ივან ფრანკო: განსხვავება გადახედვებს შორის
| [შეუმოწმებელი ვერსია] | [შეუმოწმებელი ვერსია] |
შიგთავსი ამოიშალა შიგთავსი დაემატა
No edit summary |
მNo edit summary |
||
ხაზი 1:
{{ვიკიფიცირება}}
[[ფაილი:
'''ივან იაკოვლევის ძე ფრანკო''' (უკრაინულად: Іван Якович Франко (დ. [[27 მაისი|27 აგვისტო]], [[1856]], [[ნაგუევიჩი|სოფ. ნაგუევიჩი,]] [[დროგობიჩის მაზრა]], [[გალიცია]],გ.[[28 მაისი|28 მაისი,]] [[1916]], [[ლვოვი]], [[ავსტრია-უნგრეთის იმპერია]] (ახლა [[უკრაინა]]))- [[უკრაინელი]] [[მწერალი|მწერალი,]] [[პოეტი]], [[პუბლიცისტიკა|პუბლიცისტი]], საზოგადო მოღვაწე, [[ჟურნალისტი]], [[ბელეტრისტიკა|ბელეტრისტი,]] [[მეცნიერი]] და უკრაინელი ხალხის სოციალური და ნაციონალური ჩაგვრისაგან განთავისუფლებისათვის თავდადებული მებრძოლი.გარდა ამისა იყო მთარგმნელი,კერძოდ უკრაინულ ენაზე თარგმნა [[უილიამ შექსპირი|უილიამ შექსპირის]], [[ვიქტორ ჰიუგო|ვიქტორ ჰიუგოს]], [[ჯორჯ გორდონ ბაირონი|ბაირონის]], [[პედრო კალდერონი|პედრო კალდერონის]], [[დანტე ალიგიერი|დანტე ალიგიერის]], [[ადამ მიცკევიჩი|ადამ მიცკევიჩის]], [[იოჰან ვოლფგანგ ფონ გოეთე|იოჰან ვოლფგანგ ფონ გოეთეს]] და [[ფრიდრიხ შილერი|ფრიდრიხ შილერის]] ლიტერატურული ნაწარმოებები. „[[ვენის უნივერსიტეტი|ვენის უნივერსიტეტის]] ფილოსოფიის დოქტორის" სამეცნიერო ხარისხის ლაურიატი.
ხაზი 20:
[[1874|1874 წელს]] ლვოვის ჟურნარ -,,დრუგში“ დაიბეჭდა მისი პირველი ლექსები, [[1875|1875 წელს]] ,,დრუგის“ მუდმივი თანამშრომელი გახდა და აქ დაბეჭდა: მოთხრობა ,,პეტრიები და დოვბუშჩუკები“, [[ნიკოლოზ ჩერნიშევსკი|ნ. გ. ჩერნიშევსკის]] რომანი ,,რა ვაკეთოთ?“, ასევე [[ალექსანდრე პუშკინი|პუშკინის]] ლექსების თარგმანი და სხვა, ხოლო 1876 წელს ამავე ჟურნარში გამოიცა მისი ლექსების პირველი კრებული.
[[ფაილი:
[[1875|1875 წლის]] [[შემოდგომა|შემოდგომაზე]] სწავლა განაგრძო [[ლვოვის უნივერსიტეტი|ლვოვის უნივერსიტეტში]] [[ფილოსოფია|ფილოსოფიის]] ფაკულტეტზე. ფრანკო სწორედ ამ უნივერსიტეტის ჟურნალში აგზავნივდა საკუთარ ნაწარმოებებსს. სდუტენტობის პერიოდში შევიდა სტუდენტთა ,,[[აკადემიურ წრე|აკადემიურ წრეში]]<nowiki/>“ და ამავე დროს ის დაეწაფა რუსი მწერლების: [[ალექსანდრე პუშკინი|პუშკინის]], [[ლევ ტოლსტოი|ტოლსტოის]], [[ივანე ტურგენევი|ტურგენევის]], [[ნიკოლოზ ჩერნიშევსკი|ჩერნიშევსკის]], [[ალექსანდრე გერცენი|გერცენის]] და სხვათა ნაწარმოებებს. სწორედ [[ტარას შევჩენკო|ტარას შევჩენკოსა]] და [[რუსები|რუსი]] [[რევოლუცია|რევოლუციურ]]-[[დემოკრატია|დემოკრატიული]] [[ლიტერატურა|ლიტერატურის]] ზეგავლენით ჩამოყალიბდა მისი იდეურ-ესთეტიკური შეხედულებანი.
ხაზი 37:
სულ ცოტა ხანი მძიმე მატერიალური პირობების გამო ფრანკო იძულებული გახდა ლვოვიდან სოფელ ნაგუევიჩიში გადასხლებულიყო. [[1880|1880 წლის]] ბოლოს მოხერხდა ჟურნალ ,,სვიტის“ გამოცემა. მისი პირველი ნომერი გამოვიდა [[1881|1881 წლის]] [[10 იანვარი|10 იანვარს]], სადაც დაიწყო ფრანკოს რომანის ,,ბორისლავი იცინის“ ბეჭდვა. ამავე ჟურნალში თარგმნა და გამოაქვეყნა ა.ნეკრასოვის ,,თავადის ქალი ტრუბეცკაია“, პომიალიავსკის ,,ბურსას ნარკვევებიდან“ რამდენიმე თავი, სტატია მ.ე. სალტიკოვ-შჩედრინის პიპინის შემოქმედების შესახებ, თავისი ბოლო გამოკვლევა ტარას შევჩენკოს პროზაზე - ,,ტარას შევჩენკოს პოეზიის შეფასების საკითხისათვის“, თავისი სტატია ,,კათოლიკური პანსლავიზმი“, რომელიც მიმართული იყო რომის პაპის ბოროტი ჩანაფიქრის წიბააღმდეგ, მას სურდა რუსეთისგან მოეწყვიტა აღმოსავლეთ სლავები. ფრანკო კათოლიციზმს ,,სლავების დაუძინებელ მტერს“ უწოდებს.
ჟურნალი ,,სვიტი“ დაარსებიდან 2 წელში დაიხურა, ამიტომ ფრანკო იძულებული შეიქმნა, რადგან საკუთარი ბეჭდვითი ორგანო არ ჰქონდა, ეთანამშრომლა ჟურნალ ,,ზორიასთან“ და გაზეთ ,,დილოსთან“, რომლის რედაქციის შემადგენლობაში შევიდა.80-იანებში თანამშრომლობა დაიწყო მწერლისა და მხატვრის <nowiki/>[[კ. უსტიანოვიჩი|კ. უსტიანოვიჩის]] ლიბერალურ-სატირულ ჟურნალში ,,ზერკალო“.
[[1883|1883 წელს]] ფრანკომ დაასრულა და საკონკურსოდ გააგზავნა ჟურნალ „ზორიასთან“ თავისი რომანი ,,ზახარ ბერკუტი“. [[1885]]-[[1886]] წლებში ის ორგზის იყო კიევში საკუთარი ჟურნალის გამოცემასთან დაკავშირებით, თუმცა ჟურნალის გამოცემა ვერ მოხდა. კიევის ლიბერალებმა, რომლებიც გალიელი ნაციონალისტების თანამზრახველები იყვნენ, მატერიალური დახმარება ფრანკოს კი არს, „ზორიას“ გაუწიეს, [[1887|1887 წელს]] გამოსცა კრებული „მაღლობებიდან და დაბლობებიდან“; იმავე წელს აქტიურად დაიწყო მუშაობა პოლონურ პრესაში, სადაც სტატიებს ბეჭდავდა რუსულ, უკრაინულ, პოლონურ, დასავლეთევროპულ და სხვ. ლიტერატურაზე. გაზეთ „კურიერ ვარშავსკის“ გამოცხადებულ კონკურსზე მან წარადგინა პოლონურად დაწერი რომანი „ლელი და პოლელი“, გამოსცა ფილოსოფიური პოემა, „კაენის სიკვდილი“, მოთხრობების დიდი კრებული ([[1890]]) და მრავალი სხვა.▼
▲[[1883|1883 წელს]] ფრანკომ დაასრულა და საკონკურსოდ გააგზავნა ჟურნალ „ზორიასთან“ თავისი რომანი ,,ზახარ ბერკუტი“. [[1885]]-[[1886]] წლებში ის ორგზის იყო კიევში საკუთარი ჟურნალის გამოცემასთან დაკავშირებით, თუმცა ჟურნალის გამოცემა ვერ მოხდა. კიევის ლიბერალებმა, რომლებიც გალიელი ნაციონალისტების თანამზრახველები იყვნენ, მატერიალური დახმარება ფრანკოს კი არს, „ზორიას“ გაუწიეს, [[1887|1887 წელს]] გამოსცა კრებული „მაღლობებიდან და დაბლობებიდან“; იმავე წელს აქტიურად დაიწყო მუშაობა პოლონურ პრესაში, სადაც სტატიებს ბეჭდავდა რუსულ, უკრაინულ, პოლონურ, დასავლეთევროპულ და სხვ. ლიტერატურაზე. გაზეთ „კურიერ ვარშავსკის“ გამოცხადებულ კონკურსზე მან წარადგინა პოლონურად დაწერი რომანი „ლელი და პოლელი“, გამოსცა ფილოსოფიური პოემა, „კაენის სიკვდილი“, მოთხრობების დიდი კრებული ([[1890]]) და მრავალი სხვა.[[ფაილი:Olha and Ivan Franko.png|ბმული=https://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%A4%E1%83%90%E1%83%98%E1%83%9A%E1%83%98:Olha%20and%20Ivan%20Franko.png|ალტ=|მინი|ივან ფრანკო და მისი მეუღლე 1886 წელს]][[1886|1886 წლის]] [[მაისი|მაისში]] ფრანკო კიეველ [[ოლგა ხორუჟიკაია|ოლგა ხორუჟიკაიაზე]] დაქორწინდა.
[[1889|1889 წლის]] [[16 აგვისტო|16 აგვისტოს]] ივან ფრანკო უკვე მესამედ დააპატიმრეს გალიციაში საექსკურსიოდ ჩასულ კიეველ სტუდენტთან ერთად. მათ ბრალად დასდეს ავსტრია-უნგრეთისაგან გალიციის განთავისუფლებისა და რუსეთთან მისი შეერთების იდეის პროპანგანდა, თუმცა დანაშაული ვერ დაუმტკიცეს.
Line 48 ⟶ 49:
[[1890|1890 წელს]] ფრანკომ ლვოვში ჩამოაყალიბა სამეცნიერო სამკითხველო, სადაც კითხულობდა ლექციებს მეცნიერული სოციალიზმის თეორიაზე, პოლიტეკონომიაზე და რევოლუციური ბრძოლის ისტორიაზე.
ფრანკოს სურდა ლვოვის უნივერსიტეტში მოღვაწეობა, [[1894|1894 წელს]], როცა პროფესორი [[რუსლან ოგონოვსკი|ოგონოვსკი]] გარდაიცვალა, მან სცადა კათედრაზე ადგილის მიღება.წარმატებით წაიკითხა კიდევაც საცდელი ლექცია თემაზე - „ტ.შევჩენკოს „მუშა ქალი“, მაგრამ ნაციონალისტები კვლავ წინ აღუდგენ.
დიდი წვალების შემდეგ ფრანკომ მოახერხა [[1894|1894 წელს]] გამოესცა თავისი ჟურნალი „ჟიტე ი სლოვო“([[ქართული ენა|ქარ:]]„ცხოვრება და სიტყვა“), სადაც ბეჭდავს [[პროზა|პროზაულ]], [[დრამატურგია|დრამატულ]], პოეტურ და სამეცნიერო პუბლიცისტურ ნარმოებებს. ასევე უკრაინული ლიტერატურის ყველაზე ნიჭიერი წარმომანდგენელების: [[პაბლო გრაბოსვსკი]], [[ლესია უკრაინაკა]], [[მიხაილო კოციუბინსკი]],[[მიხაილო პავლიკი]], [[ვლადიმერ გნატიუკი]], [[ოსიპ მაკოვეი]], [[ოსტაპ ტერპეცკი]] და სხვათა ნაწარმოებებებს.ამევე ჟურნალში 1896 წელს მოთავსებული იყო ცნობა [[სანქტ-პეტერბურგი|პეტერბურგში]] ,,მუშათა კლასის განთავისუფლებისათვის ბრძოლის კავშირის“ დაარსების შესახებ, [[ვლადიმერ ლენინი|ლენინის]] მოღვაწეობის შესახებ და სხვ. ჟურნალმა „ჟიტე ი სლოვომ“ მალე მოიპოვა პოპულარობა, თუმცა მალე [[1897|1897 წელს]] დაიხურა, რადგან ჟურნალი პოლონურ გაზეთში მიღებული ჰონორალით გამოიცემოდა. მალე გალიციის მშრომელებმა ივან ფრანკო სამგზის წარადგინეს ავსტრიის პარლამენტში, რეიხსტაგში გალიციის სეიმში ასარჩევად, მაგრამ მაქინაციებისა და მთავრობის ტერორის მეშვეობით, ის არც ერთხელ აირჩიეს. განსაკუთრებით დამახასიათებელი ამ მხრივ იყო [[1897|1897 წლის]] „სისხლიანი არჩევნები“ ან „ბადენის არჩევნები“. ასე იმიტომ ეწოდა, რომ გალიციის ყოფილი მეფისნაცვალი და იმ დროისთვის ავსტრია-უნგრეთის იმპერიის პრემიერის - [[გრაფი კაზიმირ ბადენი|გრაფ კაზიმირ ბადენის]] ბრძანებით სროლა უტეხდნენ იმ ამომრჩეველს, ვინც მისთვის არა სასურველ კანდიდატს აძლევდა ხმას.
Line 58 ⟶ 61:
ამგვარი დევნა ფრანკომ მწვავედ განიცადა. ამას დაერთო ავადმყოფობაც. სინათლე დააკლდა თვალებში,მხედველობა დაუსუსტდა, უჭირდა კითხვა და წერა, მიუხედავად ამისა მაინც აგრძელებდა შემოქმედებით მუშაობას. [[1897|1897 წელს]] გამოაქვეყნა თავისი ლექსების კრებული „დამჭკნარი ფოთლები“, ხოლო [[1898|1898 წელს]] - „ჩემი იზმარაგდი“.
ცხოვრების რთულ პერიოდში მას გვერდით ამოუდგნენ მისი მეგობრები და თაყვანისმცემელები. მაგ: მაკოევმა გაზეთ „ბუკოვინაში“ გამოაქვეყნა წერილი მის დასაცავად სათაურით „უყვარს თუ არ უყვარს (მეხი ივან ფრანკოს თავზე)“და წერდა: „მეხი გავარდა ივან ფრანკოს თავზე პოლონური და უკრაინული პრესისა...“. ის ასევე აღნიშნავდა, რომ მეხი ყოველთვის მაღალ ხეს ეცემოდა, ისეთ როგორიც ფრანკო იყო ლიტერატურაში.[[ფაილი:Ivan franko by trush.jpg|მინი|ალტ=|მარცხნივ|ივან ფრანკოს პორტრეტი ივან ტრუშის მიერ.]]ამავე დროს 22 პოლონელმა სტუდენმა დაწერა პროტესტი მისი ასეთი დევნის წინააღმდეგ: „დ-რი ფრანკო - ერთ-ერთი მგზნებარე მქადაგებელია პროგრესისა ჩვენს ქვეყანაში. მრავალი რეაქციული გაზეთი ამისთვის დევნის მას ნებისმიერი საბაბით“. სტუდენტთა რიცხვი მალე გაიზარდა და ეს მასალები ცალკე ბროშურად დაიბეჭდა პოლონურად.
[[1898|1898 წლის]] [[ოქტომბერი|ოქტომბერში]] რეაქციონერებისა და ნაციონალისტების ფრანკოს დევნის საპასუხოდ დემოკრატიულმა წრეებმა მისი ლიტერატურული მოღვაწეობის 25 წლისთავის აღსანიშნავად მოაწყვეს საზეიმო სხდომა და კონცერტი. საიუბილეო ხსდომაზე გლეხთა წარმომადგენელმა თქვა: „მთელი თავისი შრომა, მთელი სიცოცხე მა გლეხებს მიუძღვნა, მძიმე დარტყმებმაც ვერ აიძულეს იგი ჩამოსცილებოდა სიმართლისთვის, სიკეთისა და თავისუფლებისთვის ბრძოლას“. საიუბილეოდ მ.პავლიკის მიერ გამოიცა მისი ნაწარმოებების ბიბლიოგრაფია და საიუბილეო ალმანახი, რომელშიც მონაწილეობას იღებდნენ [[ლესია უკრაინაკა]], [[ივან კარპენკო-კარი]] და სხვები. ამავე წელს პეტერბურბის წიგნის გამოცემაში „ზნანიე“ და რუსულ ჟურნალებში დაიბეჭდა მისი მოთხრობების რუსული თარგმანები. შემდგომში ჟურნალმა „ჟიზნმა“ დაბეჭდა მისი მოთხრობები. გამოვიდა წიგნი, რომელშიც 20 მისი მოთხრობაა იყო მოთავსებული და გალიციაში გამოქვეყნდა პოეტის ახალი კრებულები და ფუნდამენტური გამოკვლევევი მრავალ ტომად.
| |||