ქსენონი: განსხვავება გადახედვებს შორის

აღმოაჩინეს [[1898]] წ. ინგლისელმა მეცნიერებმა უ. რამზაიმ და მ. ტრავერსიმ, რომლებმაც თხევადი ჰაერი ნელნელა ააორთქლეს და ძნელად აქროლადი ფრაქციები გამოიკვლიეს სპექტროსკოპიული მეთოდით. ქსენონი იყო აღმოჩენილი როგორც კრიპტონის მინარევი, საიდანაც მოდის მისი სახელწოდებაც. ქსენონი — ძალიან იშვიათი ელემენტია. ნორმალურ პირობებში 1000 მ³ ჰაერი შეიცავს მიახლოებით 87 სმ³ ქსენონიქსენონს.

[[მზე|მზის]], ატმოსფეროში, [[დედამიწა]]ზე, [[ასტეროიდი|ასტეროიდების]] და [[კომეტა|კომეტების]] შემადგენლობაში ქსენონი შედარებით იშვიათია. [[მარსი]]ს ატმოსფეროში ქსენონის კონცენტრაცია დედამიწის ანალოგიურია: 0.08&nbsp;[[მემილიონე ნაწილი]]<ref>{{cite web

ქსენონი არის პირველი კეთილშობილი, [[ინერტული აირი]], რომლისთვისაც მიღებული იქნა ნამდვილი ქიმიური ნაერთები.

ქსენონისათვის ცნობილია იზოტოპების არსებობა რომელთა მასური რიცხვებია 110-დან 147-მდე, და 12 ბირთვული იზომერი. მათ შორის სტაბილურს ცარმოადგენენწარმოადგენენ იზოტოპები მასური რიცხვით 124, 126, 128, 129, 130, 131, 132, 134, 136. დანარჩენი იზოტოპები რადიოაქტიურნი არიან, ყველაზე გრძელვადიანი -- ¹²⁷Xe ([[ნახევრადაშლისᲜახევრად დაშლის პერიოდი|ნახევრად დაშლის პერიოდი]] 36.345 დღეღამე) და ¹³³Xe (5,2475 დღეღამე), დანარჩენი იზოტოპების ნახევრადდაშლისნახევრად დაშლის პერიოდი არ აღემატება 20 საათს. ბირთვულ იზომერებს შორის ყველაზე სტაბილურია ¹³¹Xe^m ნახევარდაშლისნახევრად დაშლის პერიოდით 11,84 დღეღამე, ¹²⁹Xe^m (8.88 დღეღამე) და ¹³³Xe^m (2.19 დღეღამე)<ref>http://amdc.in2p3.fr/nubase/Nubase2003.pdf</ref>

ქსენონის იზოტოპს მასური რიცხვით 135 ([[ნახევარდაშლისᲜახევრად დაშლის პერიოდი|ნახევრად დაშლის პერიოდი]] 9,14 საათი) აქვს [[სითბური ნეიტრონები]]ს მოტაცების მაქსიმალური [[ბირთვული ეფექტური განიკვეთი]] ყველა ცნობილ ნივთიერებას შორის — მიახლოებით 3 მილიონი [[ბარნი]] ენერგიისათვის 0,069 [[ელექტრონვოლტი|ევ]]<ref>http://www.ippe.ru/podr/abbn/libr/pdf/54xe.pdf</ref>, მისი დაგროვება ბირთვულ რეაქტორებში [[ტელურ-135]]-ის და [[იოდ-135]]-ის ბირთვების [[ბეტა-დაშლა|β-დაშლის]] ჯაჭვის შედეგად მიდის ე.წ. [[რეაქტორის მოწამლვა]]მდე ქსენონით (იხ. ასევე [[იოდის ორმო]]).

მეწველობაში ქსენონს მიიღებენ როგორც თანაური პროდუქტს ჰაერის გაყოფისას [[ჟანგბადი|ჟანგბადად]] და [[აზოტი|აზოტად]]. ასეთი გაყოფის შემდეგ, რომელიც ჩვეულებრივ მიმდინარეობს [[რექტიფიკაცია|რექტიფიკაციის]] მეთოდით, მიღებული თხევადი ჟანგბადი შეიცავს [[კრიპტონი]]სა და ქსენონის მცირე რაოდენობას. თხევად ჟანგბადს შემდგომი რექტიფიკაცია ამდიდრებს კეიპტონკრიპტონ-ქსენონის ნარევის შემცველობას 0.1-0.2 %-მდე, რომელიც გამოიყოფა სილიკაგელზე [[ადსორბცია|ადსორბციით]] ან [[დისტილაცია|დისტილაციით]]. საბოლოოდ, ქსენონ-კრიპტონის კონცენტრატი შეიძლება გაყოფილ იქნას დისტილაციით ცალცალკე [[კრიპტონი|კრიპტონად]] და ქსენონად.

* [[XX]] საუკუნის ბოლოს შემუშავებულ იქნა ქსენონის გამოყენების მეთოდი საერთო [[ნარკოზი]]სათვის და გაუმტკივნებლობისათვის. [[ქსენონის ნარკოზი]]ს ტექნიკის შესახებ პირველი დისერტაცია გაჩნდა რუსეთში [[1993]] წელს. [[1999]] წელს ქსენონი დაშვებულ იქნა მედიცინაში როგორც საერთო ინგალაციური ნარკოზი<ref>[http://www.innovbusiness.ru/pravo/DocumShow_DocumID_68603.html О РАЗРЕШЕНИИ МЕДИЦИНСКОГО ПРИМЕНЕНИЯ ЛЕКАРСТВЕННЫХ СРЕДСТВ. Приказ. Министерство здравоохранения РФ. 08.10.99 363 :: Инновации и предпринимательство: гранты, технологии, патенты<!-- Заголовок добавлен ботом -->]</ref>. <!-- ნარკოზის გარდა, ქსენონი გამოიყენება მწვავე ნარკოტიკული შეტევების მოსახსნელად, ნარკომანიის მკურნალობისას, ასევე პსიქიკურფსიქიკურ და სომატიკურ აშლილობებისას<ref>{{cite web

* აირი ქსენონი მავნე არ არის, მაგრამ იწვევს [[ქსენონის ნარკოზი|ქსენონის ნარკოზს]] (ფიზიკური მექანიზმით), ხოლო დიდი კონცენტრაციით (80 %-ზე მეტი) იწვევს [[ასფიქციაᲐსფიქსიას|ასფიქსიას]]ს.

* ქსენონში ბგერის დაბალი სიჩქარის გამო, ვიდრე [[ჰაერი|ჰაერში]], ქსენონით შევსებული ფილტვები და ლაპარაკის დროს ამოსუნთქვა იწვევს ხმის ტემბრის დაწევას ([[ჰელიუმი]]ს უკუ ეფექტითუკუეფექტით).

* ქსენონის ფტორიდები საწამლავებია, [[ზღვრული დასაშვები კონცენტრაცია]] ჰაერში 0,05 მგრმგ/მ³.