ცაგერი: განსხვავება გადახედვებს შორის

|სტატუსი = ქალაქი

|ქართული სახელი = ცაგერი

|მშობლიური სახელი = =<nowiki></nowiki>

|ქვეყანა = საქართველო

|დროშა =

|გერბის სიგანე =

|დროშის სიგანე =

|lon_dir = E |lon_deg = 42 |lon_min = 46 |lon_sec =

|CoordAddon =
|CoordScale =

|ქვეყნისრეგიონის რუკის ზომა = 295

|რეგიონისრაიონის რუკის ზომა = 295

|რაიონი = ცაგერის მუნიციპალიტეტი

|მმართველის ტიპი = გამგებელი

|მმართველი =

|დაარსდა =

|პირველი ხსენება =

|წინა სახელები =

|სტატუსი-დან = 1968

|ფართობი = 16,85

'''ცაგერი''' — ქალაქი [[საქართველო|საქართველოში]]ში, [[რაჭა-ლეჩხუმისა და ქვემო სვანეთის მხარე|რაჭა-ლეჩხუმისა და ქვემო სვანეთის მხარის]] [[ცაგერის მუნიციპალიტეტი|ცაგერის მუნიციპალიტეტის]] ადმინისტრაციული ცენტრი. მდებარეობს მდინარე [[ცხენისწყალი|ცხენისწყლის]] ნაპირას, [[ზღვის დონე|ზღვის დონიდან]] 475 მ სიმაღლეზე. ქალაქად გამოცხადდა [[1968]] წელს. ცაგერში არის ღვინისა და ხილის გადამამუშავებელი საწარმოები, განათლებისა და კულტურის დაწესებულებები: სკოლები, სახალხო თეატრი, მხარეთმცოდნეობის მუზეუმი, სურათების გალერეა, კულტურის სახლი, კინოთეატრი და სხვა. შემორჩენილია შუა საუკუნეების საკათედრო ტაძარი. ცაგერში არის [[ცაგერისა და ლენტეხის ეპარქია|ცაგერისა და ლენტეხის ეპარქიის]] კათედრა და რეზიდენცია.

ცაგერი უკვე ანტიკური ხანიდან წარმოადგენდა ისტორიული ლეჩხუმის მთავარ ცენტრს. აქ მდებარეობდა ამ მხარის მმართველთა რეზიდენცია და საგვარეულო ციხე-სიმაგრე. იგი იყო ანტიკურ პერიოდში კვიმნიას, შუა საუკუნეებში კი ჯერ თაკვერის, შემდეგ კი ლეჩხუმის მთავარი პოლიტიკურ-ეკონომიკური და კულტურული ცენტრი.

[[ფაილი:View to Tsageri - panoramio.jpg|მარცხნივ|მინი|300x300პქ|ცაგერი. პანორამა ]]

მეცხრამეტეXIX საუკუნის [[1860-იანები|60-იან]] წლებში, როდესაც ლეჩხუმის მაზრა ჩამოყალიბდა, ლეჩხუმის სამაზრო ცენტრი გახდა ლაილაში. მურიდან ლაილაშს იქნა გადატანილი ადმინისტრაცია, სასამართლო, პოლიცია, დაბა სწრაფად გაიზარდა, აშენდა სახელოსნოები, სავაჭრო დუქნები, გაჩნდა რამდენიმე წვრილი საწარმო.

მე–19XIX საუკუნის 60–იან წლებში ლაილაშსლაილაშში იყო 125 კომლი 903 მცხოვრებით. სამაზრო ცენტრად გამოხადებიდანგამოცხადებიდან მალე იქ მოსახლეობის რიცხვმა სამი ათასს გადააჭარბა, ლაილაშსლაილაშში გაჩაღდა ვაჭრობა და ხელოსნობა, რასაც ძირითადად იქ მცხოვრები [[ებრაელები]] და [[სომხები]] წარმართავდნენ. ბაზრობაზე მოდიოდნენ მეზობელი კუთხეებიდან – [[რაჭველები]], [[სვანები]], [[იმერლები]], გადმოდიოდნენ [[ოსები]] და ყარაჩაელებიც[[ყარაჩაელები]]ც კი. იმ დროიდან ცხენისწყლის ხეობის და რიონ–ლაჯანურის ხეობის მცხოვრებ თავადაზნაურობას და ინტელიგენციას შორის იწყება გაუთავებელი დავა სამაზრო ცენტრის ლაილაშიდან ცაგერში გადმოტანის შესახებ.

[[1880]] წელს ლეჩხუმში ქუთაისის გუბერნატორი ჩასულა, მას გადაწყვეტილი ჰქონდა მაზრის ცენტრად სოფელი ცაგერი შეერჩია, მაგრამ მისთვის დიდი წინააღმდეგობა გაუწევიათ ლაჯანურისა და რიონის ხეობათა საზოგადოებებს და იძულებული გამხდარა საგანგებოდ შედგენილი პირობები წარედგინა მათთვის. მათგან ერთ–ერთი მუხლი იყო ლაილაშისა და ცაგერის განაშენიანების საკითხი. ამაზე მიუთითებს ,,ივერიაში,, დაბეჭდილი წერილის შინაარსი, რომელიც მოგვითხრობს იმ გარდაქმნების შესახებ, რაც ორმა მოწინააღმდეგე დაჯგუფებამ გაატარა თავიანთი ცენტრების – ცაგერისა და ლაილაშის გამშვენიერებისათვის. 80–იან წლებში ცაგერში გაუყვანიათ გზატკეცილები, გაუშენებიათ ბაღი, რომელიც დღესაც ამშვენებს ცაგერს და შემორჩენილი აქვს სახელად ,,ენკელის ბაღი,, (ენკელი გვარია იმ დროს ლეჩხუმის მაზრის უფროსისა, რომლის თაოსნობითაც გაშენდა ბაღი). აუგიათ სავაჭრო დუქნები, უფრო ორგანიზებული სახე მიუციათ ,,იარმურკობისათვის,, , რაც ტრადიციულად ეწყობოდა მურში და შემდეგ ცაგერში და სხვა. ასეთი სამუშაოები ჩატარებულა სოფელ ლაილაშსაცლაილაშშიც. კორესპონდენცია მთავრდებოდა ასეთი სიტყვებით: ,,ბოლოს ლაილაშში დარჩება მაზრის ცენტრი, თუ ცაგერში გადაიტანებენ, არ ვიცით. იმედის თვალით შევყურებთ მომავალს, როცა მოვესწრებით სამაზრო ცენტრად ცაგერის აღიარებას,,.

 სამაზრო ცენტრის ცაგერში გადმოტანის მომხრეთა შორის მოთავეები იყვნენ ნასპერელი მემამულე, მაზრის პოლიციის უფროსი, ქველმოქმედი პიროვნება ტარას ახვლედიანი, ცაგერელი მემამულე ალექსი მდივანი და იმ დროს პრესის აქტიური თანამშრომელი, მრავალი კორესპონდენციის ავტორი ყართლან ჩიქოვანი (ქაიხოსრო გელოვანთან ერთად ამ სამი პიროვნების აქტიური ზრუნვით გაიხსნა დაბა ლაილაშსლაილაშში ლეჩხუმის პირველი საერო–საქალაქო სასწავლებელი 1871 წელს). სამაზრო ცენტრის ლაილაშსლაილაშში დარჩენის მოთავე იყო უგანათლებულესი პიროვნება, პუბლიცისტი, თავადი ქაიხოსრო გელოვანი (მეორე).

ლაილაშსლაილაშში სამაზრო ცენტრის არსებობის მოწინააღმდეგეებს მთავარ არგუმენტად ჰქონდათ სოფელ ღუს (ლაილაშის მიმდებარე სოფელი) მეწყრული მოვლემების გამო სამაზრო ცენტრში მისასვლელი გზების ყოველთვის უვარგისობა.

[[ფაილი:Map-etno-kutais-Uyezd Lechkhumi.jpg|მინი|300x300პქ|ლეჩხუმის მაზრა. ]]

1882 წელს ,,დროებაში,, გამოქვეყნდა უმაღლესი მთავრობის განკარგულება ქალაქად ცაგერის დატკიცების შესახებ. გაზეთ ,,დროებაში,, ვკითხულობთ: ,,4 თებერვალს ლეჩხუმის მაზრის უფროსმა გამოაცხადა უმაღლესი მთავრობის განკარგულება, რომ დღემდის ქალაქად წოდებული ლაილაში გაუქმდა და მის მაგივრად ქალაქად დამტკიცდა ცაგერი,,. 1882 წელს ლეჩხუმის სამაზრო ცენტრი ლაილაშიდან ცაგერში იქნა გადმოტანილი. ლაილაშელების გულისწყრომა გაზეთ ,,ივერიის,, ფურცლებზე შემდეგნაირად გამოხატა კორესპოდენტმა: ,,სანამ ლაილაში იყო სატახტო დაბა, სადაც წარმოებდა ლეჩხუმის თავი და თავი გამგებლობა, სანამ ლაილაშში მოთავსებული იყვნენ უმთავრესი სასამართლონი, მანამდის ლეჩხუმის ყოფა–ცხოვრება მიმდინარეობდა წყნარად, დინჯად და როგორც ზოგნი ამბობებ საბედნიეროდაც. მაგრამ ერთ–დღეს მოიქუფრა ლაილაშის ცა, ისე სქელის ღრუბლებით დაიფარა ბრწყინვალე მზე, რომ ერთი სხივი რა რის, ისიც კი არარსაიდან ანათებდა ამ არემარეს. ამავე დროს, სამაგიეროდ სოფელ ცაგერის მიდამო გამთბარი და განათებული იყო დიდებულის მზისაგან ისე რომ, ბერიკაცები თავის დღეში არ მოსწრებიან იმისთანა საკვირველს და საამურ სინათლეს. ის დრედღე იყო და ის დღე, ყველაფერმა იცვალა ფერი ლეჩხუმისათვის, რაც აქამდის აღმა მიდიოდა, იმას დაღმა მოჰყვა მიმდინარეობა, დამარცხებულ ლაილაშს სული უგუბდება, როდესაც ხედავს ცაგერის ბედნიერებას და ბედნიერი ცაგერი კი ფეხებს უბრაგუნებს უმისოდაც წელში მოწყვეტილ ლაილაშს,,.

 ცაგერი საბოლოოდ დამტკიცდა სამაზრო ცენტრად, მიუხედავად ამისა უკმაყოფილების გამოძახილი კვლავ პოულობს ასახვას ,,ივერიის,, ფურცლებზე. თავადი ქაიხოსრო გელოვანი, რომელიც სამაზრო ცენტრის ცაგერში დაფუძნების მოწინააღმდეგე იყო, წერს: ყური არ უგდეს უმრავლესობის მოთხოვნებს, აღსრულდა უმცირებსობის სურვილი, სამაზრო ცენტრი ცაგერში წაიღეს. სამაზრო პოლიცია და სასამართლო ხალხისათვის არის დანიშნული, მაგრამ ლეჩხუმში ეს ასე არარისარ არის – ერთი–ორი რომ სარგებლობს ამ დაწესებულებით, ასი და ორასი მოკლებულია პოლიციის მფარველობას და მსაჯულთა სამართალდსამართალად სიშორის გამო. ამიტომ მაზრის სამმართველოსი და მომრიგებელი სამსჯავროს ცაგერში დაფუძნება შეუფერებელი ღონისძიება იყო.

ლეჩხუმში, ცაგერში 1987 წელს მდინარე ცხენისწყლის მახლობლად გაშენდა უმშვენიერესი მწვანე თეატრი, რომლის ბადალი მსოფლიოში არ იყო. ეს საზაფხულო უმშვენიერესი თეატრი გადახურულია, ღია ცის ქვეშ გაკეთებულ სკამებზე მაყურებელი ოვაციებით ხვდებოდა სცენაზე გამომსვლელებს. ახლა ეს თეატრი მიტოვებულია, თუმცა მისი აღდგენა ძალიან კარგი საქმე იქნებოდა ადგილობრივი ტურიზმის განვითარებისთვის. “ჩემი ხელით მოვზიდე ბალახები. ჩემს თვალწინ გაშენდა ეს თეატრი, აქ იდგმებოდა ულამაზესი სპექტაკლები, სცენაზე ფარდის მაგივრად წყლის შადრევანი ეშვებოდა, ეს იყო ულამაზესი სანახაობა,” – გვიყვება ერთ-ერთი ლეჩხუმელი.

მთავრობამ დაიწყო თეატრის მიმდებარე ტერიტორიის მოწყობა და მისი რესტავრაცია 2015 წლის ბოლოს და იგი 2017 წლის ზაფხულისთვის დასრულდება.

2014 წლის აღწერის მონაცემებით ქალაქში ცხოვრობს 1 3201320 ადამიანი.

| 1989<ref name="აღწერა 2002">{{cite web |url=http://geostat.ge/cms/site_images/_files/georgian/census/2002/I%20tomi%20-%20saqarTvelos%20mosaxleobis%202002%20wlis%20pirveli%20erovnuli%20sayovelTao%20aRweris%20Sedegebi.pdf |title= საქართველოს მოსახლეობის 2002 წლის პირველი ეროვნული საყოველთაო აღწერის შედეგბი, ტომი I|date=ნოემბერი 2003 |publisher=საქართველოს სტატისტიკის ეროვნული სამსახური |accessdate=7 დეკემბერი, 2016}}</ref> || 1 4361436 || -- || --

| 2002<ref name="აღწერა 2002" /> || {{ზრდა}} 1 9611961 || -- || --

| 2014<ref name="აღწერა 2014" /> || {{კლება}} 1 3201320 || 611 || 709