ბრაზილია: განსხვავება გადახედვებს შორის

[[პორტუგალია|პორტუგალიისაგან]] დამოუკიდებლობა მოიპოვა [[1822]] წელს. [[1889]] წლიდან ფედერაციული რესპუბლიკაა. ბრაზილიის მოსახლეობის ფორმირებაში უდიდესი როლი შეასრულა [[იმიგრაცია]]მ -— [[1808]] წლის კანონით უცხოელებს მიწის საკუთრებაში შეძენის მიეცათ უფლება. პოლიტიკური პარტიების საქმიანობა აკრძალული იყო გენერალ კასტელო ბრანკოს მმართველობის წლებში. [[1988]]-[[1992|92]] წლებში პრეზიდენტის პოსტი ეკავა ფერნანდო კოლონს, რომელმაც თავისუფალი საბაზრო პოლიტიკის იდეა წამოაყენა. ბოლოს იგი დაადანაშაულეს კორუფციაში და თანამდებობიდან გადააყენეს. [[1992]] წელს [[რიო-დე-ჟანეირო]]ში ჩატარდა მსოფლიო სამიტი. 90-იან წლებში განხორციელებულმა რეფორმებმა ხელი შეუწყო ფინანსური მდგომარეობის სტაბილიზაციას.

ქვეყანა მდებარეობს [[სამხრეთი ამერიკა|სამხრეთ ამერიკაში]] და უკავია ამ კონტინენტის ნახევარი ტერიტორია. ესაზღვრება კონტინენტის 12 სახელმწიფოდან 10-ს (ყველას, [[ეკვადორი]]სა და [[ჩილე]]ს გამოკლებით). ესენია: [[ურუგვაი]], [[არგენტინა]], [[პარაგვაი]], [[ბოლივია]], [[პერუ]], [[კოლუმბია]], [[ვენესუელა]], [[გაიანა]], [[სურინამი]] და [[საფრანგეთის გვიანა]].მათგან ყველაზე გრძელი [[სახელმწიფო საზღვარი|საზღვარი]] აქვს ბოლივიასთან 3400 კმ, ყველაზე პატარა კი სურინამთან -— 597 კმ. [[სახელმწიფო საზღვარი|საზღვრები]] მეზობელ სახელმწიფოებთან არ წარმოადგენს რთულ ბუნებრივ დაბრკოლებებს, რაც აადვილებს მის ეკონომიკურ კავშირებს კონტინენტის ქვეყნებთან. აღმოსავლეთით, ჩრდილო-აღმოსავლეთით და სამხრეთ-აღმოსავლეთით ბრაზილიას ფართო გასასვლელი აქვს [[ატლანტის ოკეანე]]ზე. სანაპირო ხაზის სიგრძეა 7491 კმ. ქვეყნის ტერიტორია აღმოსავლეთიდან დასავლეთით გადაჭიმულია 4348 კმ-ზე, ჩრდილოეთიდან სამხრეთისაკენ კი -— 4320 კმ-ზე. ბრაზილია ფართობით ორჯერ ჭარბობს [[დასავლეთ ევროპა]]ს.

* '''ბუნება''': ''უმაღლესი მწვერვალი'' - [[პიკო-და-ნებლინა]], 3014 მ; ''მთავარი მდინარეები (კმ) —'' – [[ამაზონი]] 3500 (სულ 6280), [[პურუსი]] 3000 (სულ 3210), [[რიო სან-ფრანსისკუ]] 2900, [[ტოკანტინსი (მდინარე)|ტოკანტისი]] 2700, არაგუაია 2600, რიო პარანა 2400 (სულ 4700); ''უდიდესი ტბა (კვ. კმ) —'' - ლაგოა მირიმი 3000; ''მთავარი კუნძულები (კვ. კმ) —'' - [[მარაჟუ]] 47 573, დიდი გურუპა 4864;''[[კლიმატი]]'' -— ეკვატორული, ტროპიკული.

ქვეყნის მთელი ტერიტორია, ჩრდილო-აღმოსავლეთის ზოგიერთი რაიონის გამოკლებით მნიშვნელოვანი რაოდენობის ტენს იღებს -— 1000 მმ-ზე მეტს წელიწადში. ტროპიკული ბრაზილიის ყველაზე ცივი თვის და ყველაზე თბილი თვეების საშუალო ტემპერატურებს შორის განსხვავება დაახლოებით 3-4 გრადუსია. ნალექები წლის მანძილზე არათანაბრად არის განაწილებული, განასხვავებენ ორ სეზონს: მშრალს და ტენიანს.

ბრაზილიის ყველაზე მშრალი ადგილი -— მთიანეთის ჩრდილო-აღმოსავლეთის შიგა რეგიონები ძირითადად დაფარულია დაბალი ეკლიანი ბუჩქებითაა და [[კაქტუსები]]თ. ქვეყნის უკიდურესი სამხრეთი წარმოდგენილია ტენიანი სუბტროპიკული სავანებით. [[ატლანტის ოკეანე|ატლანტის ოკეანის]] სანაპირო დაფარულია [[მანგო]]ს ბარდით.

ბრაზილიელი ერი ჩამოყალიბდა სამი ძირითადი რასისრასის— - აქ ჩამოსული ევროპული მოსახლეობის (ძირითადად [[პორტუგალიელები]]ს და [[იტალიელები]]ს), ზანგების და ინდიელი აბორიგენების შერევით. ქვეყნის ეროვნული შემადგენლობა ერთფეროვანია, მთელი მოსახლეობის 97% [[ბრაზილიელები|ბრაზილიელია]]. მნიშვნელოვნად იზრდება ქვეყნის მოსახლეობა, ძირითადად [[მოსახლეობის ბუნებრივი მატება|ბუნებრივი მატების]] ხარჯზე. [[მიგრაცია|მიგრაციის]] როლი უმნიშვნელოა.

* '''ქალაქები (ათ.) ''': [[ბრაზილია (ქალაქი)|ბრაზილია]] (2160, დედაქალაქი), [[სან-პაულუ]] (10 195; აგლომ. 18 847), [[რიო-დე-ჟანეირო (ქალაქი)|რიო-დე-ჟანეირო]] (6120; აგლომ. 11 437), [[ბელუ-ორიზონტი]] (2347; აგლომ. 4519), [[სალვადორი (ბრაზილია)|სალვადორი]] (2590; აგლომ. 3253), [[ფორტალეზა]] (2278; აგლომ. 3044), [[კურიტიბა]] (1670; აგლომ. 2907), [[მანაუსი]] (1644), [[რესიფი]] (1515; აგლომ. 3646).

* '''ეროვნული პროდუქტი''': ''მოცულობა'' - 784 მლრდ $ (მე-8 ადგილი); ''1 სულ მოსახლეზე'' - 4790 $; ''სტრუქტურა (%)'' -— [[სოფლის მეურნეობა]] 11, [[მრეწველობა]] 39, მომსახურება 50.

ჩრდილეოთი, რომელიც მოიცავს ამაზონიას, რამდენადაც მომხიბვლელია ტურისტებისთვის, იმდენადაც რთულია ტურისტული ათვისებისთვის. აქ მთავარი ტურისტული რესურსებია -— ველური, ხელუხლებელი ბუნება და ჯუნგლების ეგზოტიკა. ამაზონიაში მოგზაურობის დაწყება უმჯობესია ქალაქ მანაუსიდან, სადაც მდებარეობს აეროპორტი. ამაზონია წარმოადგენს იდუმალ და უნიკალურ რაიონს, რომელიც მოიცავს ბრაზილიის ტერიტორიის 1/3-ს. მას უწოდებენ "დედამიწის ფილტვებს", რადგან მთელი მსოფლიოს ჟანგბადის 50 % გამოიმუშავება ამაზონის წვიმიან ტყეში. მისი ფლორა შესწავლილია მხოლოდ 30 %-ით; მსოფლიო ფარმაცევტული ნივთიერებების 25 % იღება ამაზონიის ტყის მცენარეებიდან; აქ ბინადრობს ფრინველების 1800, ძუძუმწოვრების 250 და თევზების 1500 სხვადასხვა ჯიში. მსოფლიო მტკნარი წყლის 20 % მოთავსებულია ამაზონსა და მის შენაკდებში. მსოფლიო 20 ყველაზე გრძელი მდინარეებიდან 10 ამაზონიაშია. ამაზონის ჩრდილოეთით, ხელუხლებელ ცივილიზაციაში, ტყებსა და სავანებში ცხოვრობენ "არაასიმილირებული ინდიელები". მათ შეინარჩუნეს პირველყოფილი ცხოვრების წესი და ტრადიციები. მამაკაცები ნადირობენ მშვილდ-ისრებით, ქალები მიწას თოხნიან წაწვეტებული ჯოხებით. ნადირობისა და თევზაობის გარდა ისინი ეწევიან პრიმიტიულ მიწადმოქმედებას და შემგროვებლობას.

ჩრდილო-აღმოსავლეთი, ქვეყნის სხვა ტერიტორიებთან შედარებით, ყველაზე ადრე იქნა ათვისებული და დასახლებული, მაგრამ ტურიზმის განვითარებაში ის დიდ როლს არ ასრულებს, რადგან აქ ძირითადად სოფლის მეურნეობით არიან დაკავებული. სტუმრების ყურადღებას იპყრობს მსხვილი საპორტო ქალაქები: რესიფი, რომელშიც მდებარეობს უძველესი უნივერსიტეტი, და ასევე სალვადორი, სადაც უამრავი არქიტეკტურული ძეგლი, უძველესი ციხეები, დიდებული ტაძრებია განლაგებული. სწორედ აქ მდებარობს, ისეთი ცნობილი პლაჟები, როგორც იტაპანი, პიტუბა და ამარალინა.სამხრეთ-აღმოსავლეთი -— ბრაზილიის ყველაზე მნიშვნელოვანი ეკონომიკური რაიონი და მთავარი ტურისტული ზონა. აქ მდებარეობს მსოფლიოს ერთ-ერთი ყველაზე თვალწარმტაცი ქალაქი -— რიო-დე-ჟანეირო, ლამაზად გადაშლილი გუანაბარას ყურეს სანაპიროზე. სამხრეთის ყვავილების, მწვანე მთეების, ცისა და ზღვის სილურჯის შეხამება, მთელი წლის მანძილზე მზის სიუხვე, გუანაბარას ყურეს არაჩვეულებრივი სილამაზე მრავალი კუნძულებითა და კომფორტული პლაჟებით კოპაკაბანა, იპანემა, ლებლონიტ -— ეს ყველაფერი იწვევს ტურისტებში არარეალურობის შეგრძნებას.ქალაქის სიმბოლოა ქრისტეს გიგანტური ქანდაკება, რომელიც მდებარეობს ყველაზე მაღალ მწვერვალზე -— კორკოვადო. ხელგაშლილი, ქრისტე თითქოს ლოცავს და იცავს ქალაქს.

ტურიზმის მეორე მნიშვნელოვანი ცენტრია ქალაქი-გიგანტი სან-პაულო. ეს არა მხოლოდ ბრაზილიის უდიდესი სამრეწველო ცენტრია, არამედ მთელი ლათინური ამერიკის. სან-პაულო გავს ჩიკაგოს - იგივე მაღალი შუშიანი შენობები, ხმაურიანი ქუჩები, შეუწყვეტელი მანქანების ნაკადი, მშენებლობის ტყეები და ამწეები. ტურისტულ ღირსშესანიშნაობებს შორის უნდა აღინიშნოს სტადიონი "პაკაემბუ", სადაც ხშირად გამოდიოდა ცნობილი ფეხბურთელი პელე. მათთვის, ვისაც აინტერესებს ქვეყნის უნიკალური ბუნება, კარგად ცნობილია ნაკრძალი "ბუტანტანი" და ბოტანიკური ბაღი, სადაც ორქიდეების 32 ათასი სახეობაა წარმოდგენილი.

სანჩესი, რომელიც მდებარეობს სან-პაულოს მეზობლად, -— მნიშვნელოვანი პორტია და საკურორტო ქალაქი კარგი პლაჟებითა და განვითარებული ტურისტული ინფრასტრუქტურით და ასევე ყველაზე დიდი საზღვაო აკვარიუმით.

"ფიუზელაჟის" ცენტრს იკავებს სამი ხელისუფლების მოედანი, "ფრთებს" - საცხოვრებელი რაიონები. ყოველ მათგანს აქვს თავისი სავაჭრო ქუჩა, ავტოსადგური, სკოლა, ეკლესია. "ცხვირში", ცენტრიდან მოშორებით, მდებარეობს პრეზიდენტის რეზიდენცია -— ავრორას სასახლე. ქალაქის ერთ-ერთი არქიტექტურული თავისებურება არის ის, რომ მთავარი მაგისტრალი დაყოფილია ორ დამოუკიდებელ ნაკადად -— მანქანებისა და ქვეითად მოსიარულეთათვის. ოთხხაზიანი მაგისტრალები, მრავალსართულიანი გასასვლელები ისეა დაპროექტებული, რომ გზაჯვარედინები არც კი არსებობს.საინტერესოა, რომ ქალაქის "საცხოვრებელ" ნაწილში, მანქანების მოძრაობა ფაქტობრივად არ არის, აქ გასაოცარი სიმშვიდე და სუფთა ჰაერია.