აინ რენდი: განსხვავება გადახედვებს შორის

[შემოწმებული ვერსია][შემოწმებული ვერსია]
შიგთავსი ამოიშალა შიგთავსი დაემატა
No edit summary
No edit summary
ხაზი 1:
{{ინფოდაფა მწერალი|სურათი = Ayn Rand by Talbot 1943.jpg}}
'''აინ რენდი''' ({{lang-en|Ayn Rand}}, დაბადებისას '''ალისა როზენბაუმი''', {{lang-ru|Али́са Зино́вьевна Розенба́ум}}; დ. [[2 თებერვალი]] <small>([ძვ. სტ. [[20 იანვარი]])</small> — გ. [[6 მარტი]], [[1982]])] — რუსული წარმოშობის ამერიკელი მწერალი და ფილოსოფოსი.<ref>{{harvnb|Den Uyl|Rasmussen|1986|p=x}}; {{harvnb|Sciabarra|1995|pp=1–2}}; {{harvnb|Kukathas|1998|p=55}}; {{harvnb|Badhwar|Long|2010}}.</ref> სახელი გაითქვა ორი ბესტსელერი ნოველით „[[პირველწყარო]]“ და „[[ატლანტმა მხრები გაშალა]]“ და საკუთარი ფილოსოფიური სისტემით, რომელსაც თავადვე „ობიექტივიზმი“ უწოდა. რუსეთში განათლების მიღების შემდეგ, [[1926]] წელს საცხვოვრებლად გადავიდა [[აშშ]]-ში. მისი ორი ნაწარმოები, [[1935]] და 1936 წლებში დაიდგა [[ბროდვეი]]ზე; მისი პირველი ორი რომანი არ მოუვიდა გულზე ფართო საზოგადოებას, მაგრამ, [[1943]] წელს გამოსულმა „პირველწყარომ“ რენდს დიდი წარმატება და ცნობადობა მოუტანა. [[1957]] წელს მან გამოაქვეყნა მისი ყველაზე ცნობილი ნაწარმოები, „ატლანტმა მხრები გაშალა“. ცოტა ხანში, მან დაანება თავი მხატვრულ ლიტერატურას და ხელი მოკიდა საკუთარი ფილოსოფიური იდეების პოპულარიზაციას საგაზეთო სტატიებისა თუ ესეების კრებულების საშუალებით. [[1982]] წელს გარდაიცვალა.
 
რენდი გონებას განათლების მიღების ერთადერთ საშუალებად თვლდა და უარყოფდა რწმენასა და რელიგიას. იგი მხარს უჭერდა რაციონალურ და ეთიკურ ეგოიზმს და ეწინააღმდეგებოდა [[ალტრუიზმი|ალტრუიზმს]]. პოლიტიკაში, იგი ეწინააღმდეგებოდა ძალმომრეობას და ყველანაირ ძალადობრივ ქმედებებს ამორალურად მიიჩნევდა;<ref>{{harvnb|Barry|1987|p=122}}; {{harvnb|Peikoff|1991|pp=309–314}}; {{harvnb|Sciabarra|1995|p=298}}; {{harvnb|Gotthelf|2000|p=91}}; {{harvnb|Gladstein|2009|p=46}}.</ref> იგი აგრეთვე იყო [[სტატიზმი]]ს, [[კოლექტივიზმი]]ს და [[ანარქიზმი]]ს მოწინააღმდეგე; მხარს უჭერდა [[Laissez-Faire]]-ის დაცვით მოქმედ [[კაპიტალიზმი|კაპიტალიზმს]], რაც, მისი თქმით, იყო სისტემა, დაფუძნებული ინდივიდუალური უფლებებისა და საკუთრების უფლების დაცვაზე.<ref name="rights">{{harvnb|Gotthelf|2000|pp=91–92}}; {{harvnb|Peikoff|1991|pp=379–380}}.</ref> ხელოვნებაში, რენდი პროპაგანდირებდა რომანტიულ რეალიზმს. იგი მკაცრად აკრიტიკებდა ფილოსოფოსთა და ფილოსოფიური ტრადიციების უდიდეს ნაწილს, გარდა [[არისტოტელე]]ს, [[თომას აკვინელი]]სა და კლასიკური ლიბერალებისა.<ref>{{harvnb|O'Neill|1977|pp=18–20}}; {{harvnb|Sciabarra|1995|pp=12, 118}}.</ref>
ხაზი 44:
„პირველწყაროს“ გამოსვლიდან წლების განმავლობაში, რენდი იღებდა არაერთ წერილს მკითხველებისგან, რომელთა ნაწილზეც წიგნმა დიდი გავლენა მოახდინა. 1951 წელს რენდი ლოს-ანჯელესიდან გადავიდა ნიუ-იორკში, სადაც შეკრიბა მისი შემოქმედების თაყვანისმცემელთა ჯგუფი (რომელსაც ხუმრობით „კოლექტივსაც“ ეძახდნენ). ჯგუფში იყვნენ აშშ-ის ფედერალური სარეზერვო სისტემის მომავალი თავმჯდომარე [[ალან გრინსპანი]], ფსიქოლოგიის ფაკულტეტის ახალგაზრდა სტუდენტი ნათან ბლუმენთალი (შემდეგ [[ნათანიელ ბრანდენი]]), მისი მეუღლე ბარბარა და ბარბარას ბიძაშვილი, ლეონარდ პეიკოფი. თავდაპირველად, ჯგუფი იყო რენდის და მისი მეგობრების არაფორმალური შეკრება, ფილოსოფიის განსახილველად. უკვე შემდეგ, რენდი მათ მისი ახალი ნოველას, „ატლანტმა მხრები გაშალას“ მონახაზის წაკითხვის უფლებას აძლევდა. 1954 წლისთვის, რენდის ახლო ურთიერთობა ნათანიელ ბრანდენთან გადაიზარდა რომანტიულ ურთიერთობაში, ორივე მათგანის მეუღლის თანხმობით.<ref>{{harvnb|Branden|1986|pp=256–264, 331–343}}.</ref>
 
1957 წელს გამოსული „ატლანტმა მხრები გაშალა“ აინ რენდის ''magnum opus''-ად ითვლება.<ref>{{harvnb|Sciabarra|1995|p=113}}; {{harvnb|Mayhew|2005b|p=78}}.</ref> რენდმა ნოველას თემად აღწერა „გონების როლი ადამიანის არსებობაში და როგორც შედეგი, ახალი მორალური ფოლისოფიის დემონსტრაცია: რაციონალური ეგოიზმის მორალისა“.<ref>Salmieri, Gregory. "''Atlas Shrugged'' on the Role of the Mind in Man's Existence". In {{harvnb|Mayhew|2009|p=248}}.</ref> ნოველაში აღწერილია და დაცულია რენდის ფილოსოფიური სისტემის, „ობიექტივიზმის“ უმნიშვნელოვანესი ასპექტები და გამოხატავს ადამიანური მიღწევების მისეულ კონცეფციას. ნოველა არის ანტი-უტოპია, რომელშიც მოქმედება მიდის აშშ-ში, სადაც ყველაზე კრეატიული ინდივიდუალისტები — მეცნიერები, ინდუსტრიალისტები და არტისტები პასუხობენ საყოველთაო კეთილდღეობის ხელისუფლებას ქმედებებს საყოველთაო გაფიცვით და მთებში გაქცევით, სადაც ისინი აშენებენ დამოუკიდებელ, თავისუფალ ეკონომიკურ სისტემას. ნოველას მთავარი გმირი და გაფიცულთა ლიდერი ჯონ გალტიგოლტი გაფიცვას „მსოფლიოს ძრავის შეჩერებას“ (ადამიანების, ვისაც ერის/საზოგადოების წარმატებასა და კეთილდღეობაში ყველაზე დიდი წვლილი შეაქვთ) უწოდებს; გაფიცვის მაგალითს რენდი იყენებს, რათა დაანახოს მკითხველს, რომ ყველაზე რაციონალური და პროდუქტიული ადამიანების გარეშე, მოხდება ეკონომიკური კოლაფსი და საზოგადოებრივი ინსტიტუტების ნგრევა. ნოველა შეიცავს მისტიკის და სამეცნიერო ფანტასტიკის ელემენტებს<ref>{{harvnb|Gladstein|1999|p=42}}.</ref><ref>{{harvnb|McConnell|2010|p=507}}.</ref> და შეიცავს „ობიექტივიზმის“ არსის უფრო დეტალურ განმარტებას ჯონ გალტისგოლტის მიერ წარმოთქმული მონოლოგის სახით.<ref>Stolyarov II, G. "The Role and Essence of John Galt's Speech in Ayn Rand's ''Atlas Shrugged''". In {{harvnb|Younkins|2007|p=99}}.</ref>
 
მიუხედავად იმისა, რომ კრიტიკოსთა საზოგადოება ნოველას არაერთგვაროვნად შეხვდა, „ატლანტმა მხრები გაშალა“ საერთაშორისო ბესტსელერი გახდა. [[მაიკ უოლესი]]სთვის მიცემულ ინტერვიაში, რენდმა საკუთარ თავს „ცოცხალთაგან ყველაზე კრეატიული“ უწოდა.<ref>{{harvnb|Burns|2009|p=2}}</ref> თუმცა, რენდი იმედგაცრუებული დარჩა ინტელექტუალების რეაქციიით მის რომანთან დაკავშირებით.<ref>{{harvnb|Burns|2009|p=178}}; {{harvnb|Heller|2009|pp=303–306}}.</ref> „ატლანტმა მხრები გაშალა“ იყო რენდის ბოლო მხატვრული ნაწარმოები; ამის შემდეგ, მან ფილოსოფიური ნამუშევრების გამოშვება დაიწყო.<ref name="ASturningpoint">{{harvnb|Gladstein|2000|p=28}}; {{harvnb|Younkins|2007|p=1}}; {{harvnb|Baker|1987|p=17}}.</ref>
ხაზი 104:
მიუხედავად იმისა, რომ რენდს ზოგიერთ საკითში კონსერვატორთათვის მიუღებელი პოზიცია ჰქონდა (მათ შორის [[აბორტი]] და მისი შეხედულებები რელიგიაზე),<ref>{{harvnb|Doherty|2009|pp=54}}.</ref><ref name="MJones">{{cite magazine|url=http://motherjones.com/media/2009/07/and-rand-played|title=And the Rand Played On|first=Amy|last=Benfer|magazine=Mother Jones|date=July–August 2009|accessdate=April 15, 2011|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110503215311/http://motherjones.com/media/2009/07/and-rand-played|archivedate=May 3, 2011|deadurl=no}}</ref><ref>{{harvnb|Burns|2009|p=279}}.</ref> პოლიტიკოსები, რომლებიც რენდის გავლენის ქვეშ მოექცნენ და მის ციტირებას ახდენენ ჩვეულებრივ კონსერვატორები არიან (ხშირად აშშ-ის რესპუბლიკური პარტიის წევრები). არაერთ რესპუბლიკელ კონგრესმენს (მათ შორის წარმომადგენელთა პალატის სპიკერს, [[პოლ რაიანი|პოლ რაიანს]] და სენატორ [[რენდ პოლი|რენდ პოლს]]) უღიარებია, რომ რენდმა მათ ცხოვრებაზე დიდი გავლენა მოახდინა.<ref>{{harvnb|Gladstein|2009|p=124}}; {{harvnb|Heller|2009|p=xi}}; {{harvnb|Doherty|2009|p=51}}; {{harvnb|Burns|2009|p=283}}.</ref>
 
2007-2008 წლების ფინანსურმა კრიზისმა კვლავ გააღვივა ინტერესი რენდის ნამუშევრების მიმართ, განსაკუთრებით პოპულარული გახდა „ატლანტმა მხრები გაშალა“, რომელშიც, ზოგიერთის აზრით, ნაწინასწარმეტყველები იყო კრიზისი.<ref>{{harvnb|Burns|2009|pp=283–284}}; {{harvnb|Doherty|2009|pp=51–52}}; {{harvnb|Gladstein|2009|p=125}}.</ref> სტატიებში ხშირად ადარებდნენ რეალურ მოვლენებს ნოველაში მომხდარ ამბებს.<ref>{{harvnb|Gladstein|2009|p=125}}; {{harvnb|Doherty|2009|pp=54}}.</ref> ამავე დროს, რენდი და „ატლანტმა მხრები გაშალას“ მთავარი გმირი, ჯონ გალტიგოლტი ხშირად ჩნდებოდნენ „ჩაის მოძრაობის“ საპროტესტო აქციებზე.<ref>{{harvnb|Doherty|2009|pp=51–52}}.</ref> ამასთან ერთად, გაიზარდა რენდის მიმართ კრიტიკულად განწყობილი ადამიანების რაიოდენობა, განსაკუთრებით კი მემარცხენეების მხრიდან, რომლებიც მას ეგოიზმის და თავისუფალი ბაზრის მხარდაჭერას ედავებოდნენ და თვლიდნენ, რომ [[ალან გრინსპანი|ალან გრინსპანზე]] მას მიერ მოხდენილმა გავლენმა თავისი როლი ითამაშა კრიზისის დაწყებაში.<ref>{{harvnb|Burns|2009|p=283}}.</ref> ჟურნალი ''Mother Jones'' წერდა, რომ „რენდის გენია გამოიხატებოდა იმაში, რომ მას შეეძლო გადმოებრუნებინა ტრადიციული იერარქია და წარმოეჩინა მდიდრები, ნიჭიერები და ძალაუფლების მქონე ადამიანები როგორც დაჩაგრულები“.<ref name="MJones"/> ჟურნალმა აგრეთვე შეადარა რენდის იდეები მესამე რაიხის პროპაგანდის მინისტრის, [[იოზეფ პაულ გებელსი]]სას. ''The Nation''-ის რედაქტორმა, კორი რობინმა თავის სტატიაში აღნიშნა, რომ მისი აზრით, არსებობდა მსგავსებები „რენდიზმის მორალურ სინტექსსა“ და [[ფაშიზმი|ფაშიზმს]] შორის.<ref>{{cite magazine|first=Corey|last=Robin|title=Garbage and Gravitas|url=http://www.thenation.com/article/garbage-and-gravitas|magazine=The Nation|date=June 7, 2010|accessdate=April 15, 2011|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110514200011/http://www.thenation.com/article/garbage-and-gravitas|archivedate=May 14, 2011|deadurl=no}}</ref>
 
=== აკადემიკოსთა რეაქცია ===
მოძიებულია „https://ka.wikipedia.org/wiki/აინ_რენდი“-დან