|
'''ტუტე''' — [[ტუტე ლითონები]]ს, [[ტუტემიწა ლითონები]]ს და [[ამონიუმი]]ს ჰიდროქსიდები. დისოციაციის დროს ტუტეები წარმოქმნიან იონებს OH<sup>−</sup> და ლითონის იონებს. ფუძე (ტუტე) რთული ნივთიერებაა, რომელიც შედგება ლითონის ატომისა და ერთი ან რამდენიმე ჰიდროქსილის ჯგუფისაგან. [[ფუძე]] მჟავას ქიმიური მოწინააღმდეგეა. ტუტეების ფორმულების გრაფიკული გამოსახვისას მხედველობაში უნდა ვიქონიოთ, რომ [[ჟანგბადი]]ს ატომი ერთი სავალენტო ბმით შეერთებულია წყალბადთან, მეორე კი მეტალის ატომთან.
ტუტეებს მიეკუთვნება პერიოდული სისტემის I და II ქვეჯგუფის ლითონების ჰიდროქსიდებს ესენია: [[ნატრიუმის ჰიდროქსიდი|NaOH]] — ეწოდება მწვავე ნატრი; [[კალიუმის ჰიდროქსიდი|KOH]] — მწვავე კალი; [[კალციუმის ჰიდროქსიდი|Ca(OH)2]] — ჩამქრალი კირი; [[ბარიუმის ჰიდროქსიდს|Ba(OH)2]] — მწვავე ბარიტი. მწვავე ტუტეები — ტრივიალური დასახელება ლითიუმის [[ლითიუმის ჰიდროქსიდი|LiOH]], ნატრიუმის [[ნატრიუმის ჰიდროქსიდი|NaOH]], კალიუმის [[კალიუმის ჰიდროქსიდი|КОН]], რუბიდიუმის [[რუბიდიუმის ჰიდროქსიდი|RbOH]], და ცეზიუმის [[ცეზიუმის ჰიდროქსიდი|CsOH]] ჰიდროქსიდები.
== მიღება ==
წყალში ხსნადი ფუძეები ე.ი ტუტეები მიიღება ლითონის ან მათი ოქსიდების წყალთან ურთიერთქმედებით ანუ
:2Na+2H<sub>2</sub>O=2NaOH+H<sub>2</sub>
=== სამრეწველო მიღება ===
[[ნატრიუმი]]ს და [[კალიუმი]]ს ჰიდროქსიდების სამრეწველო მიღების ძირითადი მეთოდია მათი ქლორიდების წყალხნარების [[ელექტროლიზი]]:
== ფიზიკური თვისებები ==
[[ნატრიუმი|ნ]]<nowiki/>ვალენტური რაოდენობების ურთიერთქმედებისას.
[[ნატრიუმი]]ს და [[კალიუმი]]ს ნაერთებიდან მნიშვნელოვანია მათი ჰიდროქსიდები-NaOH და KOH. ისინი თეთრი, გამჭვირვალე, ძლიერ ჰიგროსკოპული კრისტალური ნივთიერებებია. ლღვებიან შედარებით დაბალ ტემპერატურაზე, tლღ(NaOH)=3180C, tლღ(KOH)=3600C. გავარვარებისას_14000C-ზე დუღან და ქროლდებიან დაშლის გარეშე. წყალში კარგად იხსნებიან, ამ დროს ჰიდრატების წარმოქმნის გამო დიდი რაოდენობით სითბო გამოიყოფა.
არაორგანულ ნაერთთა ძირითადი კლასები
== ქიმიური თვისებები ==
* ტუტეები რეაგირებს მჟავა ოქსიდებთან.
:2NaOH+SiO<sub>2</sub>=Na<sub>2</sub>SiO<sub>3</sub>+H<sub>2</sub>O
:NaOH+CO<sub>2</sub>=NaHCO<sub>3</sub>
:Ca(OH)<sub>2</sub>+CO<sub>2</sub>=CaCO<sub>3</sub>+H<sub>2</sub>O
* ნეიტრალიზაციის რეაქცია ფუძის და მჟავის ექვივალენტური რაოდენობების ურთიერთქმედებისას.
:KOH+HCl=KCl+H<sub>2</sub>O
:2NaOH+H<sub>2</sub>SO<sub>4</sub>=Na<sub>2</sub>SO<sub>4</sub>+H<sub>2</sub>O
* ურთიერთქმედება სხვადასხვა მარილის ხსნარებთან.
:2KOH+CuSO<sub>4</sub>=Cu(OH)<sub>2</sub>+K<sub>2</sub>SO<sub>4</sub>
:Ca(OH)<sub>2</sub>+Ca(HCO<sub>3</sub>)<sub>2</sub>=2CaCO<sub>3</sub>+2H<sub>2</sub>O
* ამფოტერული ჰიდროქსიდი ავლენს სუსტ მჟავა თვისებებს და რეაგირებს ტუტეებთან.
:Al(OH)<sub>3</sub>+NaOH=Na[Al(OH)<sub>4</sub>]
== დისოციაცია ==
NaOH და KOH ძლიერი ტუტეებია. ისინი წყალხსნარებში სრულად დისოცირდებიან იონებად.
:NaOH Na<sub>+</sub>+OH<small>-</small>
:KOH K<small>+</small>+OH<small>-</small>
ნატრიუმის და კალიუმის ტუტეები არ შეიძლება გავალღოთ მინის ან ფაიფურის ჭურჭელში, რადგან იწვევს მათ დაშლას.(მათი გალღობა შეიძლება რკინის, ნიკელის ან ვერცხლის ჭურჭელში)
==რესურსები ინტერნეტში==
| 