ანანურის ციხე: განსხვავება გადახედვებს შორის

[შემოწმებული ვერსია][შემოწმებული ვერსია]
შიგთავსი ამოიშალა შიგთავსი დაემატა
ხაზი 92:
 
==== ღვთაების ეკლესია ====
ზედა ციხის დასავლეთ მონაკვეთში დგას ღვთაების ეკლესია. იგი ჯვარგუმბათოვანი ნაგებობაა (16,4 X 13,3 მ), ნაშენია ნატეხი ქვითა და აგურით. აგებულია XVI ს-ის ბოლოს ან XVII ს-ის I ნახევარში. შესასვლელი სამხრეთიდან და ჩრდილოეთიდან აქვს. სამხრეთის შესასვლელის წინ სწორკუთხა კარიბჭეა. შიდა სივრცეს ქმნის ჯვრის მკლავები და მათ გადაკვეთაზე აღმართული გუმბათი, რომელიც ეყრდნობა აფსიდის კუთხეებსა და დასავლეთით მდგარ ჯვაროვანი გეგმის ორ სვეტს. ამ სვეტების დასავლეთით ამგვარივე სვეტების კიდევ ერთი წყვილია. აფსიდის გვერდებზე სწორკუთხა სამკვეთლო და სადიაკვნეა. სამკვეთლო დასავლეთით ღიაა და თაღით უკავშირდება ჩრდილოეთის მკლავს. სამკვეთლოს სამხრეთ კედელში აფსიდში გამავალი თაღოვანი კარია. მკლავების კამარები ისრულია. დასავლეთის მკლავი გვერდითა ნავებს ორ-ორი თაღით უერთდება. გვერდითა ნავები ორ კვადრატულ მონაკვეთად იყოფა. თითოეულ მათგანს თავისი ოთხწახნაგა შეკრული კამარა აქვს. ცილინდრული გუმბათის ყელში თოთხმეტი სარკმელია, ჯვრის მკლავებში კი თითო.
 
<gallery>
ფაილი:Ananuri (A).jpg|ღვთაების ეკლესია, აღმ. ფასადი
ფაილი:ანანურის ციხე. ღვთაების ეკლესიის გეგმა.JPG|ღვთაების ეკლესია, გეგმა
ფაილი:Ananuri in Jan 2013 28.jpg|ღვთაების ეკლესია, გუმბათი
</gallery>
 
„ღვთაების“ ტაძარი წარშოადგენს გუმბათოეან ნაგებობას, რომლის გუშბათიც დაყრდნობილია საკურთხევლის კუთხეებზე და დასავლეთის წყვილ ბოძზე. ეკლესიის ჯვრის მკლავთაგან — გვერდის მკლავები უფრო მოკლეა, ვიდრე აღმოსავლეთისა და დასავლეთისა, საკურთხევლის აფსიდი ღრმად ზის, თუმცა ბემა არა აქვს. დასავლეთის მკლავი ყველაზე გრძელია, მის ფარგლებში ბოძების გიდევ ერთი წყვილია. ამათგან აყვანილ პილასტრებს კამარის საბრჯენი თაღი ეყრღნობა. როგორც ეს კამარა, ისე გვერდის მკლავების გადამხურავი ორივე კამარა ისრული ფორმისაა. კამარების ფორმას იმეორებს გუმბათქეეშა თაღებიც.
 
Line 110 ⟶ 118:
{{ციტირება|<poem>ნებითა ღვთისათა, ჟა[მ]სა ოდეს ქ[ა]რთველთ მეფის ვახტ[ა]ნგისთა || და ძისა მისისა კ[ა]ხთა მე||ფისა არჩილისათა, ჵი || უხანოსა სოფელმან || ძე ერისთავისა გიო||რგისა და კვ[ა]ლა||დ ძმა ერისთავისა ოთარისა, ||დისწული ამავე მეფ||ეთა და ბა||ტონისშვი||ლის კახისა დომენტისი, თვით მათგანვე მიჩ||ნეული დიდად, სახელ გას||ული ყოველთაგან, უწ||არჩინებულესად და||დგინებული, კაცი, სრული ყოვლი||თა საღთო სიყ||ვარულით აღსავსე და სამს||ოფლიოთა სა||ქმითა ყოველი||თურ[თ] უკ||ლებლად გათავებული, სრულიად საქართველოს მდივანბე||გი ედიშერ უდროთ || გარდასცვალა. მე თანამეცხედრე||მან მისმან, უძეოთ გარდავლ||ენილმან, აბაშიძის ას||ულმან ანახანუმ აღვაშენე ოთ||ხი სვეტი ესე გ||უმბაზი საფ||ლავთა ჩვენ||თა ზედა, აღვა||სრულეთ ცხო||რება ჩვენ||ი, დავშთით უძეოთ, ვაჟი არ გვეღირსა, ხუთოდენ || ქალი გვიბოძა მოწყალემა, აღარ || მოიხუნა თვისი წყალობა ჩვენ||ზედა, გამყარა ტკბილსა სუ||ლს და ჴორცსა. დავრჩი || ოჴერი. მყვანდა პატ||რონი მაზლი ერისთა||ვი ოთარი, თვალი სი||ნ[ა]თლე, ძმას || უკან დიდად დაჭმუნვებული. კ[ვლა]ვ დღე იგიც||ა გათავდა. დავრჩი უპატრონო; ვით||არცა ძე არ მიბოძა || მე ღ[მერ]თ[მა]ნ, სახელი და || ხსენება || მის სახე||ლოვანისა || კაცისა || დაიკარგ||ებოდა, || ამაოდ, მოიგო||ნე მე სა||წყალმან || ანახან||უმ, შვი||ლის სანაცვლოდ ამაზედ ვიხსენებოდეთ. ღ[ვ]თისგულისათვის, ვისაცა მისი სიკეთე გს||მოდეს, ანუ აწ ისმენდეთ მოგვიგონებ||დეთ, აქა მოსულნი მწირვე||ლნი წ[მი]დ[ა]ს საიდუმლოში მო||გვიხსენებდეთ, უმწი||რველონი შენდობას || გვეტყოდეთ და ჩვენი||ს ამოვარდნისათვის შეგვიბრალებდე||თ. ქ[ორონი]კ[ონ]ს ტნიბ || , ენკენისთვე||ს ია.</poem>}}
 
ეკლესიის გარე მასები მარტივია, იქ გამოვლენილია მხოლოდ ჯვარგუმბათოვანი ძეგლის კომპოზიცია: აღმოსავლეთითა და დასავლეთით ორფერდა ჯვრის მკლავები და მათ გვერდით — თითო დაბალი ნაწილი. სამხრეთისა და ჩრდილოეთის ფასადებზე — ისევ ჯვრის მაღალი მკლავი და გვერდითა დაბალი ნაწილები. ეკლესიის ცოკოლი არ ჩანს, რადგან მიწაა მიყრილი, კარნიზი და ძველი სახურავიც არ შერჩენია და არც მათი ფრაგმენტი ჩანს სადმე, რომ მთლიანი სახე წარმოგვედგინა.
 
გარე კედლებში მხოლოდ სარკმლებია მოთავსებული. სამხრეთის, ჩრდილოეთის და დასავლეთის ფასადებზე თითო სარკმელია ჯვრის მკლავების ცენტრებში, ხოლო აღმოსავლეთის ფასადზე სამია: ერთი ცენტრში, რომელიც საკურთხეველს ანათებს, და თითო გვერდითა არეებში — სამკვეთლოსა და სადიაკვნეს გასანათებლად.
 
 
Line 115 ⟶ 126:
 
 
ზედა ციხის დასავლეთ მონაკვეთში დგას ღვთაების ეკლესია. იგი ჯვარგუმბათოვანი ნაგებობაა (16,4 X 13,3 მ), ნაშენია ნატეხი ქვითა და აგურით. აგებულია XVI ს-ის ბოლოს ან XVII ს-ის I ნახევარში. შესასვლელი სამხრეთიდან და ჩრდილოეთიდან აქვს. სამხრეთის შესასვლელის წინ სწორკუთხა კარიბჭეა. შიდა სივრცეს ქმნის ჯვრის მკლავები და მათ გადაკვეთაზე აღმართული გუმბათი, რომელიც ეყრდნობა აფსიდის კუთხეებსა და დასავლეთით მდგარ ჯვაროვანი გეგმის ორ სვეტს. ამ სვეტების დასავლეთით ამგვარივე სვეტების კიდევ ერთი წყვილია. აფსიდის გვერდებზე სწორკუთხა სამკვეთლო და სადიაკვნეა. სამკვეთლო დასავლეთით ღიაა და თაღით უკავშირდება ჩრდილოეთის მკლავს. სამკვეთლოს სამხრეთ კედელში აფსიდში გამავალი თაღოვანი კარია. მკლავების კამარები ისრულია. დასავლეთის მკლავი გვერდითა ნავებს ორ-ორი თაღით უერთდება. გვერდითა ნავები ორ კვადრატულ მონაკვეთად იყოფა. თითოეულ მათგანს თავისი ოთხწახნაგა შეკრული კამარა აქვს. ცილინდრული გუმბათის ყელში თოთხმეტი სარკმელია, ჯვრის მკლავებში კი თითო.
<gallery>
ფაილი:Ananuri (A).jpg|ღვთაების ეკლესია, აღმ. ფასადი
ფაილი:ანანურის ციხე. ღვთაების ეკლესიის გეგმა.JPG|ღვთაების ეკლესია, გეგმა
ფაილი:Ananuri in Jan 2013 28.jpg|ღვთაების ეკლესია, გუმბათი
</gallery>
 
 
წასნაგი აქეს ბირამიდ-ლ სახ^რავსაც, ^ეგათის უული პირახიდა^ე შეს^^.ნეეად დაბალიაი მასალად მთღიანაღ აგურია გამო- და დლორიც ამ მასალის სპეციფიკურთბითაა განსა^ღვრ^;ლი. გუიგათის კარნიზი ლთი ^ენის აგურის წყობითაა მიღებული; აქ ერთმანეთ.- ენა^კელება კბილანა-^ხერხისებრი ^ია ერთპირად დალაგებული წყთბა. გუიბათის წახნაგვგ^ დამ,^შავყგულია უწყვეტი თაღოვანი არეებით, ა^ ათა იგნით, გარე თადის კთნცენტრულად, თითთ ^ადრმავებული არეა, ო^ელთა ცენტრში წერილი დი მადალი სარკმლებია მთთავსებულთ ეს დე. კორიგუ^გათის ვეედა ნაწილის^ავ გამთყო(ვილია ლილვით, რთმელიუ მიღე^ სპეციალურად და.^ზადებული ლეკალური აგურითი ასეთივე ნახეეარ^ იული ფორმის აგურითაა ნაწსიიგი წიბოებში ნახეეარსეეტები და თაღებო ^ ი,ვ^ესი^ს საძხრეთის კაოზე გვიან მიუშენებიათ კარიბპე, რიხმელი^კ ღიაა 3^1ლად სა^სლოის მხრიდან. იგი გადახურულია სამ სიბრტყედ დაყოფილი ასლ,^ლა კა^არით და ისოული ^ი^ომისვე თადი აქეს გარედანაც, კარიბჭე კ^ლლანად კვა^არი^მ,აა ნაგები.. ე^ლ^აია ჰიწას ^ვზრდილი, დამ.^დარი პრთპთრციებისაა, ეს იგრძნთზა რთ1გ^რც ^.იგნით. ისე გაოეო. თავისთავად ასეთი ჰროპ^ხრციები არ შეიძლე- ბა ^ა^ვალოს უ'აღლოდ გვიანფეოდალური ხანის დამახასიათებლად, მაგრამ ^ვი^ა სხვა ნი^ხ^ბი^ ძეგლი პხოლთდ ამ ეპოქას მიეკუთვნება. ძეგლის აგების თარიდი, რთგთრც პირველ თავში ადვნიშნეთ, დასად- გენ^ა. ეკლესიის ^იგნით მდეზარე ზალდაქინის წარწერის მიხედვით ნეენ გასოუაოკვიეთ, რომ ეკლესია არ შეიძლება აგებული) იყთს არამცთუ 1,674 წე^,. ზე უგვიანეს, არამედ 1ბბ0 წლის შემდეგაც. ეკლესიის არქი^ტექტურული სახე მიეკუთვნება XI საუკუნეში წარმოშობიღ, და მთვდევნთ საუკუნეებში გაერცელებელ ცენტრალურ-გუმბათოვან ძეგლთა ტიკს, მაგთამ მასში გვიანფეოდალური ეპთქის თსტატს საკმაო ცვლილებები ^ეუტანია. ასეთ ცვლილებას, უპირველეს ყოვლისა, წარმოადგენს საკურთბეე- ლის ჩრდილთეთით მდებარე სამკვეთლოს გამთუყთფლთბა ეკლესიის ცენ. ტრალური ნაწალისაგან^ როგთრც ცნობილია, ეკლესიის ეს ნაწილი ამ ტიპიხ ეკლესიებში ყოველთვის გამოყოფილ სადგთმს წარმთადგენდა და დარბაზთან კარით იყო დაკავშირებული. ეს გარემოება შემთხვევითი არ ყოფილა, რად. გან იგი ნაკარნახევი იყო ეკლესიის რიტუალით^ მოხდა თუ არა რაიმე ვვლილება ამ ეკლესიის აგების ხანაში საეკლესითწესებში, ჩვენთვის უცნობია. ყოველ შემთხვევაში, რადიკალური ცვლილებები არ უნდა მთმხდარიყთ, თო- რემ ასეთი მაგალითები სხვაგანაც შეგვსვდებოდა, ყოველ შემთხვევაში უნდა ადვნიშნოთ, რომ ამ ცვლილებით ანანურში საკმაოდ თრიგინალური სივრცეა მიღებულიმეორე თავისებურება, რომელიც ოსტატს შეუტანია, ესაა დასავლე- თის მკლავის ორ-ორი თაღით გამოყოფა გვერდითა არეეგისაგან და კვადრ,ა- ტული ნაწილების ჯვაროვანი კამარებით გადახურვა.
ღვთაების ეკლესიის ფასადი სადაა. კედლებზე მხოლოდ სარკმლების ხვრელებია.
როგთრც ხემოთ ადენიშნეთ, ინტერიერში გამოყენებული თადებისა და კამარების უმრავლესობა ისრული ფორმისაა. თაღის მოხაზულთბა გვერდებ. .გამთბერილია, სწორედ ისე, როგორც ენახეთ ამავე ანსამბლის ეკლესია „მკურ- ნალის^ ინტერიერში. იქ ჩვენ განვიხილეთ ამ სახის თაღი (გვ- 3პ) და ვნახეთ, რომ იგი გავრცელვბული იყო XV 1---;^ VI II საუკუნეებში.
ინტერიერს ეპოქისათვის მკვეთრად დამახასიათებელი სხვა ელემენტებ^ არა აქვს. სამწუხაროდ, არც შენთბის გარეგნობა იძლევა გარკვეულ ხელ- მოსავიდ მასალას-
ეკ^.ესიის გარე მასათა დათეალიერვგის დროს თვალში გეცემათ ის დი- დი კონტრ.ასტი, რ.თმელიც არსებოგს მის ქვედა ტანსა და გუმგათის ყელს შორის- ქეედა ტანის კედლები ქვაყორით ულაზათთდაა ნაწყოგი. ეკლესია „მკურნალის“ კედღებიც ქვაყორითაა ნაწყოგი, მაგრამ იქ ქვები უფრო წესიე^ რადაა დაღ^აგებული, ამიტომაც უკეთესი სანახაეია. რთგთრც ,,მკურნალის^ განხილვისას ადვნიშნეთ, გვიანფვოდალური ხანის ძეგლებისათვის დამახა სიაოებეღია ასე უბრალოდ, ქვაყორით ნაგები ფასადები, რაც წინა ეპთქების მეგლებოან კონტრასტს ქმნისა როგორც ვწერდით, ეს შედეგია ქვეყნის იმ ეკონომიური სისუსტისა, რაც ამ საუკუნეების რთული პთლიტიკური ვითარე. ბის შედეგი იყო.
გუმბათი და გუმბათის ყელი, როგორ.ც აღვნიშნეთ, აგურითაა ნაგები- მასალისა და წყთბის ასეთი მკვეთრი განსხვავება ეკლესიის ქვედა და ზედა ნაწილებს შორის იშვიათ შემთბვევას წარმოადგენს. ამ მხრიე, განსაკუთრეგით აღსანიშნავია ნაქალაქარ ალის (ხაშურის რ-ნი) გუმ- ბათთეანი ეკლესია^ თუმ- ცა თარიღი არც იმ ეკლე- სიას აქვს, მაგრამ ყველა ნიშნებით ისიც გეიან- ფეოდალურ სანას ეკუთვ..
ნის და ანანურის ეკლე- სიის თანამედრთვე ჩანს.
ანანურის მსგავსად,
ეკლესიის ქვედა ტანი აქ- აც ქვაყორითაა ნაგები და მორთულობა არ გააჩნია,
ხო,ლო გუმბათის ყელი ორივეგან ზედმიწევნით ერთნაირადაა დამუშავე- ბელი. ყველა ის ელემენ.
ტი და ფორმა, რომელიც ანანურის ეკლესიის აღწე- რისას ვნახეთ, ალში მე- ორდება, მხოლოდ ალში მთლიანად გუმბათის ყე- ლი ვიწრო და მაღალია.
გვიანფეოდალური ხანის ეკლესიებიდან, აგურით ნაგები გუმბათები ჰქთ- ნია კახეთის ორ ძეგლს. ერთია გრემის ეკლესია, რომელიც აგებულია 15რნ წლის ახლოს, ლევან კახთა მეფის მიერ, და ;; მეორე--ალავერდის კათედრა- ლი XVI საუკ. პირველ ნახევარში განახლებული გუმბათის ყელით. ერთსაც და მეორესაც რთული, ანანაურისაგან განსსვავებული მორთულობა აქვს, ანანურის ეკლესია დიდ მსგავსებას იჩენს კოჯორთან მდებარე „ორ- მოცთა ეკლესიასთან^. ნვენთვის, ამ შემთხვევაში. საინტერესთა გუმბათე- ბის შედარებაი მართალია, წახნაგების რაოდენობაში დიდი განსხვავებაა 1იქ თოთხმეტია, აქ კი-რვა), რაც, უპირველეს ყოვლისა, გამოწვეულია ეკლესიების ზომვბის განსხვავებით დნანური თითქმის ორჯერ მეტია ,,ორმოცთა ეკლე^ სიაზე^, ^ორმო,ცთა ეკლესიის^ გუმბათხე ზუსტად განმეორებულია ანანურის
ოსტატის მიერ გამოყენებული ხერხები. ესენია. გუმბათის ყელის ზედაპირიხ დაყოფა წასნაგებად, წიბოებსე თითო .ნახევარკოლონით და მათი შემაერთებე. ლი თადებით უწყვეტი დეკორატიული თადების მიდება, თადების დაყრდნობგ ერთლილვიან სარტყელ'ნე, სარკმლების ორ-ორი სიბრტყით შემოფარგვღა და, ბოლოს,-ხერხისებრი კარნიზი.
აქვე უნდა აღენიშნოთ ერთი საერთო ნიშანი, რომლითაც ეს სამივე
ძეგლი მკეეთრად განირჩეეა შუა საუკუნეების გუმბათოვანი ძეგლებისაგან. ესაა აღმოსავლეთის ფასადის ერთ სიბრტყეში მოქცეეა; ამ ეკლესიებს არა აქვთ ის ორ-ორი ნიშა, რომელიც საუკუნის მეორე მეოთხედის დასაწყის- ში აგებულ წრომის ძეგლის შემდეგ, ცენტრალურ-გუმბათოვანი ეკლესიები- სათვის ,,სავალდებულო^ ელემენტი გახდა. ეს მოელენა არა მარტო ნეენ მიერ მოყვანილ სამ ძეგლზე შეინიშნება, არამედ იგი საერთოდ დამახასიათებელია გვიანფეოდალური ხანის ეკლესიებისათვის (იხ. მაგ. ანანურისავე მეორლ დიდი ტაძარი).
აგურის გუმბათოვან ეკლესიათაგან შესადარებლად ^იაგვრჩა 1ბ88 წ. სოფ. მქადისჯვარში აგებული ძეგლია მისი გუმბათის ყელი ჰრიზმულია და წახნაგები უწყეეტი თაღებითაა შემოფარგლული. მაგრამ ამ პრიზმის გადა- წყვეტა რადიკალურად განსხეავდება ანანურის შემთხვევისაგან: აქ თაღებ^)
წვრილი, უსუსური ლილვებისაგან შედგება და კარნიზს ებჯინება, ანანურში კი ჰრიზმის ზედაპირი სიმადლეზე თრადაა გაყოფილი და ქეემოთ შკვეთრი რელიეფის მქონე თადებია, ზემოთ კი ცარიელი ადგილი- მკადისჯვარში
სარკმლები ისე პატარაა, რომ იკარგება დიდი წახნაგების არეებზე, ანანურ- ში კი ზომები ლთგიკურადაა შერნეული; მკადისჯვარში ეოველი წახნაგი, თა. ღის ქუსლებს ქეემოთ, მაღალი სწორკუთხედითაა შემოფარგლული, იგი დაბა- ლი რელიეფითაა შესრულებული და თადებთან ერთად მე^ტად უფერულ დე- კორს წარმოადგენს.
რთგთრც ეტყობა, მქადისჯვრის ოსტატს უკვე აღარ ესმის ანანურის, ალის და ,,ორმოცთა ეკლესიების“ გუმბათის ყელზე მთცემული არქიტექტუ^ რული მორთულთბის სკულპტურულობა. და მართლაც, ასეთი დრმა რელიე. ფით დამუშაეებულ გუმბათის ყელს, მთმდეენო პერიოდის ძეგლებში ჩვენ ეეო ვხვდებით. ამ სამი ძეგლის მორთულობაში ჩანს, აგრეთვე, საერთთ სისადავე და ცალკეულ ფთრმათა გამარტიეება, რაც შემდეგი საფეხური უნდა იყოს ალავერდისა და გრემის ტაძრებთან შედარებითა გეიანფეოდალური ხანის ძეგლების საბოლოოდ შეუსწავლელთბის გამო, დღ,ეს ანანურის „ღეთაების^ დათარიღება მოსახერხებელი ხდება მხოლთდ ასი წლის ფარგლებში. მისი აგების ზედა ზღვრად ისტთრიული წყაროებით ნვენ .1660 წელი მიეიღეთ, ქვედა 'ნღვრად უნდა მივიღთთ ^1 საუკუნის შუა წლები, რომლითაც თარიღდება ალავერდი, გრემი, ნინოწმინდის სამრეკლთ და სხვები-
არაგეის საერისთაეოს ისტორიაც ამ პერიოდზე მიგვითითეგს. სწიირედ მისი სიძლიერისა და ამადლების ჰერითდიც საუკუნეებია. სწო- რედ მაშინ იყო შესაძლებელი ამ პუნქტში აეგოთ დიდი ტევადოგის გუმბა- თოვანი ეკლესიაა
 
==== ეკლესია „მკურნალი” ====
მოძიებულია „https://ka.wikipedia.org/wiki/ანანურის_ციხე“-დან