ვიკიპედია

ფარსმან II ქველი: განსხვავება გადახედვებს შორის

ისტორიის ინტერაქციულად გადახედვა
[შემოწმებული ვერსია][შეუმოწმებელი ვერსია]
← წინა ცვლილებაშემდეგი ცვლილება →
შიგთავსი ამოიშალა შიგთავსი დაემატა
ვიზუალურივიკიტექსტი
No edit summary
მNo edit summary
ხაზი 1:
{{მმ*|ფარსმანი}}
{{მმართველი
|ქვეყანა = არმაზის [[იბერიაიბერიის სამეფო|იბერიის მეფე]]
|თანამდებობა = [[მეფე]]
|სახელი = ფარსმან II ქველი
|ორიგინალური სახელი =
|რიგი =
ხაზი 9:
|სურათი = Pharasmanes II relief.jpg
|ხელმოწერა =
|მმართველობის წლები = [[116]]–[[129]]<ref>[https://wikisource.org/wiki/„ქართლის_ცხოვრება“_სიმონ_ყაუხჩიშვილის_რედაქციით_(ტომი_I,_1955.) „ქართლის ცხოვრება“ სიმონ ყაუხჩიშვილის რედაქციით (ტომი I, 1955.)]</ref><br />[[113]]–[[129]]<ref>[http://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/68532 ვახუშტის ბატონიშვილი „საქართველოს ისტორია“]</ref><br />[[128]]–[[131]]/ [[131]]–[[144]]<ref>[http://dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/65894/1/Teimuraz_Batonishvili_Istoria.pdf თეიმურაზ ბატონიშვილი „ისტორია დაწყებითგან ივერიისა, ესე იგი გიორგიისა, რომელ არს სრულიად საქართველოჲსა“]</ref><br />[[116]]–[[140]]<ref>[http://dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/69283/1/Saqartvelos_Istoria_Pirveli_Nawili_1911.pdf ს. რ. გორგაძე „საქართველოს ისტორია“. ჟურნალ "ჯეჯილის" გამოცემა. ტფილისი. ელექტრომბეჭდავი ამხ. "შრომა", მუხრანის ქ. №12. 1911]</ref><ref>[http://dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/236511/1/Saqartvelos_Istoria.pdf ს. რ. გორგაძე „საქართველოს ისტორია“. მეორე გამოცემა. ქუთაისი. ქ. შ. წ.-კ. გ. ს. ქუთ. განყ. სტამბა. 1915]</ref><br />130-იანი – 140-იანი წლები<ref>[https://docs.google.com/viewer?a=v&pid=sites&srcid=ZGVmYXVsdGRvbWFpbnx0c2toYXJvZWJpfGd4OjcwNmQxYWUzZDMxZTEzMWU პავლე ინგოროყვა „ძველი ქართული მატიანე "მოქცევაჲ ქართლისაჲ" და ანტიკური ხანის იბერიის მეფეთა სია“]</ref><br />[[116]]–[[132]]<ref>[https://ia601203.us.archive.org/12/items/Toum1969EarlyIberianKings/Toum_1969_Early_Iberian_Kings.pdf CYRIL TOUMANOFF: „Chronology of the Early Kings of Iberia“]</ref>
|მმართველობის დასაწყისი = [[113]]
|მმართველობის დასასრული = [[129]]
|კორონაცია =
|წინამორბედი = დეროკი
|მემკვიდრე = [[ღადამი|ადამი]]
|სხვა წოდებები =
|ვიცე-პრეზიდენტი =
Line 23 ⟶ 22:
|ქორწინება =
|შვილები =
|დინასტია = [[არშაკუნიანები]]
|მამა =
|დედა =
}}
[[File:ფარსმან ქველი.jpg|280 px|მარჯვნივ]]
'''ფარსმან II ქველი''' — ქართლის (იბერიის) მეფე II საუკუნის 30–50-იან წლებში. ფარსმანი ალანებისა და ჩრდილოეთის სხვა ტომთა დახმარებით ყოველგვარი შენიღბვის გარეშე ებრძოდა რომს და ცდილობდა მის განდევნას კოლხეთიდან და სხვა მეზობელი ადგილებიდან.
 
[[ადრიანე|იმპერატორ ადრიანეს]] ([[117]]–[[138]] წწ.) ბიოგრაფი დეტალურად აღწერს ქართლთან რომის დაძაბულ ურთიერთობას. მისი მონათხრობიდან ჩანს, რომ მეფე ფარსმან II საკმაოდ ძლიერი იყო და იგი რომისაგან გარკვეულ დათმობებსაც კი ღებულობდა.
'''ფარსმან II ქველი''' — [[კირილ თუმანოვი|კირილ თუმანოვის]] <ref>Cyrille Toumanoff, Les dynasties de la Caucasie chrétienne de l'Antiquité jusqu'au xixe siècle : Tables généalogiques et chronologiques, Rome, 1990, p. 523.</ref> მიხედვით, [[ამაზასპ I|ამაზასპ I-ის]] ძე, – [[იბერიის სამეფო|იბერიის მეფე]] [[116]] – [[132]] წლებში, [[არშაკუნიანები|არშაკუნიანთა დინასტიიდან]]. უილიამ უდუარდ დევიდ ალენის მიხედვით [[116]] – [[140]] წლებში. [[ვახუშტი ბატონიშვილი|ვახუშტი ბატონიშვილის]] "საქართველოს ისტორიის" <ref>[http://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/68532 ვახუშტი ბატონიშვილის "საქართველოს ისტორია"]</ref> მიხედვით, დეროკის ძე, – [[არმაზი|არმაზის]] [[მეფე]] [[113]] – [[129]] წლებში. მას სიმამაცისა და ვაჟკაცობისთვის ''ქველი'' ეწოდა.
 
[[ანტონინუს პიუსი|იმპერატორ ანტონინუს პიუსის]] ([[138]]–[[161]] წწ.) დროს კი ურთიერთობა [[რომის იმპერია|რომსა]] და [[იბერიის სამეფო|ქართლს]] შორის გაუმჯობესდა. ფარსმან II ჩავიდა რომში, სადაც მას დიდი შეხვედრა მოუწყვეს და პატივისცემის ნიშნად ცენტრალურ მოედანზე დაუდგეს ცხენოსანი ფარსმანის ქანდაკება. დიონ კასიოსის აზრით, ურთიერთობის გაუმჯობესების მიზეზი იყო იმპერატორის მიერ იბერიის შორს გაწეული საზღვრების ცნობა.
 
ქართული მატიანეების მიხედვით ფარსმან ქველს თანამეფე ჰყავდა. „[[მოქცევაჲ ქართლისაჲ]]“ ამ თანამეფეს იცნობს ფარსმან ავაზის სახელით, [[ლეონტი მროველი]] კი – მირდატის.
 
უილიამ უდუარდ დევიდ ალენის მიხედვით მეფობდა [[116]] – [[140]] წლებში. მას სიმამაცისა და ვაჟკაცობისთვის ''ქველი'' ეწოდა.
 
==მეფობა==
[[File:Armazi Bilingual.jpg|thumb|left|200px|ფარსმან II მოხსენიებული [[სერაფიტას სტელა|სერაფიტას სტელაზე]].]]
 
''[[ქართლის ცხოვრება]]'' ფარსმანს შემდეგი სახით აღწერს:
{{cquote|ფარსმან ქუელი იყო კაცი კეთილი და უხუად მომნიჭებელი და შემნდობელი, ასაკითა შუენიერი, ტანითა დიდი და ძლიერი, მჴნე მჴედარი და შემმართებელი ბრძოლისა, უშიში ვითარცა უჴორცო და ყოვლითავე უმჯობესი ყოველთა მეფეთა ქართლისათა, რომელნი გარდაცვალებულ იყვნეს უწინარეს მისსა.<ref>Georgian royal annals, p. e. 51, l. e. 2-3-4-5-6</ref>}}
 
გაცილებით მყარი ისტორიული წარსულის მქონე თანამედროვე კლასიკური ავტორები, ყურადღებას ამახვილებენ ფარსმანის გართულებულ ურთიერთობებზე [[რომის იმპერია|რომთან]]. მან უარი განაცხადა [[129|129 წელს]] ხლებოდა და ხარკი გადაეხადა იმპერატორ [[ადრიანე|ადრიანესთვის]].
 
ავგუსტუსების ცხოვრების აღმწერელი ერთ-ერთი ავტორის, აელიუს სპარტიანუსის ({{lang-la|Aelius Spartianus}}) მიხედვით:
{{cquote|როდესაც ზოგიერთი მეფეთაგანი ეახლა მას. მათ ვინც უარყო იგი, სანანებლად გაუხდათ საქმე. განსაკუთრებული სიმკაცრით მოეპყრო ფარსმანს, რომელმაც ქედმაღლობა გამოიჩინა და აბუჩად აიგდო მისი მიპატიჟება.<ref>The Historians of Ancient Rome: An Anthology of the Major Writings, Ronald Mellor, p. 552</ref><ref>Aelius Spartianus, The Life of Hadrian, XIII</ref>}}
 
შემდეგ ფარსმანი გაემგზავრა აღმოსავლეთს და დაარწმუნა ალანები თავს დასხმოდნენ მეზობელ რომაულ პროვინციებს, მის სამეფოზე უსაფრთხოდ გავლის მეშვეობით, მიუხედავად იმისა, რომ აღმოსავლეთის ქვეყნების მეეფეებს შორის იმპერატორმა მას მისცა ძვირფასი საჩუქრები, საბრძოლო სპილოების ჩათვლით. ამ გამაღიზიანებელი საქციელის გამო ადრიანემ შემოსა თავისი 300 დამნაშავე მებრძოლი ოქროთი მოქარგული მოსასხამებით, რომელიც შედიოდა ფარსმანის მიმართ გაკეთებულ ძღვენში და გაგზავნა ისინი საბრძოლო ველზე.
 
სპარტიანუსის მიხედვით:
{{cquote|მან მრავალი მეფის მიმართ გამოავლინა წყალობა. ბევრ მათგანთან დაამყარა მშვიდობა და ბევრი მათგანის მხრიდან ის სიძულვილის ობიექტი გახდა. მრავალ მათგანს უბოძა საჩუქრები, მაგრამ იმდენი არავისთვის უბოძებია რამდენიც იბერიის მეფეს, სადაც შედიოდა სპილოები, 50 მეომარი და სხვა მრავალი ძვირფასი ნივთი. ფარსმანისგან მიღებული ძვენიდან, სადაც შედიოდა ოქროთი მოქარგული მოსასხამები, იმპერატორმა საპასუხოდ ბრძოლის ველზე გაგზავნა 300 მსჯავრდებული დამნაშავე, ამ ოქროთი მოქარგული მოსასხამებით შემოსილნი, მეფის შეურაცხსაყოფად.<ref>Aelius Spartianus, The Life of Hadrian, XVII</ref>}}
[[File:King Pharasmanes on Fasti Ostienses.jpg|thumb|ფრაგმენტი ფასტი ოსტიენსესის წყაროდან, რომელშიც ნახსენებია ფარსმანის ვიზიტი რომში.]]
საბოლოოდ, უძველესი წყაროები იუწყებიან ფარსმანის მაღალპატივიანი ვიზიტის შესახებ ადრიანეს მემკვიდრე, ანტონინუს პიუსის მმართველობისას. დიონ კასიოსის მიხედვით, ის ჩავიდა რომში, როგორც ანტონინუს პიუსის სტუმარი, თავის ცოლთან და ვაჟთან ერთად, დიდებულების თანხლებით, სადაც მათ განსაკუთრებული პატივით ელოდნენ, ისინი მიპატიჟებულნი იყვნენ მსხვერპლშეწირვის რიტუალზე კაპიტოლიუმში, ცხენოსან ქანდაკებასთან, ბელონას ტაძარში, სადაც იმპერატორი ასევე აღნიშნავდა მისი იმპერიის ტერიტორიების გაფართოებას. ზემოთაღნიშნული ფარსმანი შესაძლოა იყოს ფარსმან III-ის შვილიშვილი. ეს ვიზიტი დაფიქსირებულია ფასტი ოსტიენსესის ჩანაწერებში.<ref>Vidman, Ladislav (1982) ''Fasti Ostienses: edendos, illustrandos, restituendos, curavit Ladislavs Vidman''. p.124</ref>
 
[[ქართლის ცხოვრება]] მიხედვით ფარსმანი მოწამლულ იქნა მზარეულისგან, რომელიც დაქირავებული იყო პართელის მიერ.
{{cquote|მაშინ სპარსთა გება-ყვეს სიმარჯუე ესე, რამეთუ მოიყვანეს მზარეული ერთი, და აღუთქუეს მას კეთილი დიდი, და რქუეს ესრეთ, ვითარმედ: "წარვედ და შემწყნარე ფარსმან ქუელსა, და წარიტანე შენ თანა წამალი სასიკუდინე, და შეუზავე საჭმელსა თანა მისსა და შეაჭამე". ხოლო წარვიდა მზარეული იგი და ყო ეგრეთ, ვითარცა უთხრეს სპარსთა მათ. და ესრეთ მოკლა ფარსმან მეფე ქუელი.<ref>Georgian royal annals, p.e. 53, l.e. 3-4-5-6-7</ref>}}
 
==ბიოგრაფია==
Line 59 ⟶ 87:
დაახლოებით [[160]]-იან წლებში ფარსმან ქველი გარდაიცვალა, როგორც ისტორიული გადმოცემა გვაუწყებს იგი მოწამლა პართიელების მიერ მოსყიდულმა მზარეულმა.
 
{{დაიწყე ყუთი}}▼
==ლიტერატურა==▼
{{მემკვიდრეობის ყუთი| წინამორბედი= '''[[ამაზასპ I]] | ტიტული=[[იბერია|იბერიის მეფე]] | წლები=[[113]] – [[129]]| შემდეგი = [[ღადამიამაზასპ]]}}'''▼
| ტიტული= [[საქართველოს მმართველთა სია|ქართლის მეფე]] | წლები= [[116]] – [[129]] <ref>[https://wikisource.org/wiki/„ქართლის_ცხოვრება“_სიმონ_ყაუხჩიშვილის_რედაქციით_(ტომი_I,_1955.) „ქართლის ცხოვრება“ სიმონ ყაუხჩიშვილის რედაქციით (ტომი I, 1955.)]</ref>
| შემდეგი = [[ადამ I|ადამი]] }}
 
{{მემკვიდრეობის ყუთი| წინამორბედი= '''[[დეროკი]]'''
| ტიტული= [[საქართველოს მმართველთა სია|საქართველოს მეფე]] | წლები= [[113]] – [[129]] <ref>[http://dspace.nplg.gov.ge/handle/1234/68532 ვახუშტის ბატონიშვილი „საქართველოს ისტორია“]</ref><ref>[https://wikisource.org/wiki/%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%A5%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%97%E1%83%95%E1%83%94%E1%83%9A%E1%83%9D%E1%83%A1_%E1%83%AB%E1%83%95%E1%83%94%E1%83%9A%E1%83%98_%E1%83%98%E1%83%A1%E1%83%A2%E1%83%9D%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%90 საქართველოს ძველი ისტორია]</ref>
| შემდეგი = [[ღადამი|ღადამ]] }}
 
{{მემკვიდრეობის ყუთი| წინამორბედი= '''[[დეროკი]]'''
| ტიტული= [[საქართველოს მმართველთა სია|ივერიის მეფე]] | წლები= [[128]] – [[131]]/ [[131]] – [[144]] <ref>[http://dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/65894/1/Teimuraz_Batonishvili_Istoria.pdf თეიმურაზ ბატონიშვილი „ისტორია დაწყებითგან ივერიისა, ესე იგი გიორგიისა, რომელ არს სრულიად საქართველოჲსა“]</ref>
| შემდეგი = [[მირდატ I მცხეთელი|მირდატ I მცხეთელი]] }}
 
{{მემკვიდრეობის ყუთი|წინამორბედი= '''[[ამზასპ I]]'''
|ტიტული=[[საქართველოს მმართველთა სია|არმაზ-მცხეთის მეფე]]|წლები= [[116]] – [[140]] <ref>[http://dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/69283/1/Saqartvelos_Istoria_Pirveli_Nawili_1911.pdf ს. რ. გორგაძე „საქართველოს ისტორია“. ჟურნალ "ჯეჯილის" გამოცემა. ტფილისი. ელექტრომბეჭდავი ამხ. "შრომა", მუხრანის ქ. №12. 1911] </ref><ref>[http://dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/236511/1/Saqartvelos_Istoria.pdf ს. რ. გორგაძე „საქართველოს ისტორია“. მეორე გამოცემა. ქუთაისი. ქ. შ. წ.-კ. გ. ს. ქუთ. განყ. სტამბა. 1915]</ref>
|შემდეგი= '''როკ''' }}
 
{{მემკვიდრეობის ყუთი| წინამორბედი= '''[[ამაზასპ I]]'''<br />'''[[ამაზასპ I]]'''
| ტიტული= [[საქართველოს მმართველთა სია|იბერიის მეფე]] | წლები= 130-იანი – 140-იანი წლები <ref>[https://docs.google.com/viewer?a=v&pid=sites&srcid=ZGVmYXVsdGRvbWFpbnx0c2toYXJvZWJpfGd4OjcwNmQxYWUzZDMxZTEzMWU პავლე ინგოროყვა „ძველი ქართული მატიანე "მოქცევაჲ ქართლისაჲ" და ანტიკური ხანის იბერიის მეფეთა სია“]</ref><br />[[116]] – [[132]] <ref>[https://ia601203.us.archive.org/12/items/Toum1969EarlyIberianKings/Toum_1969_Early_Iberian_Kings.pdf CYRIL TOUMANOFF: „Chronology of the Early Kings of Iberia“]</ref>
| შემდეგი = '''როკ'''<ref>[https://docs.google.com/viewer?a=v&pid=sites&srcid=ZGVmYXVsdGRvbWFpbnx0c2toYXJvZWJpfGd4OjcwNmQxYWUzZDMxZTEzMWU პავლე ინგოროყვა „ძველი ქართული მატიანე "მოქცევაჲ ქართლისაჲ" და ანტიკური ხანის იბერიის მეფეთა სია“]</ref><br /> '''[[ადამ I|ადამ]]'''<ref>[https://ia601203.us.archive.org/12/items/Toum1969EarlyIberianKings/Toum_1969_Early_Iberian_Kings.pdf CYRIL TOUMANOFF: „Chronology of the Early Kings of Iberia“]</ref> }}
{{დაასრულე ყუთი}}▼
 
▲==ლიტერატურა==
{{ქსე|10|233}}
* საქართველოს ისტორია, ტ. I, თბ., 2012
* ჯ. სამუშია, ჟურნალი “ისტორიანი”, 2012 წლის ოქტომბრის ნომერი #10/22
* საქართველოს მეფეები მარიამ ლორთქიფანიძის და როინ მეტრეველის რედაქტორობით. გამომცემლობა „ნეკერი“, [[2007]]. გვერდი 26, 27.
 
▲{{დაიწყე ყუთი}}
▲{{მემკვიდრეობის ყუთი| წინამორბედი= [[ამაზასპ I]] | ტიტული=[[იბერია|იბერიის მეფე]] | წლები=[[113]] – [[129]]| შემდეგი = [[ღადამი]]}}
▲{{დაასრულე ყუთი}}
 
{{იბერიის მეფეები}}
მოძიებულია „https://ka.wikipedia.org/wiki/ფარსმან_II_ქველი“-დან