იუნესკო: განსხვავება გადახედვებს შორის

'''გაერთიანებული ერების განათლების, მეცნიერებისა და კულტურის ორგანიზაცია (იუნესკო)''', (UNESCO, [[აკრონიმია|აკრ.]] '''U'''nited '''N'''ations '''E'''ducational, '''S'''cientific and '''C'''ultural '''O'''rganization) — [[გაერო|გაეროს]] სპეციალიზებული სააგენტო. მისი მიზანია მშვიდობისა და საერთაშორისო უშიშროების ინტერესებისათვის ხელი შეუწყოს განათლებისა და კულტურის გავრცელებას, მეცნიერების განვითარებას, ადამიანის უფლებებისა და ძირითად თავისუფლებათა პატივისცემას რასის, სქესის, ენისა და რელიგიის მიუხედავად<ref name="dict-u">{{cite web|url=http://slovari.yandex.ru/dict/bse/article/00055/51400.htm?text=%D0%AE%D0%9D%D0%95%D0%A1%D0%9A%D0%9E&stpar3=1.1 |title=Организация Объединённых Наций по вопросам образования, науки и культуры|publisher=[[დსე]]|lang=ru|accessdate=2010-05-23}}</ref><ref>{{cite web|url=http://unesco.ru/ru/?module=pages&action=view&id=18 |title=მოკლედ იუნესკოზე|publisher=|lang=ru|accessdate=2010-05-23}}</ref>.▼

ორგანიზაცია [[1945]] წლის [[16 ნოემბერი|16 ნოემბერს]] დაარსდა. მისი შტაბ-ბინა მდებარეობს [[პარიზი|პარიზში]], [[საფრანგეთი]]. [[2011]] წლის 1 ნოემბრის მონაცემებით იუნესკო აერთიანებს 195<ref>[http://www.unesco.org/new/en/media-services/single-view/news/general_conference_admits_palestine_as_unesco_member_state/ General Conference admits Palestine as UNESCO Member State]</ref> ქვეყანას. მას ასევე 50 წარმომადგენლობითი ოფისი, რამდენიმე ინსტიტუტი და ცენტრი აქვს მსოფლიოში. '''იუნესკო'''ს ყურადღების ცენტრში მოქცეულია [[აფრიკა]] და [[გენდერული თანასწორობა]]<ref name="pdf">{{cite web|url=http://unesdoc.unesco.org/images/0014/001473/147330r.pdf |title=იუნესკო|publisher=|lang=ru|accessdate=2010-05-23}}</ref>.▼

== ისტორია ==▼

[[1942]] წელს [[დიდი ბრიტანეთი|დიდ ბრიტანეთში]] [[ინგლისი]]სა და [[უელსი]]ს განათლების საბჭოს თავმჯდომარის [[რიჩარდ ბატლერი]]ს და ბრიტანეთის საბჭოს პრეზიდენტის მ. რობერტსონის ინიციატივით, გაიმართა [[ანტიჰიტლერული კოალიცია|ანტიჰიტლერული კოალიციის]] ქვეყნების განათლების მინისტრების შეხვედრა ({{lang-en|Conference of Allied Ministers of Education}}). შეხვედრა, რომელსაც ემიგრაციაში მყოფი მთავრობის წარმომადგენლებიც ესწრებოდნენ, მიმდინარეობდა [[ლონდონი|ლონდონში]] 16 ნოემბრიდან 5 დეკემბრამდე<ref name="about-u-ru">{{cite web|url=http://www.unesco.org/new/ru/unesco/about-us/who-we-are/history/ |title=იუნესკოს სტორია|publisher=იუნესკო|lang=ru|accessdate=2010-05-23}}</ref>. კონფერენციის მთავარი თემა მშვიდობის დამყარების შემდეგ განათლების სისტემის აღდგენა იყო. ერთჯერადი ღონისძიებების ნაცვლად 1945 წლის დეკემბრამდე (იუნესკოს ოფიციალურ დაარსებამდე) ჩატარდა 60 შეხვედრა. კონფერენციის იდეებმა დიდი მხარდაჭერა ჰპოვა მსოფლიო თანამეგობრობაში<ref name="about-u-arch">{{cite web|url=http://www.unesco.org/archives/new2010/en/history_of_unesco.html |title=UNESCO past and present|publisher=იუნესკო|lang=ru|accessdate=2010-05-23}}</ref>.▼

[[მეორე მსოფლიო ომი]]ს დამთავრების შემდეგ ლონდონში გაიმართა გაეროს კონფერენცია, განათლებისა და კულტურის ორგანიზაციის შექმნის თაობაზე. კონფერენცია მოიწვიეს [[1942]] წლის და 1945 წლის [[სან-ფრანცისკოს კონფერენცია|სან-ფრანცისკოს შეხვედრის]] რეკომენდაციების შესაბამისად.▼

[[1945]] წლის 16 ნოემბერს ხელი მოეწერა იუნესკოს დებულებას. შეხვედრის 44 მონაწილიდან დებულებას ხელი მოაწერა 37-მა. დებულება ძალაში შევიდოდა მას შემდეგ რაც 20 ქვეყანა მოახდენდა მის [[რატიფიკაცია]]ს. ეს კი მოხდა [[1946]] წლის 4 ნოემბერს<ref name="about-u-ru"/>. იუნესკოს პირველი კონფერენცია, რომელსაც 30 ქვეყნის წარმომადგენელი ესწრებოდა, მიმდინარეობდა [[პარიზი|პარიზში]], 1946 წლის 19 ნოემბრიდან 10 დეკემბრამდე<ref name="about-u-arch"/>.▼

== სტრუქტურა ==▼

იუნესკოს თანამედროვე შტაბ-ბინა, რომელსაც ლათინური ანბანის ასო '''Y''' ფორმა აქვს, [[1958]] წლის 3 ნოემბერს გაიხსნა. გარდა იუნესკოს პარიზის შტაბ-ბინისა, მსოფლიოს მასშტაბით არსებობს მთელი რიგი იუნესკოს ოფისებისა. ორგანიზაციას გააჩნია რეგიონალური ბიუროები [[დაკარი|დაკარში]], [[ნაირობი|ნაირობში]], [[ბეირუთი|ბეირუთში]], [[კაირო]]ში, [[ბანგკოკი|ბანგკოკში]], [[ჯაკარტა]]ში, [[ვენეცია]]ში, [[ჰავანა]]ში, [[მონტევიდეო]]ში და [[სანტიაგო]]ში. წარმომადგენლობით ოფისთა უმრავლესობა ე.წ. კლასტერული ოფისებია, რომელთა რიცხვი ამჟამად 27-ია<ref>{{cite web|url=http://portal.unesco.org/en/ev.php-URL_ID=34013&URL_DO=DO_TOPIC&URL_SECTION=201.html|title=National Offices|publisher=იუნესკო|lang=en|accessdate=2010-05-23}}</ref>. კლასტერული ოფისები სამ ან მეტ ქვეყანას კურირებს, თუმცა გარდა ამისა არსებობს რეგიონალური ოფისებიც. იუნესკოს ასევე გააჩნია 21 ნაციონალური ოფისი, ინსტიტუტები და ცენტრები მთელი მსოფლიოს მასშტაბით.▼

ნებისმიერი ქვეყანა, რომელიც ხდება [[გაერო]]ს წევრი ავტომატურად ხდება იუნესკოს წევრიც, ხოლო გაეროდან გასვლის შემთხვევაში ასევე ავტომატურად ტოვებს იუნესკოს რიგებსაც. ქვეყანა, რომელიც არაა გაეროს წევრი შესაძლებელია გახდეს იუნესკოს წევრი გენერალური კონფერენციის წევრთა 2/3-ის თანხმობის შემთხვევაში.▼

იუნესკოს ოფიციალური ენებია: [[ინგლისური ენა|ინგლისური]], [[არაბული ენა|არაბული]], [[ესპანური ენა|ესპანური]], [[ჩინური ენა|ჩინური]], [[რუსული ენა|რუსული]] და [[ფრანგული ენა|ფრანგული]] ენები. თავდაპირველად იუნესკოს ძირითადი ენები იყო ინგლისური და ფრანგული, [[1950]] წელს ოფიციალური ენის სტატუსი მიიღო ესპანურმა ენამ, [[1954]] წელს – რუსულმა, [[1974]] წელს – არაბულმა, [[1980]] წელს კი ჩინურმა.▼

== მმართველობა ==▼

იუნესკოს ხელმძღვანელი ორგანოებია გენერალური კონფრენცია, რომელიც ორ წელიწადში ერთხელ იკრიბება და აღმასრულებელი საბჭო, რომელსაც ირჩევს გენერალური კონფერენცია და ორგანიზაციას ხელმძღვანელობს კონფერენციათა შორის პერიოდში. იუნესკოს აღმასრულებელი ორგანოა სამდივნო, რომელსაც გენერალური დირექტორი უდგას სათავეში<ref name="ro-u">{{cite web|url=http://www.unesco.org/new/ru/unesco/about-us/who-we-are/governing-bodies/|title=Руководящие органы ЮНЕСКО|publisher=იუნესკო|lang=ru|accessdate=2010-05-23}}</ref>.▼

ამჟამად გენერალურ დირექტორს ირჩევს გენერალური კონფერენცია 4 წლის ვადით. 2009 წელს გენერალურ დირექტორად აირჩიეს [[ბულგარეთი|ბულგარელი]] დიპლომატი [[ირინა ბოკოვა]].▼

იუნესკო არის საერთაშორისო პროგრამის "განათლება ყველასათვის" კოორდინატორი. აღნიშნული პროგრამის ძირითადი მიზნები ჩამოყალიბდა [[დაკარი]]ს 2000 წლის ფორუმზე<ref>{{cite web|url=http://www.unesco.org/en/efa/mission/|title=Education: Mission|publisher=ЮНЕСКО|lang=en|accessdate=2010-05-23}}</ref>.▼

=== [[ადამიანი და ბიოსფერო]] ===▼

პროგრამა წარმოადგენს ინტერდისციპლინარული კვლევის გეგმას, რომლის მიზანია გააუმჯობესოს ადამიანის ურთიერთქმედება ბუნებრივ გარემოზე. პროგრამის ძირითადი მიზანია განსაზღვროს [[ეკოლოგია|ეკოლოგიური]], სოციალური და ეკონომიკური შედეგები ბიომრავალფეროვნების დაკარგვისა და შემცირების თვალსაზრისით.▼

=== [[მსოფლიო მემკვიდრეობა]] ===▼

[[ფაილი:Galapagos.jpg|მინი|მარჯვნივ|პქ|[[გალაპაგოსის კუნძულები]] – ნომერ პირველი მსოფლიო მემკვიდრეობის ძეგლი]]▼

* [[არაბული ქვეყნები]] (წარმოდგენილია [[ჩრდილოეთ აფრიკა]] და [[ახლო აღმოსავლეთი]]) ▼

* [[აზია]]-[[ოკეანია]] (წარმოდგენილია [[ავსტრალია]] და [[ოკეანია]]) ▼

* [[ევროპა]] & [[ჩრდილოეთ ამერიკა]] ▼

* [[ლათინური ამერიკა]] & [[კარიბები]]▼

ამჟამად სულ 911 მსოფლიო მემკვიდრეობის ძეგლია 148 ქვეყანაში. აქედან: 704 კულტურულია, 181 ბუნებრივი, ხოლო 26 კი შერეული ტიპის.▼

=== [[არამატერიალური კულტურული მემკვიდრეობა]] ===▼

[[2003]] წელს იუნესკომ მიიღო არამატერიალური კულტურული მემკვიდრეობის დაცვის კონვენცია. არამატერიალურ კულტურულ მემკვიდრეობად მიიჩნიეს ზეპირი გადმოცემები, ტრადიციული [[მუსიკა]], [[ცეკვა]], რიტუალები, ფესტივალები და ხალხური რეწვა.▼

=== [[მსოფლიოს მეხსიერება]] ===▼

პროგრამა მსოფლიოს მეხსიერება შეიქმნა 1992 წელს, რათა დაიცვას დოკუმენტური მემკვიდრეობა<ref name="mw-u">{{cite web|url=http://portal.unesco.org/ci/en/ev.php-URL_ID=23929&URL_DO=DO_TOPIC&URL_SECTION=201.html |title=Programme Background |publisher=[[მსოფლიოს მეხსიერება]]|lang=en|accessdate=2010-05-23}}</ref> მათ შორის ისტორიული დოკუმენტები, არქივები და ა. შ.▼

[[2011]] წელს საქართველოს დოკუმენტური მემკვიდრეობის 1000 ნამუშევარი იუნესკოს მსოფლიო მეხსიერების რეესტრში მოხვდა.<ref>[http://ghn.ge/news-51810.html ქართული ხელნაწერების 1000 ნამუშევარი იუნესკოს მსოფლიო პროგრამის რეესტრში მოხვდა]</ref>▼

==იხილეთ აგრეთვე==▼

* [[იუნესკოს წევრი ქვეყნების სია]]▼

== რესურსები ინტერნეტში ==▼