აინ რენდი: განსხვავება გადახედვებს შორის

აინ რენდის ცხოვრების პერიოდში, მისმა ნამუშევრებმა ცოტა ყურადღება მიიღო აკადემიური წრეებისგან. პირველი აკადემიური ნამუშევარი რენდის ფილოსოფიაზე გამოვიდა [[1971]] წელს.<ref name="reception"/> მისმა ავტორმა წიგნს უწოდა „მოღალატური წამოწყება“ რომელსაც შეუძლია მიიყვანოს „დანაშაულის გრძნობამდე“ რენდის სერიოზულად მიღებისთვის.<ref>{{harvnb|O'Neill|1977|p=3}}.</ref> რამდენიმე სტატია რენდის გარდაცვალებამდე ჯერ კიდევ [[1982]] წელს გამოიცა რამდენიკე აკადემიურ ჟურნალში, მათი უმრავლესობა „The Personalist“-ში.<ref name="Gladstein115">{{harvnb|Gladstein|1999|p=115}}.</ref> ერთ-ერთი ასეთი იყო ლიბერტარიანელი ფილოსოფისის, რობერტ ნოზიკის სტატია „რენდისეულ მოსაზრებაზე“, სადაც ნოზიკმა დაწერა, რომ რენდის მეტა-ეთიკური ნააზრევი უსაფუძვლო იყო და ვერ ახერხებდა პასუხი ეპოვნა [[დეივიდ ჰიუმი]]ს მიერ წარმოჩენილ „იუმის პრინციპისთვის“.<ref>{{cite journal|title=On the Randian Argument|last=Nozick|first=Robert|authorlink=Robert Nozick|journal=[[The Personalist]]|date=Spring 1971|volume=52|pages=282–304}}</ref> ნოზიკის საპასუხოდ, ზოგიერთი სხვა აკადემიკოსი ფილოსოფოსი წერდა, რომ ნოზიკი რენდის შემთხვევას არასწორად უდგებოდა.<ref name="Gladstein115"/> აკადემიკოსები კიდევ უფრო ნაკლებად განიხილადნენ რენდს, როგორც ლიტერატურულ ფიგურას. აკადემიკოსმა [[მიმი გლადშტეინი|მიმი გლადშტეინმა]] ვერ მოახერხა ეპოვნა სამეცნიერო სტატია რენდის ნოველებზე როდესაც მან [[1973]] წელს მისი კვლევა დაიწყო. 1970-იანი წლების განმავლობაში, გლადშტეინმა სამი სტატიის აღმოჩენა მოახერხა.<ref>{{harvnb|Gladstein|2003|pp=373–374, 379–381}}</ref>

რენდის გარდაცვალების შემდეგ, ინტერესი მისი ნამუშევრების მიმართ საგრძნობლად გაიზარდა.<ref>{{harvnb|Gladstein|2009|pp=114–122}}; {{harvnb|Salmieri|Gotthelf|2005|p=1995}}; {{cite magazine|last=McLemee|first=Scott|url=http://linguafranca.mirror.theinfo.org/9909/rand.html|title=The Heirs Of Ayn Rand: Has Objectivism Gone Subjective?|magazine=[[Lingua Franca (magazine)|Lingua Franca]]|date=September 1999|volume=9|issue=6|pages=45–55|accessdate=April 15, 2011|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110515004459/http://linguafranca.mirror.theinfo.org/9909/rand.html|archivedate=May 15, 2011|deadurl=no}}</ref> ისტორიკოსმა ჯენიფერ ბარნსმა აღმოაჩინა რენდის ნამუშევრების მიმართ ინტერესის სამი ანთება, მესამე ასეთი ანთება [[2000]] წლიდან დაიწყო.<ref>{{harvnb|Burns|2009|pp=295–296}}.</ref> მაგრამ, დღესდღეობით, ცოტა უნივერსიტეტს აქვს ჩართული რენდი ან ობიექტივიზმი ფილოსოფიური სპეციალობის პროგრამაში, ხოლო ლიტერატურული და ფილოსოფიური ფაკულტეტების დიდი ნაწილი მას მხოლოდ პოპ-კულტურის ფენომენად მიიჩნევს და არა სერიოზული შესწავლის ობიექტად.<ref>{{harvnb|Gladstein|2009|p=116}}.</ref>

გლადშტეინი, [[ჰარი ბინსუანგერი]], [[ალან გოთელფი]], [[ჯონ ჰოსპერსი]], [[ედვინ ლოქი]], [[უოლეს მეთსონი]], [[ლეონარდ პეიკოფი]], [[კრის მეტიუ სკიაბარა]] და [[ტარა სმითი]] ასწავლიდნენ რენდისეულ ფილოსოფიას აკადემიურ ინსტიტუტებში. სკიაბარა ამჟამად არის ჟურნალ „Ayn Rand Studies“-ის თანარედაქტორი.<ref>{{harvnb|Gladstein|2009|p=118}}.</ref> [[1987]] წელს, გოთელფმა, [[ჯორჯ უოლში|ჯორჯ უოლშმა]] და [[დეივიდ კელი]]მ დააფუძნეს „აინ რენდის საზოგადოება“, „ამერიკული ფილოსოფიურ ასოციაციასთან“ აფილირებული ჯგუფი.<ref>{{harvnb|Gotthelf|2000|pp=2, 25}}; {{cite journal|first=William|last=Thomas|title=Ayn Rand Through Two Lenses|journal=Navigator|date=April 2000|volume=3|issue=4|pages=15–19|url=http://www.atlassociety.org/on-ayn-rand-gotthelf}}</ref> [[2012]] წელს, [[პიტსბურგის უნივერსიტეტი|პიტსბურგის უნივერსიტეტმა]] წამოიწყო „აინ რენდის საზოგადოების ფილოსოფიური კვლევები“. სმითმა დაწერა რამდენიმე აკადემიური წიგნი და ნამუშევარი რენდის იდეებზე, მათ შორის „აინ რენდის ნორმატიული ეთიკა: ვირტუოზი ეგოისტი“.<ref>{{cite journal|last=Seddon|first=Fred|title=Ayn Rand Society Philosophical Studies|journal=Journal of Ayn Rand Studies|volume=14|issue=1|date=July 2014|pages=75–79}}</ref> რენდის იდეების სწავლის საგნად აქციეს კლემსონის და დიუკის უნივერსიტეტებში.<ref>{{cite news|url=http://www.rutlandherald.com/apps/pbcs.dll/article?AID=/20050515/NEWS/505150346/1014|title=Ayn Rand at 100: An 'ism' struts its stuff|first=Benjamin|last=Harvey|work=[[Rutland Herald]]|agency=Columbia News Service|date=May 15, 2005|accessdate=June 4, 2009|archive-url=https://web.archive.org/web/20071226153815/http://www.rutlandherald.com/apps/pbcs.dll/article?AID=%2F20050515%2FNEWS%2F505150346%2F1014|archive-date=December 26, 2007|dead-url=yes|df=mdy-all}}</ref> ამავე დროს, ამერიკული და ინგლისური ლიტერატურების მკვლევარები ძირითადად აიგნორებენ რენდის ნამუშევრებში, თუმცა კი ინტერესი მისდამი გაიზარდა 1990-იანი წლებიდან.<ref>{{harvnb|Gladstein|2003|p=375}}.</ref> although attention to her literary work has increased since the 1990s.<ref>{{harvnb|Gladstein|2003|pp=384–391}}.</ref>

რენდის მკვლევარები [[დაგლას დენ ული]] და [[დაგლას რასმუსენი]] აღნიშნავენ მისი ნააზრევების ორიგინალურობას, მაგრამ მის სტილს „ჰიპერბოლიკურს და ემოოციურს“ უწოდებენ.<ref>{{harvnb|Den Uyl|Rasmussen|1978|p=203}}.</ref> ფილოსოფოსი [[ჯეკ უილერი]] ამბობს, რომ რენდის ეთიკა არის „ყველაზე დიდი მიღწევა“, „რომლის შესწავლაც საგრძნობლად უფრო ნაყოფიერია, ვიდრე იმ ეპოქის ნებისმიერი სხვა ნააზრევისა“.<ref>Wheeler, Jack. "Rand and Aristotle". In {{harvnb|Den Uyl|Rasmussen|1986|p=96}}.</ref> [[2001]] წელს ლიტერატურულ ენციკლოპედიაში გამოჩნდა სტატია რენდის შესახებ, სადაც [[ჯონ დეივიდ ლუისი|ჯონ დეივიდ ლუისმა]] განაცხადა, რომ „რენდმა დაწერა ინტელექტუალურად ყველაზე გამოწვევი მხატვრული ნაწარმოები მის თობაში“.<ref>{{cite web|last=Lewis|first=John David|authorlink=John David Lewis|url=http://www.litencyc.com/php/speople.php?rec=true&UID=3705|website=[[The Literary Encyclopedia (English)|The Literary Encyclopedia]]|title=Ayn Rand|accessdate=August 2, 2009|date=October 20, 2001}}</ref> [[1999]] წელს მიცემულ ინტერვიუში, სკიაბარამ განაცხადა: „ვიცი, რომ რენდს დასცინიან“ და გააკეთა პროგნოზი, რომ აკადემიურ წრეებში ინტერესი მისი ნამუშევრების მიმართ გაიზრდებოდა.<ref>{{cite journal|last=Sharlet|first=Jeff|authorlink=Jeff Sharlet (writer)|journal=[[The Chronicle of Higher Education]]|url=http://chronicle.com/article/Ayn-Rand-Has-Finally-Caught/20237/|title=Ayn Rand Has Finally Caught the Attention of Scholars|date=April 9, 1999|volume=45|issue=31|pages=A17–A18|accessdate=April 15, 2011}}</ref>

ლიბერტარიანელი ფილოსოფოსი [[მაიკლ ჰუმერი]] თვლის, რომ ცოტა ადამიანი თუ თვლის რენდის იდეებს დამარწმუნებლად, განსაკუთრებით ეს მის [[ეთიკა]]ს ეხება.<ref name="whyrand">{{cite web|first=Michael|last=Huemer|url=http://www.cato-unbound.org/2010/01/22/michael-huemer/why-ayn-rand-some-alternate-answers|title=Why Ayn Rand? Some Alternate Answers|website=[[Cato Unbound]]|date=January 22, 2010|accessdate=August 18, 2012}}</ref> ჰუმერის აზრით, რენდის იდეების ინტერპრეტაცია საკმაოდ რთული ამოცანაა და შეიძლება ლოგიკურ კავშირსაც იყოს მოკლებული. ჰუმერი თვლის, რომ ყურადღებას, რომელსაც რენდი იღებს, განაპირობებს, რომ ის იყო „ბრწყინვალე მწერალი“, განსაკუთრებით კი ნოველისტი.<ref>{{cite journal|first=Michael|last=Humer|title=Is Benevolent Egoism Coherent?|journal=[[The Journal of Ayn Rand Studies]]|volume=3|issue=2|date=Spring 2002|pages=259–288|url=http://aynrandstudies.com/jars/archives/jars3-2/jars3_2mhuemer.pdf|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110915095043/http://www.aynrandstudies.com/jars/archives/jars3-2/jars3_2mhuemer.pdf|archivedate=September 15, 2011}}</ref> აღსანიშნავია, რომ რენდის ნაშრომმა, „ატლანტმა მხრები გაშალა“-მ გაყიდვებით გადაასწრო თავად რენდის ნებისმიერ ნამუშევარს, ისევე როგორც [[კლასიკური ლიბერალიზმი]]ს მიმდევარ სხვა ფილოსოფოსებს, როგორებიც არიან [[ლუდვიდ ფონ მიზესი]], [[ფრიდრიხ ჰაიეკი]] და [[ფრედერიკ ბასტიატი]].<ref name="whyrand"/>

პოლიტიკის მეცნიერი [[ჩარლზ მიურეი]] დადებითად აფასებს რენდის ლიტერატურულ მიღწევას, მაგრამ აკრიტიკებს მის ნათქვამს, რომ ერთადერთი ფილოსოფოსი, ვინც მასზე გავლენა მოახდინა, [[არისტოტელე]] იყო. მიურეის აზრით, რენდის ფილოსოფიაში ადგილი აქვთ ნიცშესა და [[ჯონ ლოკი]]ს იდეებსაც.<ref>{{cite web|url=http://www.claremont.org/publications/crb/id.1708/article_detail.asp|publisher=The Claremont Institute|title=Who is Ayn Rand?|first=Charles|last=Murray|year=2010|accessdate=December 7, 2012|archiveurl=https://web.archive.org/web/20100604055034/http://www.claremont.org/publications/crb/id.1708/article_detail.asp|archivedate=June 4, 2010|deadurl=yes|df=mdy-all}}</ref> მართალია, თავად რენდი ამტკიცებდა, რომ ობიექტივიზმი იყო ინტეგრირებული ფილოსოფიური სისტემა, ფილოსოფოსი [[რობერტ ბასი]] თვლის, რომ მისი ცენტრალური იდეები [[ეთიკა]]ში წინააღმდეგობაში მოდის მის ცენტრალურ პოლიტიურ იდეებთან.<ref>{{cite journal|first=Robert H.|last=Bass|title=Egoism versus Rights|journal=[[The Journal of Ayn Rand Studies]]|volume=7|issue=2|date=Spring 2006|pages=329–349|url=http://aynrandstudies.com/jars/archives/jars7-2/jars7_2rbass1.pdf|archiveurl=https://web.archive.org/web/20121105111109/http://www.aynrandstudies.com/jars/archives/jars7-2/jars7_2rbass1.pdf|archivedate=November 5, 2012}}</ref>