|
'''ელესდი''' ან '''ელესდი-25''' ({{lang-en|Lysergic acid diethylamide, LSD}}) — ნახევრადსინთეზური ფსიქოაქტიური ნივთიერება, რომელიც ადამიანში იწვევს [[ჰალუცინაცია|ჰალუცინაციებს]] (დახუჭული და გახელილი თვალით), [[დრო]]ის, [[სივრცე|სივრცის]] და [[ცნობიერება|ცნობიერების]] შეცვლას, სინესთეზიებს (ფერების მოსმენა, სუნის დანახვა). ლსდ-ს აღმოჩენამ, მისი საშუალებით განცდილმა აქამდე უცნობმა ფსიქიკურმა მდგომარეობებმა, ხედვამ და ასევე მისმა შემდგომმა შესწავლამ, მნიშვნელოვანი გავლენა მოახდინა [[ფსიქიატრია]]ზე, [[ფილოსოფია]]ზე, [[ხელოვნება]]ზე და იმდროინდელ კონტრ-კულტურაზე.
ლსდელესდი პირველად 1938 წელს შვეიცარიელმა მეცნიერმა ალბერტ ჰოფმანმა დაასინთეზა. „ლსდ„ელესდი -25“ როგორც თავად ალბერტ ჰოფმანი განმარტავს ლაბორატორიაში მიცემული კოდური სახელია, რომელიც ლიზერგინული მჟავის ამიდების სერიის სინთეზის დროს, როგორც რიგით 25-ე სუბსტანციას მიენიჭა<ref>https://www.erowid.org/culture/characters/hofmann_albert/hofmann_albert_interview1.shtml</ref> მიუხედავად ამისა ნივთიერების ჭეშმარიტი ბუნება წლების მანძილზე უცნობი იყო მისი შემქმნელისთვის მანამ სანამ 1943 წელს, 16 აპრილს ლაბორატორიაში მუშაობისას შემთხვევით თითებიდან შეწოვის შედეგად იგი მის ორგანიზმში არ მოხვდა, რაოდენობა ძალიან მცირე იყო თუმცა საკმარისი, რომ ჰოფმანს მისი ფსიქოაქტიური ბუნება შეეგრძნო. სამი დღის შემდეგ 19 აპრილს, მან ამჯერად უკვე გამიზნულად 10 მლ წყალში განზავებული, 250 მიკროგრამი (0.25 მილიგრამი) ლსდ per os მიიღო (დოზა რომელიც მისი აზრით ზღვრული რაოდენობა უნდა ყოფილიყო ეფექტის შესაგრძნობად). რეალურად კი ზღვრული დოზა 20 მიკროგრამია.<ref>http://www.skeptically.org/recres/id8.html</ref>
დღესდღეობით ჰალუცინოგენები რომლებიც [[საქართველო]]ში ბლოტერების (პატარა, ჰალუცინოგენით გაჟღენთილი ქაღალდები), განსაკუთრებით კი სითხის და ფხვნილის სახით იყიდება, როგორც ლსდ, შემთხვევების აბსოლუტურ უმრავლესობაში საერთოდ არ შეიცავს ლსდ-სელესდის და სულ სხვა ქიმიური ჯგუფის ჰალუცინოგენს, ბევრად უფრო იაფფასიან რომელიმე ფენეთილამინს წარმოადგენენ. უარეს შემთხვევაში, მომხმარებელი მეცნიერულად შეუსწავლელ, ახალ ექსპერიმენტულ ნაერთს იღებს, რომლის შესაძლო შედეგებიც, ახლო და შორეულ მომავალში ჯანმრთელობაზე უცნობია.
== ტოქსიკოლოგიური მონაცემები ==
შედარებისთვის: ლსდ-სელესდის საშუალო დოზა 1.5 მიკროგრამი/კილოგრამზეა (0.0015 მილიგრამი/კილოგრამზე) <ref>https://www.erowid.org/chemicals/lsd/lsd_dose.shtml</ref>
ლსდ-სელესდის ლდ50LD<sub>50</sub> (საშუალო სასიკვდილო დოზა) ვარირებს სახეობებს შორის, ყველაზე დაბალი იგი კურდღლებშია 0.3მგ/კგ ინტრავენურად.<ref name="Rothlin E 1956, pp. 1">Rothlin E, Cerletti A. Pharmacology of LSD-25. In: Cholden L, ed. Lysergic acid diethylamide and mescaline in experimental psychiatry. New York: Grune and Stratton, 1956, pp. 1–7</ref> ვირთაგვებში სასიკვდილო დოზა გაცილებით მაღალია 16.5მგ/კგ ინტრავენურად<ref name="Rothlin E 1956, pp. 1"/><ref>Freedman DX. The psychopharmacology of hallucinogenic agents. Ann Rev Med 1969;20:409–418</ref> ცხოველებში სიკვდილს პარალიზი და რესპირატორული სისტემის უკმარისობა იწვევდა. მაიმუნებში ([[Macaca Mulatta]]) 1მგ/კგ (1000 მკგ/კგ) ინტრავენურმა ინექციამ არ გამოიწვია არც სასიკვდილო გამოსავალი და არც პერსისტენტული სომატური ცვლილებები<ref>Evarts EV. Some effects of bufotenine and LSD on the monkey. AMA Arch Neurol Psychiatry 1956;75:49–53</ref>
ადამიანებში არ არის დადასტურებული სიკვდილის შემთხვევა რომელიც ლსდ-ს ზედოზირებამ გამოიწვია. 8 ინდივიდმა რომლებმაც შემთხვევით ლსდ-ს ძალიან დიდი ოდენობა მიიღო და დაუფიქსირდათ ლსდ-ს კონცენტრაცია 1000-7000 მიკროგრამი 100 მლ პლაზმაში კომატოზურ მდგომარეობაში მოთავსდნენ საავადმყოფოში, აღენიშნებოდათ ჰიპერთერმია, ღებინება, მსუბუქი სისხლდენა კუჭიდან და რესპირატორული პრობლემები. არცერთი შემთხვევა ფატალურად არ დამთავრებულა, ჯანმრთელობის მხრივ არ აღენიშნათ ნარჩენი ეფექტები.<ref>Klock JC, Boerner U, Becker CE. Coma, hyperthermia and bleeding associated with massive LSD overdose. A report of eight cases. West J Med 1974;120:183–188</ref>
===ტერატოგენული და მუტაგენური ეფექტები===
1967 წელს გამოქვეყნდა სტატია ლსდ-სელესდის მიერ გამოწვეული ქრომოსომული დაზიანების შესახებ<ref>Cohen MM, Marinello MJ, Back N. Chromosomal damage in human leukocytes induced by lysergic acid diethylamide. Science 1967;155:1417–1419</ref> სტატიამ ვერ გაუძლო სამედიცინო კრიტიკას და მასში წამოყენებული მოსაზრება გაბათილებულ იქნა შემდგომ კვლევებში: დიშოცკი<ref>Dishotsky NI, Loughman WD, Mogar RE, Lipscomb WR. LSD and genetic damage. Science 1971;172:431–447</ref> და გროფი<ref name="Grof S 1980, pp. 320">Grof S. The effects of LSD on chromosomes, genetic mutation, fetal development and malignancy. In: Grof S. LSD psychotherapy. Pomoma, CA: Hunter House, 1980, pp. 320–347</ref>)
ემპირიულმა შესწავლამ არ აჩვენა ლსდ-სელესდის [[მუტაგენები|მუტაგენური]] ან [[ტერატოგენულობა|ტერატოგენული]] პოტენციალი. ცხოველებში (თაგვები, ვირთაგვები, ზაზუნები) ტერატოგენულობა ლსდ-სელესდის მხოლოდ განსაკუთრებით მაღალმა (500მკგ/კგ კანქვეშ) დოზებმა აჩვენეს. ყველაზე მგრძნობიარე პერიოდი თაგვებში ორსულობის პირველი 7 დღე აღმოჩნდა<ref>Auerbach R, Rugowski JA. LSD: Effect on embryos. Science 1968;157:1325–1326</ref>
ლსდ-სელესდის არ აქვს კარცინოგენული[[კანცეროგენი|კარცენოგენული]] ეფექტი<ref name="Grof S 1980, pp. 320"/>
== სქოლიო ==
|
