ფთორი: განსხვავება გადახედვებს შორის

[შემოწმებული ვერსია][შემოწმებული ვერსია]
შიგთავსი ამოიშალა შიგთავსი დაემატა
→‎ისტორია: clean up, replaced: ერთერთი → ერთ-ერთი using AWB
No edit summary
ხაზი 13:
 
== ისტორია ==
ფთორის პირველი ნაერთი — ფლუორიტი ([[მდნობი შპატი]]) CaF<sub>2</sub> — აღწერილია XV ს. ბოლოს «ფლუორის» სახელწოდებით. [[1771]] წ. [[კარლ ვილჰელმ შეელე]]მ მიიღო [[ფთორწყალბადმჟავა]].
 
როგორც ფთორწყალბადმჟავის ერთ-ერთი ატომი, ელემენტი ფთორი ნაწინასწარმეტყველი იქნა [[1810]] წ., ხოლო ფთორი გამოყოფილ იქნა 76 წლის შემდეგ [[ანრი მუასანი]]ს მიერ [[1886]] წელს თხევადი უწყლო [[წყალბადის ფთორიდი]]ს [[ელექტროლიზი]]ს მეთოდით, რომელიც შეიცავდა მჟავე კალიუმის ფთორიდის მინარევს KHF<sub>2</sub>.
ხაზი 44:
== იზოტოპური შემადგენლობა ==
{{Main|ფთორის იზოტოპები}}
 
ფთორი წარმოადგენს მონოიზოტოპურ ელემენტს, რადგანაც ბუნებაში არსებობს მხოლოდ ერთი სტაბილური ფთორის [[იზოტოპი]] <sup>19</sup>F. ცნობილია ასევე ფთორის 17 რადიოაქტიური იზოტოპი [[მასური რიცხვი]]თ 14-დან 31-მდე, და ერთი [[ატომის ბირთვის იზომერია|ბირთვული იზომერი]] — <sup>18</sup>F<sup>m</sup>. ფთორის რადიოაქტიული იზოტოპებიდან ყველაზე სიცოცხლისუნარიანია <sup>18</sup>F [[ნახევარდაშლის პერიოდი]]თ 109,771 წუთი, [[პოზიტრონი|პოზიტრონების]] მნიშვნელოვანი წყაროა, რომელიც გამოიყენება [[პოზიტრონ-ემისიური ტომოგრაფია|პოზიტრონ-ემისიურ ტომოგრაფიაში]].
 
Line 142 ⟶ 141:
 
== ბიოლოგიური და ფიზიოლოგიური როლი ==
ფთორი წარმოადგენს ორგანიზმის სიცოცხლისუნარიანობისათვის აუცილებელ ელემენტს. ადამიანის ორგანიზმში ფთორი, ძირითადად, შედის კბილის მინანქრის ფთორაპატიტის შემადგენლობაში — Ca<sub>5</sub>F(PO<sub>4</sub>)<sub>3</sub>. არასაკმარისი რაოდენობისას ( 0,5 მგ/ლ ნაკლები სასმელ წყალში) ან ჭარბი (1 მგ/ლ მეტი) ფთორის მოხმარებისაგან ორგანიზმში შეიძლება განვითარდეს კბილის დაავადებები: კარიესი და [[ფლუოროზი]] (მინანქრის დაწინწკლულობა) და [[ოსტეოსარკომა]], შესაბამისად<ref>National Toxicology Program -ის მონაცემებით</ref>.
 
ფთორის მცირე შემცველობა შლის მინანქარს ფთორის გამორეცხვის ხარჯზე ფთორაპატიტიდან ჰიდროქსოაპატიტის წარმოქმნით, და პირუკუ.
Line 148 ⟶ 147:
 
კარიესის პროფილაქტიკისათვის რეკომენდირებულია ფთორიანი კბილის პასტები ან ფთორირებული წყლის გამოყენება (1 მგ/ლ-მდე კონცენტრაციით), ან ადგილობრივი აპლიკაციების 1-2 % ნატრიუმის ფთორიდის ან კალას ფთორიდის ხსნარებთან ერთად გამოყენება. ასეთი ქმედებებს შეუძლიათ კარიესის წარმოქმნის შესაძლებლობის შემცირება 30-50 %-ით.
 
შეკრული ფთორის ზღვრული დასაშვები კონცენტრაციაა<ref>ფთორიდებისა და ფთოროორგანული ნაერთების სახით</ref> სამრეწველო ფართების ჰაერში ტოლია 0,0005 მგ/ლ.
 
ხაზი 167:
* [http://chemister.pp.ru/Database/properties.php?dbid=1&id=219 ფთორი]
 
== სქოლიო ==
{{სქოლიო}}
<references />
 
{{Commons|Fluorine|ფთორი}}
{{პორტალი|ქიმია|The Chemistry trophy.JPG}}
{{Commons|Fluorine|ფთორი}}
 
{{ჰალოგენები}}
{{პერიოდული ცხრილი}}
მოძიებულია „https://ka.wikipedia.org/wiki/ფთორი“-დან