ემპირიზმი: განსხვავება გადახედვებს შორის

'''ემპირიზმი''' ([[ბერძნული ენა{{lang-el|ბერძ]].empeiria}} - გამოცდილება) — [[თეორია]], რომელიც ცდას აღიარებს შემეცნების ერთადერთ წყაროდ.<ref>{{cite web|title=Empiricism|url=http://philosophy.wisc.edu/sober/Empiricism%20oct%20069.pdf}}</ref> {{მკვდარი ბმული}}იგი არ უარყოფს [[გონება|გონების]] ანუ აბსტრაქტული აზროვნების როლს შემეცნების პროცესში, მაგრამ კატეგორიულად კრძალავს მის მიერ ცდის საზღვრებს მიღმა გასვლას. აზროვნება, თუგინდ თეორიული და აბსტრაქტული, ოღონდ ცდის ფარგლებში — ასეთია ემპირიზმის მოთხოვნა.

[[ფრენსისფრანსის ბეკონი]]ს შემდეგ ემპირიზმის გამგრძელებლები არიან [[ჯონ ლოკი]], [[ტომას ჰობზი|ტომას ჰობსი]], [[დეივიდ ჰიუმი]] და [[ჯორჯ ბერკლი]]. ემპირიზმი რაციონალიზმზე უფრო მეტად იფარგლება შემეცნების პრობლემით. ბეკონი მხოლოდ ექსპერიმენტულ მეცნიერებათა მეთოდოლოგიას გვაწვდის, ჰობსი - მექანიცისტურ დოქტრინას, ბერკლი კი - არამატერიალისტურს, თუმცა ორივე ხაზს უსვამს ფილოსოფიის გნოსეოლოგიურ ასპექტს. ლოკთან და ჰიუმთან ფილოსოფია თითქმის მთლიანად შემეცნების პრობლემა და დოქტრინაა. ემპირიზმი ფაქტების, დეტალების, შემეცნებითი და ნებელობითი ფენომენების, ანუ ზოგადად ფსიქიკური პროცესების ფილოსოფიაა. ემპირისტები არ სყწალობენსწავლობენ უნივერსალურ პრინციპებს. იმ დროს, როდესაც რაციონალიზმი ვოლფის მშრალი და პრეტენზიული სისტემატიზაციით სრულდება, ემპირიზმი ჰიუმის სკეპტიკურ ფენომენიზმში სრულდება. თითქოსდა მეცნიერების პროგრესისადმი მტრულად განწყობილი რაციონალიზმი ადამიანის ცოდნასა და რეალობის ამოწურვის თითქმის ღვთაებრივ უნარს ასხამს ხოტბას. მეცნიერებათა პროგრესი მხოლოდ ემპირიზმის დამსახურება არაა, რადგანაც მეცნიერების დარგების წინსვლა ასევე უკავშირდება [[მათემატიკა|მათემატიკის]] განვითარებასაც, რომელიც რაციონალისტურ გარემოში ვითარდება.