მცხეთის მუნიციპალიტეტი: განსხვავება გადახედვებს შორის

|სახელი = მცხეთის მუნიციპალიტეტი

|სახელი სხვა ენაზე =

|მხარის რუკა = MM-Mtskheta-ka.svg

|რეგიონი = მცხეთა-მთიანეთის მხარე

|ადმინისტრაციული ცენტრი =

|გამგებელი = ზურაბ აბესაძე {{Tooltip|{{ფერის დაფა|blue}}|ქართული ოცნება}}

|ფართობი = 805 კმ²²

|მოსახლეობის რაოდენობა ={{კლება}} 47 711 კაცი

|მოსახლეობა წელი = 2014

|სიმჭიდროვე = 90.,1 <ref name="სიმჭიდროვე">[http://www.geostat.ge/cms/site_images/_files/georgian/census/2002/I%20tomi%20-%20saqarTvelos%20mosaxleobis%202002%20wlis%20pirveli%20erovnuli%20sayovelTao%20aRweris%20Sedegebi.pdf მოსახლეობის სიმჭიდროვე 1კმ²-ზე 2002 წლის აღწერის მიხედვით].</ref>

|ეროვნება = [[ქართველები]] 90.6 %<br />[[აზერბაიჯანელები]] 4.3 %<br />[[ოსები]] 2.1 %<br />[[ასირიელები]] 1.5 %<br />[[სომხები]] 0.6 %<ref name="საქსტატი">[http://www.geostat.ge/cms/site_images/_files/georgian/census/2002/II%20tomi%20.pdf საქსტატის 2002 წლის სოფლის მოსახლეობის აღწერის მონაცემები].</ref>

'''მცხეთის მუნიციპალიტეტი''' — ადმინისტრაციულ-ტერიტორიული ერთეული [[აღმოსავლეთი საქართველო|აღმოსავლეთ საქართველოში]], [[მცხეთა-მთიანეთის მხარე]]ში. მუნიციპალიტეტის ტერიტორია [[1917]] წლამდე [[ტფილისის გუბერნია|ტფილისის გუბერნიის]] [[დუშეთის მაზრა]]ში შედიოდა, [[1917]]-[[1929|29]] წლებში — [[ტფილისის მაზრა]]ში, [[1930]]-[[1934|34]] წლებში ცალკე რაიონია, [[1938]] წლამდე თბილისის გარეუბნის რაიონს დაექვემდებარა, შემდეგ კვლავ ცალკე რაიონია. ამჟამად მუნიციპალიტეტი.

მცხეთის მუნიციპალიტეტს აღმოსავლეთით ესაზღვრება [[საგარეჯოს მუნიციპალიტეტი]], დასავლეთით [[კასპის მუნიციპალიტეტი]], ჩრდილოეთით [[დუშეთის მუნიციპალიტეტი|დუშეთისა]] და [[თიანეთის მუნიციპალიტეტი|თიანეთის მუნიციპალიტეტები]], სამხრეთით [[გარდაბნის მუნიციპალიტეტი|გარდაბნისა]] და [[თეთრი წყაროსთეთრიწყაროს მუნიციპალიტეტი|თეთრი წყაროსთეთრიწყაროს მუნიციპალიტეტები]] და ქალაქი [[თბილისი]]. მცხეთის მუნიციპალიტეტის ფართობია 805 კმ². მუნიციპალური და რეგიონის ცენტრი — ქალაქი [[მცხეთა]].<ref name="usaid" />

მცხეთის მუნიციპალიტეტი მოქცეულია ზომიერად ნოტიო სუბტროპიკული ჰავის ოლქში. [[მუხრან-საგურამოს ვაკე]]ზე ჰავა ზომიერად ნოტიოა, იცის ცხელი [[ზაფხული]] და ზომიერად ცივი [[ზამთარი]]. ჰაერის საშუალო წლიური [[ტემპერატურა]]ა 10.8 °C, ნალექიანობა — 590 მმ წელიწადში. მთის ქედებზე კი ჰავა შედარებით გრილია. საშუალო მთის ზონაში კლიმატი ზომიერად ნოტიოა, იცის ზომიერად ცივი [[ზამთარი]] და ხანგრძლივი თბილი [[ზაფხული]].<ref name="usaid" />

მცხეთის მუნიციპალიტეტის მოსახლეობა 2014 მდგომარეობით 47 711 კაცია. მუნიციპალიტეტის ტერიტორია ძირითადად დაბალ და საშუალო მთიანია, სიმაღლე [[ზღვის დონე|ზღვის დონიდან]] 670-1600 მ-ის ფარგლებში იცვლება.<ref name="usaid" />

მცხეთის მუნიციპალიტეტში 63 დასახლებული პუნქტია, მათ შორის 1 ქალაქი ([[მცხეთა]]) და 62 სოფელი. ქალაქი მცხეთა მუნიციპალური ცენტრია და მისი მოსახლეობა 7,7007700 კაცია, ანუ მუნიციპალიტეტის მოსახლეობის 13 %. მუნიციპალიტეტის გამგეობის მონაცემებით, მუნიციპალიტეტში 9,9009900 იძულებით გადაადგილებული პირი ცხოვრობს.<ref name="usaid">[http://nala.ge/climatechange/geo/municipalities/municipalities-2/232-tianetis-municipaliteti პროგრამა — საქართველოს რეგიონებში კლიმატის ცვლილებისა და ზემოქმედების შერბილების ზომების ინსტიტუციონალიზაცია]</ref>

ტერიტორიის სამხრეთ ნაწილში იჭრება საშუალო სიმაღლის განედური [[საგურამოს ქედი]], რომელიც [[იალნოს ქედი]]ს დასავლეთ გაგრძელებას წარმოადგენს. საგურამოს ქედი მის თხემურ ნაწილში პლიოცენის კონგლომერატებითაა აგებული. სამხრეთ ფერდობზე კი განვითარებულია ზედა სარმატის თიხები და კირქვიანი ქვიშაქვები. უმაღლესი წერტილია საგურამო (1392 მ). საგურამოს ქედი თავისი უკიდურესი დაბოლოებებით ქალაქ [[თბილისი|თბილისშიც]] იჭრება.

მდინარეებს [[არაგვი|არაგვსა]] და [[ქსანი|ქსანს]] შორის გაწოლილია [[სხალტბის სერი]], რომელიც [[კუესტა|კუესტუსებურია]] და გამორჩეულია თავისი მაღალი ფლატით, რომელიც ნეოგენური კონგლომერატებით არის აგებული. სხალტბის ქედის სიგრძე 12 კმ-ია, ხოლო სიმაღლე 1091 მ. აქ არის წარმოდგენილი [[ბედლენდი|ბედლენდური]] [[რელიეფი]], რომელიც შემოსილია ქსეროფილური მცენარეულობით.

მცხეთის მუნიციპალიტეტს ეკუთვნის ასევე მსხალდიდის, სათიბისა და საბადურის ქედების გარკვეული ნაწილები. მუნიციპალიტეტის ერთ-ერთი მთავარი მორფოლოგიური ელემენტია [[მუხრან-საგურამოს ვაკე]], რომელიც წარმოადგენს მესამეულის წყებებში მოქცეულ ახალგაზრდა ტექტონიკურ დეპრესიას, რომლის ღერძი ქვაბულის მიმართულებას ემთხვევა. მუხრან-საგურამოს ქვაბულის ფსკერი აგებულია მდინარე [[არაგვი]]სა და [[ქსანი|ქსნის]] პირველი ტერასის აკუმულაციური რიყნარით.

[[არაგვი]] მუნიციპალიტეტს ეკუთვნის სოფელ [[მისაქციელი]]დან ქალაქ [[მცხეთა]]მდე. არაგვი ზემო და შუა დინებაში მთის მდინარეა. მუნიციპალიტეტში შემოსვლის შემდეგ კი ვაკის. [[მუხრან-საგურამოს ვაკე]]ზე მდინარე იშლება, იტოტება და საკმაოდ ფართო ჭალას აჩენს. განვითარებულია ტერასები. შესართავთან სხალტბისა და საგურამოს ქედებს კვეთს და ისე ჩაედინება მტკვარში. არაგვის მთავარი შენაკადებია [[ნარეკვავი]] (სიგრძე 47 კმ) და [[თეზამი]] (28 კმ).

მცხეთის მუნიციპალიტეტის დასავლეთ საზღვართან ჩამოედინება მდინარე [[ქსანი]]. მუნიციპალიტეტში არის [[ტბა|ტბებიც]], მ.შ. წოდორეთისა და მუხათგვერდის ტბები. მოიპოვება არტეზიული წყლებიც.

მცხეთის მუნიციპალიტეტი მოქცეულია ზომიერად ნოტიო სუბტროპიკული ჰავის ოლქში. [[მუხრან-საგურამოს ვაკე]]ზე ჰავა ზომიერად ნოტიოა, იცის ცხელი [[ზაფხული]] და ზომიერად ცივი [[ზამთარი]]. ჰაერის საშუალო წლიური ტრემპერატურაა 10,8 °C, იანვრის -1,1 °C. ნალექები 590 მმ წელიწადში.

მუხრან-საგურამოს ქვაბულში [[ქარი|ქარებს]] მნიშვნელოვანი სიჩქარე აქვთ (წლიურად საშუალოდ 3,6 მ/სეკწმ). სხალტბისა და საგურამოს ქედებზე [[ჰავა]] ზომიერად ნოტიოა, იცის ზომიერად ცივი [[ზამთარი]] და ხანგრძლივი თბილი [[ზაფხული]].

[[ლისის ქედი]]ს კალთებზე ვხვდებით ხელოვნური ტყის კორომებს (უმეტესად [[ფიჭვი|ფიჭვს]]). მდინარე დიღმისწყლის ზემოთში არის ნაძვნარი, არაგვის ნაპირებზე კი არის [[ჭალის ტყე]]ები, სადაც ხარობს დაბლობის მუხა, [[ტირიფი]], [[ვერხვი]] და [[თელა]]. ფლორით მდიდარია ასევე [[საგურამოს სახელმწიფო ნაკრძალი|საგურამოს ნაკრძალი]], რომელშიც გამოვლინებულია 50-ზე მეტი სახეობის ხე და ბუჩქი, რომელთაგან აღსანიშნავია [[რცხილა]],[[წიფელი]], [[თელა]], [[მუხა]], [[პანტა]] და სხვ.

მდიდარია მუნიციპალიტეტის ფაუნა. ფაუნის სიმდიდრეს უპირველეს ყოვლისა განაპირობებს [[საგურამოს სახელმწიფო ნაკრძალი|საგურამოს ნაკრძალი]], რომელიც დაარსდა [[1946|1946 წელს]]. ძუძუმწოვარი ცხოველებიდან აქ გავრცელებულია [[კავკასიური ირემი]], [[შველი]], [[კავკასიური მურა დათვი]], [[მგელი]], [[მელა]], [[ტურა]], [[ფოცხვერი]], [[კურდღელი]], [[მაჩვი]], [[თეთრყელა კვერნა]], [[წავი]], [[ძილგუდა]], [[გარეული ღორი]], [[დედოფალა]] და სხვ.

მცხეთის მუნიციპალიტეტის მთავარი ღირშესანიშნაობანია: ქალაქი-მუზეუმი [[მცხეთა]] — [[სვეტიცხოველი|სვეტიცხოვლის]] და [[სამთავრო|სამთავროს]] კომპლექსები, მცხეთის [[ჯვარი (მცხეთა)|ჯვარი]], [[ბებრისციხე]], [[არმაზციხე]], [[პომპეუსის ხიდი]], აგრეთვე ზაჰესი, [[ზედაზნის მონასტერი|ზედაზნის]] კომპლექსი, [[ქსნის ციხე]], ნასტაგისის ნამოსახლარი, [[შიომღვიმე|შიომღვიმის]] კომპლექსი, ისტორიული სოფლები — დიდგორი, მუხრანი, [[წილკანი]].