'''თირის მონასტერი''' — ქართული ხუროთმოძღვრების ძეგლი, სამონასტრო კომპლექსი [[ცხინვალი]]ს ჩრდილოეთჩრდილო-დასავლეთით 8 კმ-ზე, ისტორიულ [[შიდა ქართლი|შიდა ქართლში]]. კომპლექსის შენობათაგან ყველაზე ადრინდელია XIII საუკუნის II ნახევრის ღვთისმშობლის ეკლესია. თავდაპირველად გეგმით სწორკუთხა დარბაზული ტიპის ნაგებობა ყოფილა, სწორკუთხედშივე მოქცეული საკურთხეველის [[აფსიდი]]თ, რომელსაც ნავისაგან ეკლესიის თანადროული [[კანკელი]] გამოყოფდა (კანკელმა ჩვენამდე პირველანდელი სახით ვერ მოაღწია, იგი ხელმეორედ უსისტემოდ არის აწყობილი ძველი ფრაგმენტებისაგან), საკურთხეველში შემორჩენილია [[XIV საუკუნე|XIV]]-[[XV საუკუნე]]ების მოხატულობის ნაშთი. XV საუკუნის 20-იან წლებში ეკლესიას მიაშენეს კარიბჭე (ახლა დანგრეულია) და ეგეტერი. წარწერის მიხედვით, ჩრდილოეთ მინაშენი XV საუკუნის 80-იანი წლებისაა, ფასადები მდიდრულად არის გაფორმებული. აღმოსავლეთი, დასავლეთი და სამხრეთი ფასადები დაგვირგვინებულია პროფილირებული, თავიდან ბოლომდე მოჩუქურთმებული ლავგარდნით. ასევე უხვად არის მოჩუქურთმებული კარ-სარკმელთა საპირეებიც. ეკლესიისავე თანადროულია სატრაპეზო, "საიკონომოსო" (ნედლეულის საწყობი), კლდეში ნაკვეთი სენაკები, კოშკი და გალავნის ნაწილი. სამრეკლო [[XIV საუკუნე|XIV საუკუნის]] ბოლო მეოთხედს მიეკუთვნება. [[1682]] წელს ეკლესიას ჩრდილო-აღმოსავლეთით საძვალე მიაშენეს.
