საქართველოს სამოქალაქო ომი: განსხვავება გადახედვებს შორის
| [შემოწმებული ვერსია] | [შემოწმებული ვერსია] |
შიგთავსი ამოიშალა შიგთავსი დაემატა
No edit summary |
No edit summary |
||
ხაზი 1:
{{დამუშავებისპროცესშია}}
{{ინფოდაფა სამხედრო კონფლიქტი
|კონფლიქტი=საქართველოს სამოქალაქო ომი
Line 24 ⟶ 26:
'''საქართველოს სამოქალაქო ომი''' — შიდა-ეთნიკური და პოლიტიკური სამხედრო კონფლიქტი [[საქართველო]]ში [[1991]]-[[1993]] წლებში. ომი დასრულდა პუტჩისტების გამარჯვებით, საქართველოს კანონიერი ხელისუფლების დამხობით და საქართველოს პირველი პრეზიდენტის [[ზვიად გამსახურდია]]ს საქართველოდან განდევნით. იგი ჯერ გადავიდა სომხეთში, მაგრამ დევნილი პრეზიდენტის სომხეთში არ მიღების შემდეგ, მან ჩეჩნეთს შეაფარა თავი.
==წინარეისტორია==
1990 წლის მარტში მოხდა განხეთქილება [[საქართველოს დისიდენტური მოძრაობების კონფერენცია (1990)|ეროვნულ-განმათავისუფლებელი მოძრაობის]] ძალებს შორის. 11-13 მარტს თბილისში, ფილარმონიის დიდ საკონცერტო დარბაზში ჩატარდა [[საქართველოს დისიდენტური მოძრაობების კონფერენცია (1990)|კონფერენცია]], რომელზეც მიწვეული იყო იმ დროს [[საქართველოს დისიდენტური მოძრაობების კონფერენცია (1990)|ეროვნულ მოძრაობაში]] ჩართული ყველა არაფორმალური გაერთიანება. კონფერენცია გამოიკვეთა ორი მკვეთრად განსხვავებული პოლიტიკური პოზიცია და ჩამოყალიბდა ორი ძირითადი პოლიტიკური ალიანსი.
[[1991]] წლის 31 მარტს გაიმართა რეფერენდუმი დამოუკიდებლობასთან დაკავშირებით, რომელთა მონაწილეების 97 % დათანხმდა [[საქართველო]]ს დამოუკიდებლობას, იმავე წლის [[9 აპრილი|9 აპრილს]] კი [[1918]] წლის კონსტიტუციის საფუძველზე საქართველო დამოუკიდებელ სახელმწიფოდ გამოცხადდა. ამ მოვლენების პარალელურად კი რუსეთმა მოახერხა დსთ-ს (დამოუკიდებელ სახელმწიფოთა თანამეგობრობის) შექმნა. [[1991]] წლის 21 დეკემბერს [[ყაზახეთი|ყაზახეთში]] [[დსთ]]-ს პირველი სამიტი გაიმართა, სადაც უკვე 11 სახელმწიფო იყო გაერთიანებულია, თუმცა საქართველო მყარად იდგა თავის პოზიციაზე და არ აპირებდა აღნიშნულ ორგანიზაციაში გაწევრიანებას, რაც ეწინააღმდეგებოდა რუსეთის იდეებს, მათ ამ ორგანიზაციის შექმნით პრაქტიკულად სურდა, რომ გავლენა არ დაეკარგა ყოფილი [[სსრკ]]-ს წევრ ქვეყნებზე. [[რუსეთი|რუსეთმა]] მოახერხა არეულობის შექმნა ქვეყანაში და 22 დეკემბერს თბილისში დაიწყო ე. წ. „სახალხო აჯანყება“, უფრო სწორად, სახელმწიფო გადატრიალება. ამ ყველაფერმა კი მხოლოდ საქართველო დააზარალა, რაც გამოიხატა დაღუპულ ჯარისკაცებში და დანგრეულ ინფრასტრუქტურაში. <br />▼
* [[მრგვალი მაგიდა - თავისუფალი საქართველო]] - [[ზვიად გამსახურდია]] და მის მომხრე პოლიტიკურ პარტიები. მათ აუცილებლად მიაჩნდათ საბჭოთა კავშირის კანონებით არჩევნების ჩატარება, არჩევნების მოგება და ამ გზით მოპოვებული ხელისუფლების გამოყენება საქართველოს საბჭოთა კავშირის შემადგენლობიდან კანონიერი, ლეგიტიმური გასვლისათვის. ამ გზას მაშინ „ლიტვის გზას“ უწოდებდნენ, რამდენადაც [[ლიტვა]]მ 1990 წლის 11 მარტს სწორედ ასე დაიწყო [[სსრკ|სსრ კავშირიდან]] გასვლა.
* [[ეროვნულ-დემოკრატიული პარტია]], ([[გიორგი ჭანტურია]]), ეროვნული დამოუკიდებლობის პარტია (ირაკლი წერეთელი), კონსერვატორული პარტია (თემურ ჟორჟოლიანი), [[მხედრიონი]] ([[ჯაბა იოსელიანი]]). ისინი არჩევნებში გამარჯვების გზით დამოუკიდებლობის მოპოვებას შეუძლებლად თვლიდნენ და მიაჩნდათ, რომ პირველ რიგში აუცილებელი იყო საბჭოთა არმიის გაყვანა საქართველოდან. ამისთვის უნდა არჩეულიყო ალტერნატიული ორგანო, ეროვნული კონგრესი, რომელიც იქნებოდა საქართველოს მოსახლეობის ნების გამომხატველი ერთადერთი ორგანო და საბოლოოდ, მას უნდა დაესვა საქართველოს დეოკუპაციისა და ეროვნულ-სახელმწიფოებრივი დამოუკიდებლობის აღდგენის საკითხი. მათი ლოზუნგი იყო: „ჯერ - თავისუფლება: შემდეგ - დამოუკიდებლობა“.
ზვიად გამსახურდიამ გაემიჯნა ეროვნული კონგრესის არჩევის მომხრეებს და მათ „ანტიეროვნული მოძრაობა" უწოდა. კონგრესის მომხრეებმა 1990 წლის 23-26 მაისს სპორტის სასახლეში ჩაატარეს „ეროვნული ყრილობა“, სადაც მიიღეს გადაწყვეტილება, არ მიეღოთ არჩევნებში მონაწილეობა. <ref name=NatCon >{{cite web|url=https://lessonsgeo.wordpress.com/1990/05/01/%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%9D%E1%83%95%E1%83%9C%E1%83%A3%E1%83%9A%E1%83%98-%E1%83%99%E1%83%9D%E1%83%9C%E1%83%92%E1%83%A0%E1%83%94%E1%83%A1%E1%83%98%E1%83%A1-%E1%83%98%E1%83%93%E1%83%94%E1%83%98%E1%83%A1/|title=ეროვნული კონგრესის იდეის მომხრეების განსხვავებული არჩევანი}}</ref> ყრილობამ „მრგვალი მაგიდა“ დაადანაშაულა ეროვნული ინტერესების ღალატში და ქართველი ერის შეცდომაში შეყვანის მცდელობაში.
[[საქართველოს საკანონმდებლო ორგანოს არჩევნები (1990)|საკანონმდებლო ორგანოს არჩევნები]] 1990 წლის 28 ოქტომბერს გაიმართა. ეს იყო [[საქართველოს სსრ]]-ის ისტორიაში პირველი მრავალპარტიული არჩევნები. არჩევნებში 14 პოლიტიკური პარტია მონაწილეობდა. მანდატების უმრავლესობა (250-დან 124 მანდატი) მოიპოვა „მრგვალმა მაგიდამ“.
მანამდე, 30 სექტემბერს შედგა „ეროვნული კონგრესის“ არჩევნები, რომელშიც გამარჯვება მოიპოვა „ეროვნული დამოუკიდებლობის პარტიამ“. კონგრესის არჩევნებში სულ რამდენიმე ათეულმა ათასმა ადამიანმა მიიღო მონაწილეობა. <ref name=NatCon1 >{{cite web|url=http://www.nplg.gov.ge/gsdl/cgi-bin/library.exe?e=d-01000-00---off-0preziden--00-1----0-10-0---0---0prompt-10---4-------0-1l--11-ka-50---20-about---00-3-1-00-0-0-11-1-0utfZz-8-00&a=d&cl=CL4.13&d=HASH2f821ac6422e4c85e3e300|title=საქართველოს რესპუბლიკის უზენაესი საბჭოს თავმჯდომარის ბატონ ზვიად გამსახურდიას ინტერვიუ ამერიკელი ჟურნალისტის ედმუნდ სტივენსისადმი}}</ref>
საქართველოს რესპუბლიკის უზენაესი საბჭოს პირველ სესიაზე (1990 წლის 14 ნოემბერი) ზვიად გამსახურდია აირჩიეს უზენაესი საბჭოს თავმჯდომარედ. ამ მოვალეობას ის 1991 წლის მარტამდე ასრულებდა. აღნიშნული სესიის გადაწყვეტილებით, ქვეყანას ეწოდა "საქართველოს რესპუბლიკა"; აღადგინეს [[საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკა|საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკის]] სახელმწიფო ატრიბუტიკა (დროშა, გერბი და ჰიმნი). ამასთან, დამოუკიდებლობის აღდგენამდე გამოცხადდა გარდამავალი პერიოდი.
[[1991]] წლის 31 მარტს გაიმართა რეფერენდუმი დამოუკიდებლობასთან დაკავშირებით, რომელთა მონაწილეების 97 % დათანხმდა [[საქართველო]]ს დამოუკიდებლობას, იმავე წლის [[9 აპრილი|9 აპრილს]] კი [[1918]] წლის კონსტიტუციის საფუძველზე საქართველო დამოუკიდებელ სახელმწიფოდ გამოცხადდა.
1991 წლის მარტში უზენაესმა საბჭომ ზვიად გამსახურდია აირჩია საქართველოს რესპუბლიკის პრეზიდენტად, რაც დადასტურებულ იქნა იმავე წლის 26 მაისის საყოველთაო-სახალხო [[საქართველოს საპრეზიდენტო არჩევნები (1991)|საპრეზიდენტო არჩევნებზე]] მისი გამარჯვებით.
საქართველოს რესპუბლიკის ხელისუფლების მიერ არჩეულმა პოლიტიკური და ეკონომიკური მნიშვმნელობის კურსმა მალე გამოიწვია მოსახლეობის მნიშვმნელოვანი ნაწილის უკმაყოფილება, გააქტიურა ოპოზიცია. ვითარება განსაკუთრებით სწრაფი ტემპით დაიძაბა მას შემდეგ, რაც 1991 წლის 18 აგვისტოს მოსკოვში მოწყობილი პუტჩის ხელმძღვანელობის მოთხოვნა ზვიად გამსახურდიას ხელისუფლება იმით გამოეხმაურა, რომ დიდმა ნაწილმა პროტესტის ნიშნად თბილისი დატოვა და რკონის ხეობაში დაბანაკდა.
1991 წლის აგვისტოში [[საქართველოს ეროვნული გვარდია|ეროვნული გვარდია]] დაიყო ზვიად გამსახურდიას ერთგულ და მის მოწინააღმდეგე ნაწილებათ, რომელსაც ხელმძღვანელობდა [[თენგიზ კიტოვანი]].
1991 წლის 2 სექტემბერს სპეციალური დანიშნულების რაზმებმა იარაღის გამოყენებით დაარბიეს ეროვნულ-დემოკრატიული პარტიის (ედპ) საინფორმაციო მიტინგი რუსთაველის ძეგლთან. თბილისში ფაქტობრივად პერმანენტული პოლიტიკურ კრიზისი დაიწყო. ეროვნული დამოუკიდებლობის პარტიამ დაიწყო შიმშილობა ყოფილ "იმელის" შენობასთა, 10 სექტემბერს ბარიკადები აღიმართა რუსთაველის პროსპექტზე, იმართებოდა საინფორმაციო მიტინგები საქტელერადიოს შენობასთან, ედპ-ის შტაბ-ბინასთან ჟურნალისტების, შემოქმედებითი ინტელიგენციისა და სხვათა მონაწილეობით. თბილისის ზღვის მიდამოებში განლაგდა ეროვნული გვარდიის დაუმორჩილებელი ნაწილი. 4-5 სექტემბერს ხელისუფლებამ ძალით გაწმინდა რუსთაველის პროსპექტი, რის შედეგადაც დაიჭრა რამდენიმე კაცი. გვარდიის განდგომილი ნაწილის განიარაღების ცდასაც შეტაკება და რამდენიმე ადამიანის დაჭრა მოჰყვა. დააკავეს ედპ-ის ლიდერი გ.ჭანტურია, ჟურნალისტი გ.ხაინდრავა, "[[მხედრიონი]]ს" ლიდერი ჯ.იოსელიანი და სხვები. პოლიტ დაძაბულობა თბილისში ძლიერდებოდა.
▲
მოვლენებს მაშინდელი უზენაესი საბჭოს თავმჯდომარის მოადგილე [[ნემო ბურჭულაძე]] ასე იგონებს :{{ციტატა|[[1991]]-[[1992|92]] წლების მოვლენები სამოქალაქო კი არა, რუსეთ-საქართველოს ომი იყო. 22 დეკემბერს იმიტომ ისროლეს, რომ წინა დღეს მსოფლიო რუკიდან საბჭოთა კავშირი გაქრა. ეს გადაწყვეტილება ალმა-ატის შეხვედრაზე მიიღეს, რომელსაც 11 რესპუბლიკის პრეზიდენტი ესწრებოდა. საქართველოს მე და გურამ აბსანძე წარმოვადგენდით. 21 დეკემბერს, საბჭოთა კავშირის დაშლისთანავე, შეიქმნა დსთ, მხოლოდ საქართველომ თქვა უარი დსთ-ში შესვლაზე. ყაზახეთიდან გამომგზავრების წინ ელცინმა გვითხრა, დილის 8 საათამდე გამსახურდიას ზარს ველოდები, თუ არადა, პრობლემები შეგექმნებათო. 22 დეკემბერს, გამთენიისას დავბრუნდით თბილისში და დაიწყო კიდეც შეიარაღებული დაპირისპირება. ბევრი მათგანი, ვინც ხელისუფლებას აუჯანყდა, მისდა უნებურად ისე, რომ არც იცოდნენ, რუსეთის ჯარისკაცებად იქცნენ.}}
Line 40 ⟶ 65:
==იხილეთ აგრეთვე==
* [[სამოქალაქო ომების სია]]
==სქოლიო==
{{სქოლიოს სია}}
{{პოსტსაბჭოთა ქვეყნები}}
| |||