამ სკოლის წარმომადგენლები უპირატესობას ანიჭებდნენ რთულ ფორმებს და ინტელექტუალურ [[ალუზია]]ს. XXI საუკუნის დასაწყისის ავსტრალიის პოეზია წარმოდგენილია [[ლესლი ლებკოვიცი]]ს შემოქმედებით.
 
XX საუკუნის ავსტრალიურმა რომანმა გამოსცადა ამერიკული და ევროპული [[ფილოსოფია|ფილოსოფიური]] და ლიტერატურული მიმდინარეობა. რომანების მთავარი თემა იყო ადამიანის შიდა სამყაროს [[ფსიქოლოგია|ფსიქოლოგიური]] აღწერა, ავსტრალიის საზოგადოების საწყისების გამოკვლევა. 20-იანი წლების ტიპური რომანი იყო გ. რიჩარდსონის «რიჩარდ მაჰოუნის ბედი», რომელშიც წარსულის ინტერესი ერწყმოდა სულიერი მარტოობის თემას. მსგავსი ტენდენციები შეიმჩნევა სხვა პროზაიკოსების ნამუშევრებში: მ. ბოიდი, ბრაიან პენტონი, მარჯორი ბერნარდი, ფლორა ელდერშოუ.