კავენდიშის ლაბორატორია: განსხვავება გადახედვებს შორის

[შეუმოწმებელი ვერსია][შეუმოწმებელი ვერსია]
შიგთავსი ამოიშალა შიგთავსი დაემატა
 
No edit summary
ხაზი 13:
ელექტრონული ნაპერწკლის საშუალებით [[1785]] წელს კავენდიშმა მიიღო აზოტის ჟანგეულები და შეისწავლა მათი თვისებები. შემოიტანა ფიზიკაში ელექტრული პოტენციალის ცნება და გამოიკვლია ელექტრული კონდენსატორის ტევადობის დამოკიდებულება ელექტროდებს შორის მოთავსებული ნივთების გვარობაზე. შემდგომში შეისწავლა ელექტრული მუხტების ურთიერთქმედება, რითაც ფაქტიურად კულონზე ადრე იწინასწარმეტყველა [[კულონის კანონი]]. კავენდიშმა აგრეთვე პირველმა ჩამოაყალიბა სითბოტევადობის ცნება, ხოლო [[1788]] წელს დაამზადა გრეხვითი სასწორი, რომლის დახმარებით განსაზღვრა დედამიწის საშუალო სიმკვრივე. მან უსუალოდ გაზომა ორი მცირე ბურთულას ურთიერთმიზიდულობა და ამით დაამტკიცა ნიუტონის მოსაზრება ნებისმიერი სიდიდის მასების ურთიერთმიზიდულობის შესახებ. კავენდიშის მეთოდი შემდგომში გაუმჯობესდა და [[XIX საუკუნე|XIXსაუკუნეში]] მისი საშუალებით განისაზღვრა გრავიტაციული მუდმივას რიცხობრივი სიდიდე.
კავენდიშის შრომების უმეტესი ნაწილი მისი გარდაცვალების შემდეგ გამოქვეყნდა, [[1921]] წელს. ჰენრი კავენდიში [[1760]] წლიდან იყო ლონდონის სამეფო საზოგადოების წევრი. იგი ძალიან დიდ ქონებას ფლობდა და გარდაცვალებამდე საკუთარ ლაბორატორიაში მუშაობდა. იგი [[1810]] წლის 10 თებერვალს გარდაიცვალა [[ლონდონი|ლონდონში]]. კავენდიშის სახელი მიაკუთვნა ჰერცოგმა დევონმარმა კემბრიჯის ლაბორატორიას. ამ ლაბორატორიას სიკვდილამდე, [[1897]] წლამდე ჯ.მაქსველი ხელმძღვანელობდა. მაქსველი შეცვალა [[ჯონ რელეი]]მ , [[1884]] წელს იგი შეცვალა გამოჩენილმა ფიზიკოსმა [[ჯოზეფ ჯონ თომსონი|ჯოზეფ ჯონ თომსონმა]]. ამ დროს დაიწყო კავენდიშის ლაბორატორიის წმინდა საკვლევ დაწესებულებად გადაქცევის პროცესი. ეს განსსაკუთრებით შესამჩნევი გახდა, როდესაც ლაბორატორიას სათავეში ჩაუდგა [[ერნესტ რეზერფორდი|ერნესტ რეზელდორფი]], სწორედ მისი ხელმძღვანელობით გადაიქცა კავენდიშის ლაბორატორია მსოფლიოს უმნიშვნელოვანეს სამეცნიერო-კვლევით ცენტრად.
 
კავენდიშის ლაბორატორიის კედლებში განხორციელდა თანამედროვე ფიზიკის უდიდესი აღმოჩენები. აქ ჩაატარეს პირველი ბირთვული რეაქცია, შექმნეს ატომბირთვის თანამედროვე მოდელი, აღმოაჩინეს ექვსი ახალი ელემენტარული ნაწილაკი, კერძოდ, [[ელექტროპოზიტრონი]], [[პროტონი]], [[ნეიტრონი]], [[მიუ-მეზონი]] და [[პი-მეზონი]]. დამზერილ იქნა ბირთვების გაყოფა ნეიტრონების ზემოქმედებით, რაც საფუძვლად დაედო ატომური ენერგიის პრაქტიკულ გამოყენებას. აქვე ჩატარდა პირველი ბირთვული რეაქცია ხელოვნურად აჩქარებული ნაწილაკებით.
 
კავენდიშის ლაბორატორიაში შეიქმნა ისეთი თანამედროვე ხელსაწყოები, როგორიცაა [[ვილსონის კამერა]], [[ჰაიგერის მთვლელი]], [[მასპექტროგრაფი]], [[ხაზოვანი ამაჩქარებელი]], აქვე დამუშავდა ბირთვული ფოტოემულსიების მეთოდი. ლაბორატორიაში ხანგრძლივი დროის განმავლობაში მუშაობდა ცნობილი საბჭოთა ფიზიკოსი, ნობელის პრემიის ლაურეატი, აკადემიკოსი [[პეტრე კაპიცა]], ლაბორატორიის დირექტორის მოადგილის მოვალეობას ასრულებდა.
 
კავენდიშის ლაბორატორიაში მნიშვნელოვანი აღმოჩენები ხდებოდა ახალგაზრდების უშუალო მონაწილეობით. აქ ჩატარდა ცნობილი ცდა ნივთიერებაში ალფა-ნაწილაკების გაბნევაზე, რის შედეგადაც დადგინდა ატომბირთვის არსებობა ატომის შიგნით.
 
== ხელმძღვანელები ==
Line 25 ⟶ 31:
# [[1984]]-[[1995]] - [[სემუელ ფრედერიკ ედვარდსი]]
# [[1995]]-დან - [[რიჩარდ ფრენდი]]
 
კავენდიშის ლაბორატორიის კედლებში განხორციელდა თანამედროვე ფიზიკის უდიდესი აღმოჩენები. აქ ჩაატარეს პირველი ბირთვული რეაქცია, შექმნეს ატომბირთვის თანამედროვე მოდელი, აღმოაჩინეს ექვსი ახალი ელემენტარული ნაწილაკი, კერძოდ, [[ელექტროპოზიტრონი]], [[პროტონი]], [[ნეიტრონი]], [[მიუ-მეზონი]] და [[პი-მეზონი]]. დამზერილ იქნა ბირთვების გაყოფა ნეიტრონების ზემოქმედებით, რაც საფუძვლად დაედო ატომური ენერგიის პრაქტიკულ გამოყენებას. აქვე ჩატარდა პირველი ბირთვული რეაქცია ხელოვნურად აჩქარებული ნაწილაკებით.
 
კავენდიშის ლაბორატორიაში შეიქმნა ისეთი თანამედროვე ხელსაწყოები, როგორიცაა [[ვილსონის კამერა]], [[ჰაიგერის მთვლელი]], [[მასპექტროგრაფი]], [[ხაზოვანი ამაჩქარებელი]], აქვე დამუშავდა ბირთვული ფოტოემულსიების მეთოდი. ლაბორატორიაში ხანგრძლივი დროის განმავლობაში მუშაობდა ცნობილი საბჭოთა ფიზიკოსი, ნობელის პრემიის ლაურეატი, აკადემიკოსი [[პეტრე კაპიცა]], ლაბორატორიის დირექტორის მოადგილის მოვალეობას ასრულებდა.
 
კავენდიშის ლაბორატორიაში მნიშვნელოვანი აღმოჩენები ხდებოდა ახალგაზრდების უშუალო მონაწილეობით. აქ ჩატარდა ცნობილი ცდა ნივთიერებაში ალფა-ნაწილაკების გაბნევაზე, რის შედეგადაც დადგინდა ატომბირთვის არსებობა ატომის შიგნით.
 
== ლიტერატურა ==