აცტეკები: განსხვავება გადახედვებს შორის
| [შემოწმებული ვერსია] | [შემოწმებული ვერსია] |
შიგთავსი ამოიშალა შიგთავსი დაემატა
მომხმარებლის 46.49.78.46 ცვლილებების გაუქმება (№3638684) იარლიყი: გაუქმება |
No edit summary |
||
ხაზი 100:
[[ერნან კორტესი|კორტესის]] მოსვლისას აცტეკებს ჰქონდათ ყველაზე განვითარებული ცივილიზაცია [[ჩრდილოეთ ამერიკა|ჩრდილოეთ ამერიკაში]], თუმცა იგი ორიგინალობით არ გამოირჩეოდა. როდესაც ისინი იპყრობდნენ რეგიონს ისინი იერთებდნენ უფრო ადრეული განვითარებული ხალხის კულტურას, როგორიცაა [[ზაპოტეკები|ზაპოტეკების]], [[მაია|მაიას]], [[ტოლტეკები|ტოლტეკების]] და სხვ. ბარბაროსული აცტეკები მივიდნენ მეხიკოს ხეობაში ჩ.წ. დაახლოებით 1200 წელს.
აცტეკების ცხოვრებაში რელიგია იყო უძლიერესი მაკონტროლებელი ძალა. [[არქიტექტურა|არქიტექტურასა]] და მხატვრობაში მათი უდიდესი მიღწევები სწორედ ტაძრების მოხატვასა და მშენებლობაშია მიღწეული. მათ ჰქონდათ ნახატობრივი დამწერლობა, [[იეროგლიფები]] და ციფრების აღნიშნვები, რომლებითაც ისინი იწერდნენ რელიგიურ დღესასწაულებსა და ისტორიულ მოვლენებს. [[მაია|მაიასგან]] მათ ისწავლეს მზის კალენდრის გამოყენება, ამ ცოდნის მეშვეობით მათი მღვდლები ინარჩუნებდნენ ყველაზე სწორ კალენდარს. ალმანაქი იძლეოდა ცოდნას მოძრავი და უძრავი დღესასწაულების შესახებ, აგრეთვე მასში ეწერა ღვთაებების სახელები და დატები და საათები, თუ როდის უნდა გამართულიყო ლოცვა.
== სავაჭრო სისტემა ==
ხაზი 109:
== ცხოვრება დედაქალაქში ==
აცტეკები იყენებდნენ თავის სიმდიდრესა და ძალაუფლებას იმისთვის, რათა შეექმნათ ბრწყინვალე ცხოვრება დედაქალაქში. [[მონტესუმა]] ცხოვრობდა მდიდრულ სასახლეში. მის ირგვლივ იყო უამრავი თავადი და ათასობით მონა. სასახლეში იყო უამრავი ბაღი და სამხეცე.
ქალაქის ქუჩები და სასახლეები ბრწყინვალედ იყო დალაგებული მეეზოვე მონების მიერ. ხიდებს მიჰქონდათ ქუჩები კანალების ზემოთ, რომლებიც ყაითნით აკრავდა ქალაქს. აკვედუკებს მოჰქონდათ წყალი [[ჩაპულტეკი|ჩაპულტეკიდან]], კლდიანი სიმაღლიდან ახლომახლო.
ხაზი 119:
== ბავშვთა აღზრდა ==
[[ფაილი:Aztec5figure9.jpg|left|thumb]]
ადათი ითვალისწინებდა ბავშვთა აღზრდის უამრავ ნაწილს, მათ შორის მათ უნდა დაეთვალათ თუ რამდენჯერ
ბიჭები სწავლობდნენ პრაქტიკულ ამოცანებს მამებისგან სახლში, ხოლი 15 წლისას მიდიოდნენ [["ახალგაზრდათა სახლი|ახალგაზრდათა სახლში"]], რომელსაც [[ტელპუჩკალი]] ერქვა. აქ კლანის ბელადები ასწავლიდნენ ბიჭებს მოქალაქეობრივ მოვალეობებს, რელიგიურ კანონებს, ხალხის ტრადიციებს. ხელოვნებას და ხელობას. ომისთვის მზადებაში შედიოდა სატყორცნი შუბის სროლა (
== ტომობრივი ორგანიზაცია ==
[[ფაილი:Itzpapalotl 1.jpg|thumb]]
აცტეკთა ტომები იყოფოდნენ ოჯახებად და კლანებად. ყველა კლანს ჰყავდა წარმომადგენლები და მოხელეები ტომის საბჭოში. საბჭო აგზავნიდა მოხელეებს, რათა ეხელმძღვანელათ ქალაქის ერთ-ერთ მეოთხედში, რომლითაც
მკაცრი [[კანონი|კანონები]] იცავდნენ მოქალაქეებს და მონებსაც კი ყველანაირი უსამართლობისგან. დაუმორჩილებლობა და დანაშაული აგრეთვე სასტიკად ისჯებოდა. მასალის მპარველი ან მექრთამე ხდებოდა მონა.
ხაზი 132:
აცტეკები ეთაყვანებოდნენ ღმერთების დიდ რაოდენობას, რომლებიც აღნიშნავდნენ [[ბუნების სტიქია|ბუნების სტიქიებს]]. ღმერთების პატივსაცემად და ბოდიშის მოსახდელად ტარდებოდა უთვალავი [[დღესასწაული]] და [[ცერემონია]]. [[ადამიანთა მსხვერპლშეწირვა]] თამაშობდა უდიდეს როლს, რადგანაც სიცოცხლე იყო ადამიანისთვის ყველაზე მთავარი, ეს იყო ღმერთებისადმი ყველაზე ძვირფასი საჩუქარი. რაც უფრო ძლიერდებოდა აცტეკების ნაცია, მით [[ფაილი:Codex Magliabechiano (141 cropped).jpg|left|thumb]]უფრო მეტი სიცოცხლე და [[სისხლი]] სჭირდებოდათ ღმერთებს. [[ტენოჩტიტლანის]] დიდი პირამიდის გახსნისას მოიკლა 20,000 ტყვე. ისინი აიყვანეს კიბეებით და პირამიდის თავში მსხვერპლად შესწირეს [[აცტეკი ღმერთები|აცტეკი ღმერთებისადმი]], როდესაც ტყვეები კიბეებზე ავიდნენ, მღვდლებმა მათი ტანები ამოფატრეს და გულები ამოიღეს.
ზოგჯერ აცტეკები [[კანიბალიზმი|კანიბალიზმსაც]] მისდევდნენ. ისინი ჭამდნენ მსხვერპლთა
ტყვეების საჭიროებამ იძულებული გახადა აცტეკები არ მოეკლათ მოწინააღმდეგეები, არამედ ტყვედ აეყვანათ
ესპანელები შეძრულნი იყვნენ ამ რიტუალებით და დაანგრიეს ყველა ტაძარი, რათა განედევნათ ძველი რელიგია. [[მისიონერი|მისიონერები]], რომლებიც მოვიდნენ ხალხში ქრისტიანობის გასავრცელებლად , ანადგურებდნენ ნებისმიერ აცტეკურ ტაძარს, და ხსნიდნენ ამას იმით, რომ ისინი
== აცტეკების როგორც ერის ჩამოყალიბება ==
ხაზი 142:
ითვლება, რომ აცტეკები ჩრდილოეთიდან, ლეგენდარული [[აცტლანი]]დან მოვიდნენ. ისინი ლაპარაკობდნენ [[ნახუან]], ან [[ნახუან|ნახუატლ]] ენაზე. ეს ენა მიეკუთვნება [[უტო-აცტეკიან]] სალაპარაკო ჯგუფს. ის წააგავს [[პიმანი|პიმანის]] და [[შოშონი|შოშონების]] ენას დასავლეთ ამერიკიდან.
მათი ლეგენდების თანახმად აცტეკები ეს არის მომთაბარე ტომი, რომელიც ოცნებობდა მიწაზე. როდესაც ისინი [[მეხიკოს ხეობა|მეხიკოს ხეობაში]] მივიდნენ, ისინი დაიპყრეს იქაურმა ტომებმა. საბოლოოდ მათ დაიპყრეს ის ხალხი, და მიახლოებით [[1325]] წელს დააარსეს ტენოჩიტლანი (დღევანდელი მეხიკო).
აქ ისინი დასახლდნენ და სხვა ხალხების დასაპყრობად გაეშურნენ. მალე [[ტენოხის აცტეკები|ტენოხის აცტეკებმა]] შექმნეს [[აცტეკების კონფედერაცია]] და გახდნენ მასში დომინანტები. ისინი თავისი სიძლიერის მწვერვალზე იყვნენ, როცა ესპანელებმა ისინი დაიპყრეს. დღევანდელი აცტეკები არიან იმ აცტეკების შთამომავლები, რომლებიც [[კორტესი|კორტესმა]] დაიპყრო.
| |||