|
[[ფაილი:Peter Paul Rubens - The Adoration of the Magi - WGA20244.jpg|მინი|250პქ|[[რუბენსი]]ს „აღტvrthfsrაცება“]]
'''ბაროკო''' გამარჯობა ხაკერიიი
'''ბაროკო''' ({{lang-fr|baroque}} - უსწორმასწორო მარგალიტი)ით [[1600]] წლისთვის [[რომი|რომში]], [[იტალია]]ში, და შემდdfdggrtththhyhthtthtეგ მთელს [[ევროპა]]ს მოედო. ევროპული [[ხელოვნება|ხელოვნების]] სტილი. წარმოიშვა XVI საუკუნის II ნახევარში და XVIII საუკუნის შუა წლებამდე ბატონობდა. იტალიის გარდა მან განსაკუთრებული გავლენა მოიპოვა ესპანეთში, [[პორტუგალია]]ში, [[გერმანია]]ში, ფლანდრიაში, [[ავსტრია]]ში, ევროპის გარეთ კი ლათინურ ამერიკაში („ულტრაბაროკოს არქიტეკტურა“, რომელშიც ბაროკოს სპეციფიურ ფორმებმა უკიდურესი გამოსახულება პოვა.
XVIII საუკუნეში ბაროკო ადგილს უთმობს [[კლასიციზმი|კლასიციზმს]] ან [[როკოკო|როკოს]] სტილად გადაიზარდა. ბაროკოს წარმოშობას უკავშირებენ სოციალურ წინააღმდეგობათა გაღრმავებას, მწვავე იდეოლოგიურ (კერძოდ, რელიგიურ) ბრძოლათა ხანას - ეს არის ფეოდალიზმის რეაქციისა და კონტრრეფორმაციის ხანა.
ბაროკოს პოპულარობა და წარმატება წახალისებულ იქნა რომაული კათოლიკური ეკლესიის მიერ, იმ მოსაზრებით, რომ ბაროკოს ხელოვანთა დრამატული სტილი კარგი საშუალება იყო რელიგიურ თემათა პირდაპირი და ემოციური ხასიათის წარმოსაჩენად. სეკულარული არისტოკრატია ბაროკოს არქიტექტურისა და ხელოვნების დრამატულ სტილში სტუმართა და სხვა დიდგვაროვანთა მოხიბვლის საშუალებად ხედავდა, სამეფო კარისა და აროსტოკრატიის ხელოვნება იყო და მათ განდიდებას ემსახურებოდა. ბაროკოს სასახლეები ნაგებია შემსვლელზე ეტაპობრივი ეფექტის მოხდენის მიზნით - ეზო, წინაოთახი, გრანდიოზული კიბეები და მისაღები ოთახები ერთმანეთის მიყოლებით სულ უფრო დიდებული ხდება. ბაროკოს კულტურულ მიმდინარეობაზე ხელოვნების, მუსიკის, არქიტექტურისა და ლიტეტრატურის მრავალმა ფორმამ იქონია გავლენა.
მაგრამ მაინც ეს სტილი უფრო მრავალფეროვანია, რთული და ზოგჯერ შინაგანი წინააღმდეგობაც ახასიათებს. მიუხედავად ფორმალურ ესთეტიკურ ნიშანთა მსგავსებისა, მის წიაღში მისტიციზმით განმსჭვალულ და რელიგიურ ექსტაზით აღბეჭდილ ან წმინდა პომპეზურ თეატრის დანიშნულების მქონე ნაწარმოებების გარდა ვხვდებით ღრმათ რეალისტურ, საღ, ცხოვრების მიერ შთაგონებულ, დემოკრატიულ მიმართულების ნაწარმოებებსაც. თავისი ხასიათით ბაროკო მკვეთრად უპირისპირდება აღორძინების ხანის ხელოვნებას, რომელსაც საფუძვლად ედო ადამიანის გონების უსაზღვრო შასაძლებლობათა რწმენა, სამყაროსა და ყოფიერების სრული ჰარმონია, კანონზომიერება და წონასწორობა, ბაროკოს ხანას კი იზიდავს დრამატული, ტრაგიკული განცდები, სულიერი აფორიაქების, მისტიური აღტყინების, აფექტაციის გადმოცემა, თითქოს შეუთავსებელია კონტრასტების შეთავსება-სიმბოლიკა და ნატურალიზმი, ასკეტიზმი და ჰედონიზმი, დახვეწილობა და სიტლანქე.
ბაროკოს თვისებებია: გრანდიოზულობა, ჰიპერბოლურობა, დინამიკურობა, რაც მიღწეულია მასების ამოძრავებით, ჩრდილ-ნათლის, რიტმისა და ფაქტურის კონტრასტებით. არქიტექტურაში ბაროკო იყენებს კოლოსალურ ორდერს; მრუდე ხაზებს, სიბრტყეებსა და ფორმებს; ხშირად მრუდხაზოვანი და უცნაური მოხაზულობისაა შენობის გეგმაც; ქანდაკებები დინამიკურია, თითქოს საყრდენს მოკლებულია, „დაფრინავს“, მოსასხამთა დრაპირება რთული და „აბობოქრებულია“.
მხატვრობაში ხშირია სურათების დიაგონალური კომპოზიციები, პერსპექტივისა და რაკურსის ეფექტი, ხოლო დეკორაციულ მხატვრობაში - ილუზიური ეფექტები; გრანდიოზული თეატრალური სანახაობა, რომ შექმნას. მხატვრობასა და ქანდაკებაში მთავარია მითოლოგიური, რელიგიური, ალეგორიული სიუჟეტები.
ბაროკოს ხუროთმოძღვრების პირველი ნიმუშები რომში შეიქმნა. აქ ჩამოყალიბდა ბაზილიკური პროფილის მქონე, გეგმით წაგრძელებული ეკლესიის ტიპი, რომლის მთავარი ნავის ორ მხარეს კაპელებია ჩამწკრივებული; ორიარუსიანი, ორდერით დამუშავებული ფასადის ზემო, ვიწრო იარუსი ვოლუტებითაა შემოფარგლული. ამ ტიპის დასრულებული ნიმუშია [[ჯაკომო დელა პორტა]]ს მიერ დამთავრებული ილჯეზუს ეკლესია (1575 წელი, ადრინდელი ბაროკოს ხანა) და მისი მთავარი წარმომადგენლები იყვნენ [[დომენიკო ფონტანა]] და [[კარლო მადერნა]]. ბაროკოს უმაღლესი გაფურჩქვნის ხანაა [[XVII საუკუნე]]. მისი ყველაზე თვალსაჩინო წარმომადგენელია მოქანდაკე და ხუროთმოძღვარი [[ჯოვანი ლორენცო ბერნინი]], კარლო ფონტანა და სხვები.
ერთ – ერთი პირველი მონოგრაფია, რომელიც მიეძღვნა ბაროკოს, იყო ვულფლინის წიგნი „რენესანსი და ბაროკო“<ref>[https://digi.ub.uni-heidelberg.de/diglit/woelfflin1888 რენესანსი და ბაროკო]</ref>. ბაროკომ დაიკავა პერიოდი [[რენესანსი|რენესანსსა]] და [[კლასიციზმი|კლასიციზმს]] შორის, ხოლო მის შემდგომ ვერსიაში მას [[როკოკო]] ერქვა. ბაროკოს ვოლფლინის დამახასიათებელი თვისებები თვალწარმტაცი და ვნებას უწოდებს. დვორაკმა [[მანიერიზმი]] გამოყო ადრეული ბაროკოსგან. მოგვიანებით, პანოფსკიმ მიუთითა ტენდენცია ბაროკოში დაინახა არა ანტისხეულება, არამედ რენესანსის გაგრძელება.
== მუსიკა ==
* [[კლაუდიო მონტევერდი]] ([[1567]]–[[1643]])
* [[ჰეინრიხ შულცი]] ([[1585]]–[[1672]])
* [[ჟან ბატისტ ლული]] ([[1632]]–[[1687]])
* [[იოჰან პაქელბელი]] ([[1653]]–[[1706]])
* [[არქანჯელო კორელი]] ([[1653]]–[[1713]])
* [[ჰენრი პურჩელი]] ([[1659]]–[[1695]])
* [[ტომასო ალბინონი]] ([[1671]]–[[1751]])
* [[ანტონიო ვივალდი]] ([[1678]]–[[1741]])
* [[იოჰან დავიდ ჰეინრიხენი]] ([[1683]]–[[1729]])
* [[ჟან-ფილიპ რამო]] ([[1683]]–[[1764]])
* [[გეორგ ფრიდრიხ ჰენდელი]] ([[1685]]–[[1759]])
* [[დომენიკო სკარლატი]] ([[1685]]–[[1757]])
* [[იოჰან სებასტიან ბახი]] ([[1685]]–[[1750]])
* [[გეორგ ფილიპ ტელემანი]] ([[1681]]–[[1767]])
* [[ჯოვანი ბატისტა პერგოლესი]] ([[1710]]–[[1734]])
== არქიტექტურა და ხუროთმოძღვრობა ==
* [[ჯაკომო დელა პორტა]] ([[1533]]-[[1602]])
* [[დომენიკო ფონტანა]] ([[1543]]-[[1607]])
* [[კარლო მადერნა]] ([[1556]]-[[1629]])
* [[ჯოვანი ლორენცო ბერნინი]] ([[1598]]-[[1680]])
* [[კარლო ფონტანა]] ([[1638]]-[[1714]])
* [[ფრანჩესკო ბორომინი]] ([[1599]]-[[1667]])
* [[კარლო რაინალდი]] ([[1611]]-[[1691]])
* [[გვარინო გვარინი]] ([[1624]]-[[1683]])
* [[ბალდასარე ლონგენა]] ([[1596]]-[[1682]])
* [[ლუიჯი ვანვიტელი]] ([[1700]]-[[1773]])
== მხატვრები ==
* [[აგოსტინო კარაჩი]] ([[1557]]-[[1602]])
* [[ანიბალე კარაჩი]] ([[1560]]-[[1609]])
* [[კარავაჯო]] ([[1571]]-[[1610]])
* [[ორაციო ჯენტილესკი]] ([[1563]]-[[1639]]
* [[არტემიზია ჯენტილესკი]] ([[1593]]-[[1653]])
* [[ბერნარდო სტროცი]] ([[1581]]-[[1644]])
* [[პეტერ პაულ რუბენსი]] ([[1577]]-[[1640]])
* [[ანტონის ვან დეიკი]] ([[1599]]-[[1641]])
== ლიტერატურა ==
* {{წიგნი |ავტორი= Алпатов М. В.|სათაური= Итальянский маньеризм и барокко // Всеобщая история искусств|ადგილი= М.—Л.|გამოცემლობა= Искусство|წელი= 1949|ტომი= II. Искусство эпохи Возрождения и Нового времени|გვერდები= 127—159 |გვერდი= 635}}
* ''ნატო გენგიური'', ქანდაკება, თბილისი, 2006. გვ. 72-74. ISBN 99940-65-71-8;
* ''Heinrich Wölfflin'', 1964. Renaissance and Baroque (Reprinted 1984; originally published in German, 1888) The classic study. ISBN 0-8014-9046-4;
* ''Michael Kitson'', 1966. The Age of Baroque;
* ''John Rupert Martin'', 1977. Baroque A more detailed survey;
* ''Germain Bazin'', Baroque et Rococo, Thames & Hudson, coll. « Univers De L’art », Paris, 1964, rééd. 2004 (ISBN 2-87811-073-0);
* Новая российская энциклопедия, том 2, М.,2005;
* Изобразительное искусство. Музыка(справочник),М.:"Современник", 1997;
* ред. ''С.В. Тураев, Л.И. Тимофеев'', Краткий словарь литературоведческих терминов, М., 1978;
== რესურსები ინტერნეტში ==
{{commons|Baroque art}}
* [http://www.baroquelife.org The baroque and rococo culture]
* [http://etext.lib.virginia.edu/DicHist/dict.html "Dictionary of the History of Ideas":]
* [http://www.hernandofla.com/liteliz.htm The greatest works of Baroque literature]
* [http://www.ibiblio.org/wm/paint/glo/baroque/ Webmuseum Paris]
* [http://www.sentieridelbarocco.it/ barocke in Val di Noto - Sizilien]
* [http://www.all-art.org/history252_contents_Baroque_Rococo.html Baroque in the "History of Art"]
* [http://www.oriole-artists.com/Reviews_Baroque_Symbolism On Baroque Symbolism]
* [http://www.antiquestopic.com/the-baroque-style-1620-1700/ The Baroque style and Luis XIV influence]
==სქოლიო==
{{სქოლიო}}
{{დასავლური ხელოვნების მიმდინარეობები}}
[[კატეგორია:ხელოვნების მიმდინარეობები]]
[[კატეგორია:არქიტექტურული მიმდინარეობები]]
[[კატეგორია:ოპერა]]
[[კატეგორია:მხატვრული მიმდინარეობები]]
[[კატეგორია:ბაროკო]]
| 
