ფონეტიკა: განსხვავება გადახედვებს შორის

[შეუმოწმებელი ვერსია][შეუმოწმებელი ვერსია]
შიგთავსი ამოიშალა შიგთავსი დაემატა
95.104.83.108-ის რედაქტირებები გაუქმდა; აღდგა Island-ის მიერ რედაქტირებული ვერსია
იარლიყი: სწრაფი გაუქმება
No edit summary
ხაზი 1:
'''ფონეტიკა''' ([[ბერძნული ენა{{lang-gr|ბერძნ.]] phōnētikós}}, "ბგერითი"„ბგერითი“) — [[ენათმეცნიერება|ენათმეცნიერების]] დარგი, რომელიც შეისწავლის ადამიანის სამეტყველო ბგერებს.
 
სამეტყველო ბგერა შეისწავლება სამი თვალსაზრისით:
ხაზი 5:
1. ფიზიოლოგიურად, ანუ იმ სამეტყველო ორგანოების მიხედვით, რომელთა მოქმედების შედეგად წარმოიქმნება მოცემული ბგერა;
 
2. აკუსტიკურად (ბერძნ. akustikós, "სმენითი"„სმენითი“), ანუ ბგერი ფიზიკური თვისებების მიხედვით.
 
3. სმენითი შთაბეჭდილების, პერცეფციის ([[ლათინური ენა|ლათ.]] perceptio, "აღქმა"„აღქმა“) მიხედვით.
 
== ფონეტიკური დამწერლობა ==
{{ასევე|[[IPA ნიშნების სია]]}}
ადამიანის სამეტყველო ორგანოთა მიერ წარმოქმნილ ბგერათა რაოდენობა საგრძნობლად აღემატება ნებისმიერი ანბანის სიმბოლოთა რაოდენობას. აქედან გამომდინარე ბევრ დამწერლობაში ერთი და იმავე სიმბოლოთი ხშირად სხვადასხვა ბგერებს აღნიშნავენ, მაგ. [[ინგლისური ენა|ინგლისურში]] "a"„a“ სიმბოლოთი შეიძლება ხუთი სხვადასხვა ხმოვანი იყოს აღნიშნული. ამიტომ [[საერთაშორისო ფონეტიკური ასოციაცია|საერთაშორისო ფონეტიკური ასოციაციის]] მიერ აღიარებულ იქნა ე.წ. [[საერთაშორისო ფონეტიკური ანბანი]], რაც გულისხმობს სამეტყველო ბგერების ფონეტიკურ ჩაწერას.
 
== არტიკულაციური ფონეტიკა ==
ხაზი 22:
ზოგ შემთხვევაში ბგერათა წარმოქმნა ხდება ჰაერის არა ამოსუნთქვით, ექსპირაციით, არამედ შესუნთქვით, ინსპირაციით. იმის მიხედვით, თუ როგორ გაივლის ამოსუნთქული ჰაერნაკადი გზას ფილტვებიდან ბაგეებამდე ან ცხვირის ნესტოებამდე, გამოიყოფა ბგერათა არტიკულაციის შემდეგი ტიპები:
 
1. საარტიკულაციო ორგანოების ხშვის შედეგად ზესადგამი მილის (ე.ი. ხახა-ცხვირ-პირის ღრუების) ერთ-ერთ წერტილში ჰაერნაკადი სრულ დაბრკოლებას აწყდება, რასაც განხშვა, "სკდომა"„სკდომა“ მოსდევს. ასე წარმოქმნილ ბგერებს '''ხშულები''' ანუ '''ხშულ-მსკდომები''' (ლათ. occlusivae) ეწოდება (მაგ. [[ქართული ენა|ქართ.]] ბ, გ, დ, პ, ტ, კ.)
 
2. ზესადგამი მილის ერთ-ერთ წერტილში ხდება არა სრული ხშვა, არამედ საარტიულაციო ორგანოების ერთმანეთთან ძლიერ მიახლოება. მათ შორის რჩება სხვადასახვა ფორმის ნაპრალი, საიდანაც ჰაერნაკადი გამომდინარეობს. ასეთ ბგერებს '''ნაპრალოვნები, სპირანტები''' (ლათ. spirans "ამომსუნთქველი"„ამომსუნთქველი“) ანუ '''ფრიკანტები''' (ლათ. fricatio, "ხახუნი"„ხახუნი“) ეწოდება (მაგ. ქართ. ხ, ზ, შ, ჟ, ს, ღ).
 
3. პირის ღრუ დახშულია ენით, ჰაერნაკადი გამომდინარეობს ღრუს ერთ-ერთ ან ერთდროულად ორივე მხარეს. ასეთ ბგერებს '''გვერდითი ბგერები'''ანუ '''ლატერალები''' (ლათ. laterales) ეწოდება (მაგ. ქართ. ლ).
მოძიებულია „https://ka.wikipedia.org/wiki/ფონეტიკა“-დან