ვიკიპედია

სათხე: განსხვავება გადახედვებს შორის

ისტორიის ინტერაქციულად გადახედვა
[შემოწმებული ვერსია][შემოწმებული ვერსია]
← წინა ცვლილებაშემდეგი ცვლილება →
შიგთავსი ამოიშალა შიგთავსი დაემატა
ვიზუალურივიკიტექსტი
მ Vazgensatxa-ის რედაქტირებები გაუქმდა; აღდგა Abandoner-ის მიერ რედაქტირებული ვერსია
No edit summary
ხაზი 1:
{{ინფოდაფა დასახლება
|სტატუსი = სოფელი
|ქართული სახელი = სათხე
|მშობლიური სახელი = =
|ქვეყანა = საქართველო
|დაქვემდებარება =
|პანორამა = Satkhe.jpg
|პანორამის სიგანე =
|წარწერა = სათხე, 2016 წლის იანვარში
|გერბის სიგანე =
|დროშის სიგანე =
|lat_dir = N |lat_deg = 41 |lat_min = 17 |lat_sec = 02
|lon_dir = E |lon_deg = 43 |lon_min = 39 |lon_sec = 19
|CoordAddon = type:city(40361)_region:GE
|CoordScale =
|ქვეყნის რუკის ზომა =
|ქვეყნის რუკა =
|რეგიონის რუკის ზომა =
|რეგიონის რუკა =
|რაიონის რუკის ზომა =
|რეგიონის ტიპი =
|რეგიონი = სამცხე-ჯავახეთიჯავახეთის მხარე
|რეგიონი ცხრილში =
|შიდა დაყოფა =
|რაიონის ტიპი = =
|რაიონი = ნინოწმინდის მუნიციპალიტეტი
|თემი = სათხე
|მმართველის ტიპი =
|მმართველი =
|დაარსების თარიღი =
|პირველი ხსენება =
|წინა სახელები =
|სტატუსი-დან =
|ფართობი =
|სიმაღლის ტიპი= ზღვის დონე {{!}} ზღვის დონიდან
|დასახლების ცენტრის სიმაღლე = 1840
|კლიმატი =
|ოფიციალური ენა =
|მოსახლეობა = {{კლება}} 1 5161516<ref name="აღწერა 2014">{{cite web |url=http://www.geostat.ge/index.php?action=page&p_id=2152&lang=geo |title= მოსახლეობის საყოველთაო აღწერა 2014 |date=ნოემბერი 2014 |publisher=საქართველოს სტატისტიკის ეროვნული სამსახური |accessdate=26 ივლისი 2016}}</ref>
|აღწერის წელი = 2014
|სიმჭიდროვე =
|აგლომერაცია =
|ეროვნული შემადგენლობა = [[სომხები]] 99,6 = %
|საწრმუნოებრივისარწმუნოებრივი შემადგენლობა = ქრისტიანები
|ეთნოქორონიმი =
|დროის სარტყელი = +4
|DST =
|სატელეფონო კოდი =
|საფოსტო ინდექსი =
|საავტომობილო კოდი =
|საიტი =
|კატეგორია ვიკისაწყობში =
|add1n=
|add1=
}}
'''სათხე''' — [[სოფელი]] [[საქართველო]]ში, [[სამცხე-ჯავახეთის მხარე|სამცხე-ჯავახეთის მხარის]] [[ნინოწმინდის მუნიციპალიტეტი|ნინოწმინდის მუნიციპალიტეტში]], [[თემი]]ს ცენტრი (სოფლები: სათხე, [[დიდი არაქალი]], [[პატარა არაქალი]], [[ოროჯოლარი]]). მდებარეობს [[ნინოწმინდა (ქალაქი)|ნინოწმინდიდან]] ჩრდილო–აღმოსავლეთით 12 კმ–ზე, მდინარეების[[მდინარე]]ების [[ბუღდაშენი]]სა და [[ფარავანი (მდინარე)|ფარავნის]] შესაყართან, [[ზღვის დონე|ზღვის დონიდან]] 1840 მ-ზე. 2002 წლის აღწერის მონაცემებით სოფელში ცხოვრობს 2222 კაცი.<ref>http://pop-stat.mashke.org/georgia-census.htm</ref> სოფელში არის საჯარო სკოლა.▼
 
სოფელი ამჟამად დასახლებულია 19–ეXIX საუკუნის 30–იან წლებში არზრუმიდან გადმოსახლებული სომხებით. სოფლის სახელი გამჭვირვალეა და ტიპიურია ქართული სინამდვილისთვის. როგორც ჩანს, ჯავახეთის ეს მიდამოები ცნობილი ყოფილა თხის სიმრავლით და ამიტომ უწოდებიათ მისთვის სათხე.▼
▲'''სათხე''' — [[სოფელი]] [[საქართველო]]ში, [[სამცხე-ჯავახეთის მხარე|სამცხე-ჯავახეთის მხარის]] [[ნინოწმინდის მუნიციპალიტეტი|ნინოწმინდის მუნიციპალიტეტში]], [[თემი]]ს ცენტრი (სოფლები:[[დიდი არაქალი]], [[პატარა არაქალი]], [[ოროჯოლარი]]). მდებარეობს [[ნინოწმინდა (ქალაქი)|ნინოწმინდიდან]] ჩრდილო–აღმოსავლეთით 12 კმ–ზე, მდინარეების [[ბუღდაშენი]]სა და [[ფარავანი (მდინარე)|ფარავნის]] შესაყართან, ზღვის დონიდან 1840 მ-ზე. 2002 წლის აღწერის მონაცემებით სოფელში ცხოვრობს 2222 კაცი.<ref>http://pop-stat.mashke.org/georgia-census.htm</ref> სოფელში არის საჯარო სკოლა.
 
▲სოფელი ამჟამად დასახლებულია 19–ე საუკუნის 30–იან წლებში არზრუმიდან გადმოსახლებული სომხებით. სოფლის სახელი გამჭვირვალეა და ტიპიურია ქართული სინამდვილისთვის. როგორც ჩანს, ჯავახეთის ეს მიდამოები ცნობილი ყოფილა თხის სიმრავლით და ამიტომ უწოდებიათ მისთვის სათხე.
 
==ღირსშესანიშნაობები==
 
===სათხის ციკლოპური ციხე===
სოფელში შემორჩენილია ძველი ისტორიული ძეგლები – [[ციკლოპური ციხე|ციკლოპური ციხის]] ნაშთები, რომელსაც [[მტკვარ–არაქსის კულტურა|მტკვარ–არაქსის ეპოქით]] (ძვ. წ. III ათასწლეული) ათარიღებენ მკვლევარები. ციხის კედლების დიდი ნაწილი დარღვეულია – გადმოსახლებულებს მისი ქვები სახლების ასაშენებლად მოუხმარიათ.
 
===სათხის ქართული ეკლესია===
სოფლის მახლობლად აღმართულია XI საუკუნის ქართული ხუროთმოძღვრების ძეგლი – სამების დიდი დარბაზული ეკლესია. აგებულია სუფთად გათლილი მოყავისფრო ქვის კვადრებით. სამხრეთიდან, დასავლეთიდან და ჩრდილოეთიდან მინაშენები აქვს. შეინიშნება სხვადასხვა დროის რამდენიმე სამშენებლო ფენა, რომელთაგან უძველესია ჩრდ. ეგვტერისა და მთავარი ეკლესიის კედლებში ჩართული უფრო ადრინდელი პატარა ეკლესიის ნაწილები. სამკვეთლო და სადიაკვნე საკურთხევლის ორივე მხარეს კედლის სისქეშია მოქცეული. გარედან სარკმელები და კარნიზი შემკულია მაღალოსტატური ჩუქურთმებით. ინტერიერი თავიდან მოსახატად არ იყო გათვალისწინებული, რაზედაც მეტყველებს სუფთად გათლილი ქვის წყობა, არქიტექტურული ელემენტების მოხაზულობა და მოჩუქურთმებული იმპოსტები. კედლის მხატვრობის შემორჩენილი ფრაგმენტები მოგვიანო ხანისაა. სახურავჩაქცეული და ნაწილობრივ კედლებგადმორღვეული ეკლესია გაპატარხებულა. ქართული ეკლესიისათვის XIX საუკუნის 70–იან წლებში სამხრეთიდან სომხური ეკლესია მიუშენებიათ, რომელიც ასევე მოუვლელია და დაზიანებული.
 
სათხის ქართულმა სიძველებმა, თავიანთი მეცნიერული მნიშვნელობის გმოგამო, ჯერ კიდევ XIX საუკუნეში მიიქციეს მკვლევართა ყურადღება. ამ სიძველეებს შორის განსაკუთრებულ ინტერესს იწვევდა ძველი ქართული წარწერები, რომლებიც მრავლად მოიპოვებოდა და ახლაც ბევრი იკითხება ეკლესიის კედლებზე.
 
პირველი ცნობები სათხის სიძველეებისა და მათ შორის ეკლესიის კედლებზე ამოკვეთილი ქართული ასომთავრული წარწერების შესახებ 1898 წელს გამოაქვეყნა იმ დროისათვის ცნობილმა მკვლევარმა, ჟურნალისტმა და საზოგადო მოღვაწემ, ჟურნალ მოგზაურის რედაქტორმა [[ივანე როსტომაშვილი|ივანე როსტომაშვილმა]]. მისი ცნობით, ეკლესიის აღმოსავლეთ ფასადზე იკითხებოდა ორი წარწერა:
Line 84 ⟶ 83:
 
რაც შეეხება ეკლესიის სამხრეთის კედლის მეორე წარწერას, იგი განსაკუთრებით ძვირფასი იყო; შეიცავდა მნიშვნელოვან ცნობას და მისი ტექსტი ასე იკითხებოდა:
{{ციტატა|ადიდენ ღმერთმან ფარსმან ერისთავთ–ერისთავი; აღაშენა ესე ეკლესია სადიდებლად მათდა და მშობელთა მათდა სალოცველად}}
 
1933 წელს, ქართული წარწერების შეკრების მიზნით ჯავახეთში მოგზაურობის დროს, 6 აგვისტოს სათხეში იყო დიდი ქართველი ისტორიკოსი ნ. ბერძენიშვილი. მის დროს ჯერ კიდევ ყოფილა შემორჩენილი უმნიშვნელო ნაშთები აღმოსავლეთ და დასავლეთ კედლებზე ამოკვეთილი წარწერებისა, ხოლო დანარჩენის კვალი უკვე მაშინ იყო მოსპობილი. ამავე დროს, ნიკო ბერძენიშვილს მოჰყავს ეკლესიის საკურთხევლის კედელზე, შიდა მხარეს ამოკვეთილი ორი წარწერა, რომლებიც ივანე როსტომაშვილს თავიდთავის დროზე შეუმჩნეველი დარჩენია:
 
{{ციტატა|ქრისტე, შეიწყალე ცხორებაჲ}}
Line 94 ⟶ 93:
სათხის ეკლესიის კედლებზე, ცხორების წარწერის გარდა, ამჟამად არც ერთი ზემოთ დასახელებული წარწერა არ მოიპოვება.
 
როგორც ვხედავთ, სათხის ეკლესიის კედლებზე ამოკვეთილი წარწერები ორი კატეგორიისაა: ერთია, საამშენებლო წარწერა ფარსმან ერისთავთა ერისთავისა და მეორეა, მლოცველების – ცხორებას, გიორგის, იოვანეს, ხარაისძის, ბეშქენის ძის წარწერები შეწყალების ფორმულის ტრაფარეტული ტექსტებით.
 
როგორც ი. როსტომაშვილი გადმოგვცემს, ფარსმანის წარწერა ამოკვეთილი ყოფილა ეკლესიის სამხრეთ შესასვლელის ბალავრის ქვაზე. ქვა, შემკული წმინდანთა რელიეფური გამოსახულებებით და ჩუქურთმებით, ამჟამადაც ადგილზეა, მაგრამ წარწერა მასზე, სამწუხარდ, გადათლილია.
 
ერთ–ერთი წარწერის ტექსტის ცნობით, სათხის ეკლესია აუშენებია [[ფარსმან ერისთავთა ერისთავი|ფარსმან ერისთავთა ერისთავს]]. იგი საისტორიო ლიტერტაურაში სავსებით სწორად გაიგივებულია [[ბაგრატ IV]]–ის (1027–1072წწ1027–1072 წწ.) დროის ცნობილ მოღვაწესთან [[ფარსმან თმოგველი|ფარსმან თმოგველთან]]. ჯავახეთში ფარსმან ერისთავთა ერისთავის სახელი, სათხის გარდა, კიდევ ორ წარწერაში იხსენიება – [[ზედა თმოგვი]]ს ეკლესიის წარწერასა და [[მირაშხანი]]ს წარწერაში. ამ უკანასკნელის წარწერის ცნობით, ფარსმანი 1064 წლის ზაფხულში თურქ–სელჯუკთა სულტან ალფ–არსლანის შემოსევისას, ახალქალაქის ციხის გარემოცვის, აღებისა და გადაწვის დროს დაღუპულა. ზედა თმოგვის წარწერის ცნობით, ფარსმანის მამას იოვანე რქმევია და ისინი ჭიმჭიმელები ყოფილან. ჭიმჭიმელის ზედწოდებით იხსენიება კიდევ სხვა იოვანე, გიორგი III ი–სა და თამარის ეპოქის ცნობილი ფილოსოფოსი. ექ. თაყაიშვილის მიერ გამოცემული ერთი ცნობი, იოანე „იყო ნათესავით ქართუელი, სანახებითგან სამცხესა, დაბით ჭიმჭიმით“. მაშასადამე, ჭიმჭმი ანუ ჭირჭიმი, ამ ცნობით სამცხეშია.
 
===სათხის სომხური ეკლესია===
სათხის ქართულ ეკლესიას XIX საუკუნის 70–იან წლებში სამხრეთიდან მიუშენეს სომხური წმინდა დიდი ნერსეს ეკლესია. ქართული ეკლესიის სამხრეთი კედელი გამოიყენეს სომხური ეკლესიის ჩრდილოეთ კედლად, ე.ი. ორივე ეკლესიას ერთი საერთო კედელი ჰქონდა. ქართული ეკლესიისა სამხრეთი კედელი, როგორც სომხური ეკლესიისათვის უკვე შიდა კედელი, დაუფარავთ კირის სქელი ხსნარით. 1990 წლის გაზაფხულზე სომხური ეკლესიის სახურავი ჩრდილოეთ მხარეს ჩაინგრა, ამის შედეგად ნაწილობრივ გაშიშვლდა ქართული ეკლესიის სამხრეთი კედელი, ჩამოიშალა კირის სქელი ფენა, ზოგი ჩამორეცხა წვიმამაც და აქ დიდი ზომის ქვის ფილაზე, ამოკვეთილი აღმოჩნდა ნუსხახუცური დამწერლობით შესრულებული ვრცელი ქართული წარწერა 11 სტრიქონად.
 
წარწერის ტექსტი ასეთია:
Line 110 ⟶ 109:
 
== ლიტერატურა ==
 
*'' ვ. სილოგავა'', სათხის წარწერები, ეპიგრაფიკა. ჯავახეთი, ისტორია და თანამედროვეობა. ახალციხე. 2002 წ. გვ. 127–135.
* {{ქსე|8|660|შ. საღარაძე}}
Line 118 ⟶ 116:
 
{{ნინოწმინდის მუნიციპალიტეტი}}
 
[[კატეგორია:ნინოწმინდის მუნიციპალიტეტის სოფლები]]
[[კატეგორია:ნინოწმინდის მუნიციპალიტეტის ტაძრები]]
მოძიებულია „https://ka.wikipedia.org/wiki/სათხე“-დან