დუბნიუმი: განსხვავება გადახედვებს შორის
| [შემოწმებული ვერსია] | [შემოწმებული ვერსია] |
შიგთავსი ამოიშალა შიგთავსი დაემატა
ForwarderL (განხილვა | წვლილი) No edit summary |
ForwarderL (განხილვა | წვლილი) No edit summary |
||
ხაზი 35:
== ისტორია ==
105-ე ელემენტი პირველად ამაჩქარებელში მიღებულ იქნა ქალაქ [[დუბნა]]ში 1970 წელს [[ფლიოროვი, გიორგი ნიკოლოზის ძე|გიორგი ფლიოროვის]] ჯგუფის მიერ [[ამერაციუმი|<sup>243</sup>Am]]-ის ბირთვების დაბომბვით [[ნეონი-22|<sup>22</sup>Ne]]-ის<ref name="fl1970">{{სტატია|ავტორი=G. N. Flerov et al.|სათაური=On the synthesis of element 105|ბმული=https://dx.doi.org/10.1016/0375-9474(70)90182-X|გამომცემლობაе=[http://www.sciencedirect.com/science/journal/03759474 Nuclear Physics A]|წელი=1970|ტომი=160|ნომერი=1|გვერდები=181-192}}</ref> იონებით და მათგან დამოუკიდებლად [[ბერკლი (კალიფორნია)|ბერკლიში]] ([[ამერიკის შეერთებული შტატები|აშშ-ში]]) რეაქციით [[კალიფორნიუმი|<sup>249</sup>Cf]]+[[აზოტი|<sup>15</sup>N]]→<sup>260</sup>Db+4n.<ref name="gh1970">{{სტატია|ავტორი=Albert Ghiorso et al.|სათაური=New Element Hahnium, Atomic Number 105|ბმული=http://link.aps.org/abstract/PRL/v24/p1498|გამოცემა=[http://prl.aps.org/ Physical Review Letters]|წელი=1970|ტომი=24|ნომერი=26|გვერდები=1498 - 1503}}</ref> თეორიული და გამოყენებითი ქიმიის საერთაშორისო კავშირის სამუშაო ჯგუფმა 1993 წელს დაასკვნა, რომ 105-ე ელემენტის აღმოჩენის პატივი გაყოფილი უნდა იყოს დუბნისა და ბერკლის ჯგუფებს შორის.<ref name="iupac1993">{{სტატია|ავტორი=R. C. Barber et al.|სათაური=Discovery of the transfermium elements|ბმული=http://www.iupac.org/publications/pac/1993/pdf/6508x1757.pdf|გამომცემლობა=[http://www.iupac.org/publications/pac/index.html Pure and Applied Chemistry]|წელი=1993|ტომი=65|ნომერი=8|გვერდები=1757-1814}}</ref>
== სახელწოდების წარმომავლობა ==
საბჭოთა მეცნიერებმა წამოაყენეს წინადადება ახალი ელემენტისათვის დაერქვათ სახელწოდება - ნილსბორიუმი (Ns) [[ბორი, ნილს|ნილს ბორის]] საპატივცემლოდ<ref name="fl1987">იხ., მაგალითად, {{სტატია|ავტორი=G. N. Flerov and G. M. Ter-Akopian|заглавие=Synthesis and study of atomic nuclei with Z > 100|ბმული=https://dx.doi.org/10.1016/0146-6410(87)90006-8|გამომცემლობა=[http://www.sciencedirect.com/science/journal/01466410 Progress in Particle and Nuclear Physics]|წელი=1987|ტომი=19|გვერდები=197-239}}</ref>, ამერიკელებმა — ჰანიუმი (Ha), [[ოტო ჰანი]]ს საპატივცემლოდ, ურანის სპონტანური დაშლის აღმოჩენის ერთ ერთი ავტორისა<ref name="gh1970" />. 1994 წელს თეორიული და გამოყენებითი ქიმიის საერთაშორისო კავშირის კომისიამ წამოაყენა სახელწოდება ჟოლიოტიუმი (Jl), [[ფრედერიკ ჟოლიო-კიური|ჟოლიო-კიურის]] საპატივცემლოდ<ref name="iupac1994">{{სტატია|ავტორი=Commission on Nomenclature of Inorganic Chemistry|заглавие=Names and symbols of transfermium elements (IUPAC Recommendations 1994)|ბმული=http://www.iupac.org/publications/pac/1994/pdf/6612x2419.pdf|გამომცემლობა=[http://www.iupac.org/publications/pac/index.html Pure and Applied Chemistry]|წელი=1994|ტომი=66|ნომერი=12|გვერდები=2419-2421}}</ref>; აქამდე ელემენტს ოფიციალურად ეწოდებოდა [[ლათინური|ლათინურად]] მისი რიცხობრივი აბრევიატურა — უნნილპენტიუმი (Unp), ანუ უბრალოდ 105. სიმბოლების Ns, На, Jl ნახვა სხვა და სხვა წლებში გამოცემულ ელემენტების ცხრილებში შეიძლებოდა. თეორიული და გამოყენებითი ქიმიის საერთაშორისო კავშირის საბოლოო გადაწყვეტილებით 1997 წელს ელემენტს ეწოდა დუბნიუმი — რუსეთის ბირთვული ფიზიკის კვლევთი ცენტრის საპატივცემლოდ<ref name="iupac1997">
{{სტატია|ავტორი=Commission on Nomenclature of Inorganic Chemistry|заглавие=Names and symbols of transfermium elements (IUPAC Recommendations 1997)|ბმული=http://www.iupac.org/publications/pac/1997/pdf/6912x2471.pdf|გამომცემლობა=[http://www.iupac.org/publications/pac/index.html Pure and Applied Chemistry]|წელი=1997|ტომი=69|ნომერი=12|გვერდები=2471-2473}}</ref>.
== ცნობილი იზოტოპები ==
{{main|დუბნიუმის იზოტოპები}}
{| class="standard"
|-
! იზოტოპი
! მასა
! ნახევარდაშლის პერიოდი<ref name="nudat">[http://www.nndc.bnl.gov/nudat2/ Nudat 2.3]</ref>
! დაშლის ტიპი
|-
| <sup>255</sup>Db
| 255
| <math>1{,}6\,^{+0,6}_{-0,4}</math> წმ
| [[α-დაშლა]] <sup>251</sup>Lr (80 %);<br>[[სპონტანური დაყოფა]]
|-
| <sup>256</sup>Db
| 256
| <math>1{,}6\,^{+0,5}_{-0,3}</math> წმ
| α-დაშლა <sup>252</sup>Lr (64 %);<br>[[β-დაშლა]] в <sup>256</sup>Rf (36 %);<br>სპონტანური დაყოფა (0,02 %)
|-
| <sup>257</sup>Db
| 257
| <math>1{,}50\,^{+0,19}_{-0,15}</math> წმ
| α-დაშლა в <sup>253</sup>Lr
|-
| <sup>258</sup>Db
| 258
| 4,0 ± 1,0 წმ
| α-დაშლა <sup>254</sup>Lr (67 %);<br>β-დაშლა <sup>258</sup>Rf
|-
| <sup>259</sup>Db
| 259
| 0,51 ± 0,16 წმ
| α-დაშლა <sup>255</sup>Lr
|-
| <sup>260</sup>Db
| 260
| 1,52 ± 0,13 წმ
| α-დაშლა <sup>256</sup>Lr
|-
| <sup>261</sup>Db
| 261
| 1,8 ± 0,4 წმ
| α-დაშლა <sup>257</sup>Lr
|-
| <sup>262</sup>Db
| 262
| 35 ± 5 წმ
| α-დაშლა <sup>258</sup>Lr (67 %);<br>სპონტანური დაყოფა
|-
| <sup>263</sup>Db
| 263
| <math>27\,^{+10}_{-07}</math> წმ
| სპონტანური დაყოფა (55 %);<br>α-დაშლა <sup>259</sup>Lr (41 %);<br>β-დაშლა <sup>263</sup>Rf (3 %)
|-
| <sup>267</sup>Db
| 267
| <math>73\,^{+350}_{-033}</math> წთ.
| სპონტანური დაყოფა
|-
| <sup>268</sup>Db
| 268
| <math>32\,^{+11}_{-07}</math> სთ.
| სპონტანური დაყოფა
|}
==რესურსები ინტერნეტში==
| |||