ჭუბერის თემი: განსხვავება გადახედვებს შორის
| [შეუმოწმებელი ვერსია] | [შეუმოწმებელი ვერსია] |
შიგთავსი ამოიშალა შიგთავსი დაემატა
No edit summary |
No edit summary |
||
ხაზი 1:
{{ინფოდაფა დასახლება
'''ჭუბერის ადმინისტრაციული ერთეული''' მესტიის მუნიციპალიტეტში, სამეგრელო-ზემო სვანეთის მხარეში, მდინარე ნენსკრას ხეობაში მდებარეობს. მის შემადგენლობაში შედის 10 სოფელი: [[დევრა]], [[ზემო მარღი]], [[ლარილარი|ლარი-ლარი]], [[ლახამი]], [[ლეკულმახი|ლეკულმახე]], [[ლეწფერი]], [[სგურიში]], [[ტიტა (მესტიის მუნიციპალიტეტი)|ტიტა]], [[ქვემო მარღი]] და [[ყარი (მესტიის მუნიციპალიტეტი)|ყარი]]. 2018 წლის მონაცემებით, ჭუბერში 1003 ადამიანი (321 კომლი) ცხოვრობს.<ref name=":0">http://mestia.gov.ge/</ref> თემის ცენტრია სოფელი [[ქვემო მარღი]].{{ინფოდაფა დასახლება▼
|სტატუსი = ადმინისტრაციული ერთეული
|ქართული სახელი = ჭუბერის ადმინისტრაციული ერთეული
ხაზი 61:
|add1n=
|add1=
▲}}'''ჭუბერის ადმინისტრაციული ერთეული''' მესტიის მუნიციპალიტეტში, სამეგრელო-ზემო სვანეთის მხარეში, მდინარე ნენსკრას ხეობაში მდებარეობს. მის შემადგენლობაში შედის 10 სოფელი: [[დევრა]], [[ზემო მარღი]], [[ლარილარი|ლარი-ლარი]], [[ლახამი]], [[ლეკულმახი|ლეკულმახე]], [[ლეწფერი]], [[სგურიში]], [[ტიტა (მესტიის მუნიციპალიტეტი)|ტიტა]], [[ქვემო მარღი]] და [[ყარი (მესტიის მუნიციპალიტეტი)|ყარი]]. 2018 წლის მონაცემებით, ჭუბერში 1003 ადამიანი (321 კომლი) ცხოვრობს.<ref name=":0">http://mestia.gov.ge/</ref> თემის ცენტრია სოფელი [[ქვემო მარღი]].
<br />
=='''გეოგრაფია'''==
[[ფაილი:Ნენსკრას_ხეობა.jpg|მინი|338x338პქ|ხედი სოფ. ზედა მარღიდან მდ. ნენსკრას ხეობაზე]]▼
ჭუბერი მდ. ნენსკრას (მდ. ჭუბერულა) აუზში მდებარეობს. ნენსკრას ხეობა გეორაფიულად დასავლეთ საქართველოს ნაწილს (ზემო სვანეთი) ეკუთვნის და კავკასიონის ცენტრალური ქედის სამხრეთ ფერდობები უკავია. ჩრდილოეთიდან მას ესაზღვრება ქედი დიდი კავკასიონი, რომელიც რუსეთთან ბუნებრივ საზღვარს ქმნის. მდინარე სათავეს მთავარ ქედზე განლაგებული მუდმივი მყინვარებიდან იღებს და მიედინება ღრმად ჩაჭრილ ტროგულ ხეობაში. მარჯვენა მხრიდან იგი უერთდება მდ. ენგურს.<ref name=":1">''„ჭუბერი - სოციალურ-ეკონომიკურ ჭრილში: ანალიზი და პერსპექტივა“, გუნდურ-ინტეგრირებული პროექტების კონკურსი, საქართველოს განათლებისა და მეცნიერების სამინისტრო, 2007 წ. ავტორები: სოფელ ჭუბერის N1 საჯარო სკოლის პედაგოგი რუსუდან ორაგველიძე და ამავე სკოლის X კლასის მოსწავლეები: მარიამ ანსიანი, საბა ჩხეტიანი, ანა ანსიანი, ხვიჩა ცინდელიანი და ლევან მეკოშვილი.''</ref>
ჭუბერის ტერიტორიის უმეტესი ნაწილი წიწვოვანი და შერეული ფოთლოვანი ტყის მასივებს უკავია. დასავლეთ საქართველოში საშუალო წლიური ტემპერატურა იკლებს სიმაღლის მატებასთან ერთად და დაბლობის მთიან ნაწილში მერყეობს 6-10°C ფარგლებში, ხოლო მაღალმთიან რაიონებში - 2-4°C ფარგლებში. ზემო სვანეთის ხეობის სამხრეთი ფერდობის საშუალო წლიური ტემპერატურა 2°C-ზე ნაკლებია.<ref name=":1" />
ლახამის მეტეოსადგურის მონაცემებით ნალექების დონე დაახლოებით 1,267 მმ-ია წელიწადში და ხასიათდება წვიმის განსაკუთრებული ინტენსივობით ზაფხულისა და შემოდგომის თვეებში. წვიმის ინტენსივობა იმატებს სიმაღლის მატებასთან ერთად და მწვერვალებზე 2800 მმ აღწევს, ხოლო კავკასიონის ქედის უმაღლეს წერტილებში - 3,200 მმ აღემატება.<ref name=":1" />[[ფაილი:Ჭუბერის_სოფლები.jpg|მინი|ჭუბერის რუკა]]ჭუბერის ჰავის ჩამოყალიბებაზე მნიშვნელოვნად მოქმედებს რელიეფი და სუბტროპიკული ჰავის ოლქთან სიახლოვე. ხეობის კლიმატი არის კონტინენტური და ამავე დროს ნოტიო სუბტროპიკული.<ref name=":1" />
ჭუბერის მოსახლეობა მდინარის ტერასებსა და გამოზიდვის კონუსებზე სახლობს.<ref name=":1" />
▲[[ფაილი:Ნენსკრას_ხეობა.jpg|მინი|338x338პქ|ხედი სოფ. ზედა მარღიდან მდ. ნენსკრას ხეობაზე]]
სვანეთის ფარგლებში კავკასიონის მთავარი ქედის ყველა უღელტეხილი ზღვის დონიდან 3000 მ-ზე მდებარეობს. ერთი ნაწილი შედარებით ადვილად სავალი უღელტეხილებია (დასავლეთიდან აღმოსავლეთისკენ)/ მათ შორისაა ბასა-ჭუბერის უღელტეხილი. იგი მდინარეების ნენსკრასა და ყუბანის აუზში მდებარეობს. ეს გზა სასაპალნე ტვირთზიდვისთვის საყოველთაოდ ცნობილ ქლუხორის უღელტეხილზე არანაკლებ ხელსაყრელი იყო. ქლუხორთან შედარებით, ჭუბერის უღელტეხილის მისადგომები ნაკლებად ციცაბოა. ეს უღელტეხილი (ჩიპერი, ზღვის დონიდან 3400მ) ცენტრალური კავკასიონისა და მწვერვალ იალბუზის დამაკავშირებელ ქედზეა განლაგებული.<ref name=":1" />
ხაზი 85:
=='''ისტორია'''==▼
▲=='''ისტორია'''==
ენგურის ხეობაში არქეოლოგიურად ერთ-ერთი განსაკუთრებულად საინტერესო მიკრორეგიონი ჭუბერის-ნენსკრას ხეობაა. იგი ცნობილია ლარი-ლარის ანტიკური ხანის კრემაციული სამაროვანით, ძვ.წ.VIII-VII სს. მეტალურგიული ქურებით, ანტიკური ხანის (ალექსანდრე მაკედონელისა და ლისიმაქეს) სტატერების ადგილობრივი მინაბაძებით, ქვემო მარღის გვიანანტიკური-ადრეშუასაუკუნეების პერიოდის სამარხებით, ზემო მარღის რომაული ხანის საგუშაგო-სამეთვალყურეო კოშკით და შემთხვევით აღმოჩენილი უამრავი არტეფაქტით, რომელთა ქრონოლოგია იწყება ადრებრინჯაოს ხანიდან და მთავრდება გვიანი შუასაუკუნეებით. <ref>https://www.tsu.ge/data/image_db_innova/agarisi%202014prezentacia(1).pdf</ref>[[ფაილი:Სოფ._ზედა_მარღში_აღმოჩენილი_ბრინჯაოს_ფაბულა,_წიდები_და_რკინის_შემცველი_ქვები.png|მინი|350x350პქ|2012-2014 წლებში ჭუბერის თემის სოფ. ზედა მარღში აღმოჩენილი ბრინჯაოს ფაბულა, წიდები და რკინის შემცველი ქვები ძვ.წ.VIII-VII სს.]]ჭუბერში არქეოლოგიური გათხრების შედეგად მოპოვებული მასალა აქ ადრეანტიკური ხანიდან ყველა ეპოქის მოსახლეობის არსებობას ადასტურებს. როგორც ჩანს, ადგილზე ხდებოდა ადრეული სამეურნეო და საბრძოლო იარაღების დამზადება. ჭუბერში, კერძოდ ზედა მარღში ნაპოვნია მადნის გამოსადნობი ადგილები, რომელთაც შხიბარი ჰქვია (შხიბ - წიდა, ნამწვი). აქ ნაპოვნია სპილენძისა და ბრინჯაოს ზოდები. სამეურნეო იარაღებიდან მეცნიერთათვის ძლიერ საინტერესოა ბრინჯაოს ე.წ. ყუადაქანებული ცულები, საფხეკები, ბრინჯაოს ქინძისთავისნაირი სამაგრები, გვიანი ბრინჯაოს ხანის თოხი და ნამგალი, ასევე მეტალურგიულ მოედანზე (შხიბარი) ნაპოვნი სახნისი, რომელიც წინარე ანტიკურ ხანას მიეკუთვნება.<ref name=":2">[http://dl.sangu.edu.ge/pdf/dissertacia/maiapataridze.pdf] http://dl.sangu.edu.ge/pdf/dissertacia/maiapataridze.pdf]</ref>
ჭუბერში, მდ. ნენსკრას მარცხენა სანაპიროზე აღმოჩენილ იქნა სამაროვანი. მიცვალებულის კრემაციის ეს მოედანი რამდენიმე ფენას შეიცავს. სამაროვანი დათარიღებულია ძვ. წ. VI-IV საუკუნეებით. აქ აღმოაჩინეს ათასობით ნივთი: თიხის ჭურჭელი, ლითონის იარაღ-საჭურველი, ბრინჯაოს, მინის, ქარვის, გიშრისა და სხვა მასალისგან დამზადებული მძივ-სამკაული, ფუფუნების სხვა საგნები. ყურადღებას იქცევს ცხვრის, ხარის, ცხენის, ჯიხვის, ფრინველის პლასტიკური გამოსახულებები, რომელიც ადგილობრივი ფაუნის გამოხატულებას უნდა წარმოადგენდეს. ე.ი., უნდა ვივარაუდოთ, რომ მეცხოველეობა ჭუბერში ოდითგანვე განვითარებული იყო. საინტერესოა ისიც, რომ სამაროვანში აღმოჩენილია უცხოური წარმომავლობის ნივთები, მძივ-სამკაულები და ფუფუნების სხვა საგნები. ლარი-ლარის სამაროვანის ტერიტორიაზე ალექსანდრე მაკედონელის სტატერის არსებობა სხვა სამარხეულ ინვენტართან ერთად უმნიშვნელოვანესია იმ აზრის განსამტკიცებლად, რომ სვანეთი ელინისტურ პერიოდში ჩართული იყო საერთაშორისო ფულად მიმოქცევაში და არ წარმოადგენდა კარჩაკეტილ რეგიონს (ლორთქიფანიძე 2008: 23; პატარიძე 2011:32). <ref name=":2" />
სვანეთის ტერიტორიაზე მოპოვებული არქეოლოგიური მასალა იძლევა საფუძველს, ვივარაუდოთ, რომ ძვ.წ. V – IV სს-ში ხმელთაშუა ზღვის აღმოსავლეთ ნაწილისა და მცირე აზიის იონიური ქალაქებიდან ჯერ კოლხეთის ბარში და შემდგომ მთის რეგიონში შემოდიოდა საქონელი, კერძოდ, ბერძნული მხატვრული კერამიკა -შავლაკიანი ჭურჭელი (ინაძე 2009:237). სვანეთში, ლარი-ლარის სამაროვანზე, ჭუბერის თემში, მდინარე ნენსკრას ანუ ჭუბერის მარცხენა ტერასაზე, ზღვის დონიდან დაახლოებით 900 მ სიმაღლეზე აღმოჩენილია ბერძნული შავლაკიანი ჭურჭელი, აქვე დადასტურებულია უცხოური სამკაული, მათ შორის - მინის ლურჯი ფერადზოლებიანი, მინის თეთრ და ლურჯთვლებიანი, ასევე ყვითელი, ლურჯი და ყავისფერი პასტის ფერადი ინკრუსტირებული მძივები, სხვადასხვა ფერის მინისგან დამზადებული მრავალრიცხოვანი მძივსაკიდები, რომელთა მოყვანილობა ხშირად ზარაკებს, ამფორისკებს, დოქებსა და სხვა ნივთებს ჰგავს (ჩართოლანი 2010: 15). ამ ჯგუფის სამკაულების სამშობლოდ ეგვიპტე და სირია ითვლება. <ref><nowiki>http://dl.sangu.edu.ge/pdf/dissertacia/maiapataridze.pdf</nowiki></ref>[[ფაილი:Ანტიკური_ხანის_რკინის_მეტალურგიული_საწარმო,_ძვ.წ._VIII-VI_საუკუნეები_(სოფ._ლახამი).png|მინი|ანტიკური ხანის რკინის მეტალურგიული საწარმო, ძვ.წ. VIII-VI საუკუნეები (სოფ. ლახამი)]]2015 წელს ჭუბერში, სოფელ ლახამში თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის არქეოლოგიურმა ექსპედიციამ ძვ.წ. VIII-VI საუკუნეებით დათარიღებული მეტალურგიული ქურები და კარიერები აღმოაჩინა. მკვლევარების ვარაუდით, ადგილზე წარმოებული პროდუქციითა და ნედლეულით იმ პერიოდში არა მარტო კოლხეთი, არამედ აღმოსავლეთის სახელმწიფოებიც მარაგდებოდნენ. ქვით ნაშენები ქურები თაბაშირით არის მოპირკეთებული და დამეწყრილ ადგილებშიც კი პირვანდელი სახით არის შენარჩუნებული. <ref>https://artinfo.ge/2015/08/unikaluri-aghmochena-tchuber/</ref>
ამგვარად, ჭუბერი, რომელსაც მრავალი საკომუნიკაციო გადასასვლელი და გზა აქვს, ანტიკურ ხანაში დაკავშირებული იყო უძველეს კულტურულ ცენტრებთან. სხვადასხვა დანიშნულების ნივთების დამზადება ხდებოდა ადგილობრივად, ბევრი შემოჰქონდათ უცხოეთიდანაც.<ref name=":1" />
Line 289 ⟶ 284:
იხილეთ [https://www.imedi.ge/ge/video/40302/imedis-dge-svanetshi-nenskrasa-da-nakras-kheobashi#!?from=1563321600&page=5&to=1566000000 ვიდეო] ჭუბერის ტურისტული პოტენციალის შესახებ.
<br />
<br />{{სქოლიო}}▼
=='''სქოლიო'''==
#
| |||