ივან ფრანკო: განსხვავება გადახედვებს შორის
| [შეუმოწმებელი ვერსია] | [შეუმოწმებელი ვერსია] |
შიგთავსი ამოიშალა შიგთავსი დაემატა
No edit summary |
No edit summary |
||
ხაზი 1:
{{ვიკიფიცირება}}
{{ვიკიფიცირება}}'''ივან იაკოვლევის ძე ფრანკო''' (უკრაინულად: Іван Якович Франко (დ. [[27 მაისი|27 აგვისტო]], [[1856]], [[ნაგუევიჩი|სოფ. ნაგუევიჩი,]] [[დროგობიჩის მაზრა]], [[გალიცია]],გ.[[28 მაისი|28 მაისი,]] [[1916]], [[ლვოვი]], [[ავსტრია-უნგრეთის იმპერია]] (ახლა [[უკრაინა]]))- [[უკრაინელი]] [[მწერალი|მწერალი,]] [[პოეტი]], [[პუბლიცისტიკა|პუბლიცისტი]], საზოგადო მოღვაწე, [[ჟურნალისტი]], [[ბელეტრისტიკა|ბელეტრისტი,]] [[მეცნიერი]] და უკრაინელი ხალხის სოციალური და ნაციონალური ჩაგვრისაგან განთავისუფლებისათვის თავდადებული მებრძოლი.გარდა ამისა იყო მთარგმნელი,კერძოდ უკრაინულ ენაზე თარგმნა [[უილიამ შექსპირი|უილიამ შექსპირის]], [[ვიქტორ ჰიუგო|ვიქტორ ჰიუგოს]], [[ჯორჯ გორდონ ბაირონი|ბაირონის]], [[პედრო კალდერონი|პედრო კალდერონის]], [[დანტე ალიგიერი|დანტე ალიგიერის]], [[ადამ მიცკევიჩი|ადამ მიცკევიჩის]], [[იოჰან ვოლფგანგ ფონ გოეთე|იოჰან ვოლფგანგ ფონ გოეთეს]] და [[ფრიდრიხ შილერი|ფრიდრიხ შილერის]] ლიტერატურული ნაწარმოებები. „[[ვენის უნივერსიტეტი|ვენის უნივერსიტეტის]] ფილოსოფიის დოქტორის" სამეცნიერო ხარისხის ლაურიატი.▼
[[ფაილი:Іван Франко.jpg|მინი]]
▲
== ცხოვრება ==
Line 18 ⟶ 20:
[[1874|1874 წელს]] ლვოვის ჟურნარ -,,დრუგში“ დაიბეჭდა მისი პირველი ლექსები, [[1875|1875 წელს]] ,,დრუგის“ მუდმივი თანამშრომელი გახდა და აქ დაბეჭდა: მოთხრობა ,,პეტრიები და დოვბუშჩუკები“, [[ნიკოლოზ ჩერნიშევსკი|ნ. გ. ჩერნიშევსკის]] რომანი ,,რა ვაკეთოთ?“, ასევე [[ალექსანდრე პუშკინი|პუშკინის]] ლექსების თარგმანი და სხვა, ხოლო 1876 წელს ამავე ჟურნარში გამოიცა მისი ლექსების პირველი კრებული.
[[ფაილი:Франко Іван.jpg|მინი]]
[[1875|1875 წლის]] [[შემოდგომა|შემოდგომაზე]] სწავლა განაგრძო [[ლვოვის უნივერსიტეტი|ლვოვის უნივერსიტეტში]] [[ფილოსოფია|ფილოსოფიის]] ფაკულტეტზე. ფრანკო სწორედ ამ უნივერსიტეტის ჟურნალში აგზავნივდა საკუთარ ნაწარმოებებსს. სდუტენტობის პერიოდში შევიდა სტუდენტთა ,,[[აკადემიურ წრე|აკადემიურ წრეში]]<nowiki/>“ და ამავე დროს ის დაეწაფა რუსი მწერლების: [[ალექსანდრე პუშკინი|პუშკინის]], [[ლევ ტოლსტოი|ტოლსტოის]], [[ივანე ტურგენევი|ტურგენევის]], [[ნიკოლოზ ჩერნიშევსკი|ჩერნიშევსკის]], [[ალექსანდრე გერცენი|გერცენის]] და სხვათა ნაწარმოებებს. სწორედ [[ტარას შევჩენკო|ტარას შევჩენკოსა]] და [[რუსები|რუსი]] [[რევოლუცია|რევოლუციურ]]-[[დემოკრატია|დემოკრატიული]] [[ლიტერატურა|ლიტერატურის]] ზეგავლენით ჩამოყალიბდა მისი იდეურ-ესთეტიკური შეხედულებანი.
Line 27 ⟶ 29:
ივან ფრანკო გახდა ,,მუშათა კომიტეტის“ წევრი და ასევე პოლონურ ენაზე გამომალი გაზეთის ,,Praca“-ს ([[ქართული საბჭოთა ენციკლოპედია|ქართულად]]: ,,შრომა<nowiki>''</nowiki>) რედაქტორი. აქტიურად ჩაება პროპაგანდისტულ მოძრაობებში. ამავე წელს დაწერა ეკონომიკური სოციალიზმის მომცრო კატეხიზისი( ღვთისმეტყველების საწყისი, სასწავლოდ გამიზნული წიგნი, ქრისტიანული მოძღვრების გადმოცემა კითხვა - პასუხის სახით), რომელიც ლვოვის მუშებმა გამოსცეს კიდეც. [[1879]]-[[1880-იანები|1880 წლებში]] თვითგანვითარების წრეებში ასწავლიდა პოლიტიკურ ეკონომიას.
[[1878|1878 წელს]] მ. პავლიკთან ერთად ლვოვში დაიწყო ჟურნალ ,,გრომადსკიი დრუგის“ (ქართულად: ,,საზოგადოების მეგობარი“)გამოცემა, სადაც დაბეჭდა: ლექსები - ,,ამხანაგებს საპყრობილედან“, ნარკვევი - ,,პატრიოტული აღტკინება“, რომანი - ,,მახრჩობელა გველი“. მალევე პოლიციამ მოახდინა ჟურნალის კონფისკაცია, ამიტომ რედაქტორები იძულებულნი შეიქმნენ ჟურნალისთვის სახელი შეეცვალათ, ჟურნალს დაარქვეს ,,დზვინ“ ([[ქართული ენა|ქართულად]]:,,ზარი“). მის ფურცლებზე ფრანკომ დაბეჭდა ცნობილი საპროგრამო ლექსი ,,ქვისმტეხელი“ და მოთხრობა ,,ჩემი შეხვედრა ოლექსასთან“, სატირული ნაწარმოებები ,,ფიქრი ნაუმ ბეზომოვიჩზე“ და სტატია ,,ლიტერატურა, მისი დანიშნულება და უმნიშვნელოვანესი ნიშან თვისებები’’, რომელიც არსებითად მიმართული იყო ნაროფოვცეკების ნაციონალისტური შეხედულებებისა და მათი ორგანოს ,,პრავდას“ წინააღმდეგ. ჟურნალი აქტიურად აგრძელებდა რევოლუციურ პროპანგანდას, ამიტომ ჟურნალმა დროებით იარსება.
[[1880|1880 წელს]] ფრანკო გაემგზავრა [[კოლომინის მაზრა|კოლომინის მაზრაში]] თავის მეგობართან. გზაში დააპატიმრეს,რადგან ავსტრიის ხელისუფლებამ წამოიწყო სასამართლო პროცესი კოლომინში გლეხების წინააღმდეგ, რომლებსაც ბრალად დასდეს ხელისუფლების წინააღმდეგ გამოსვლები, ივან ფრანკო კი დაადანაშაულეს გლეხთა მოძრაობაში მონაწილეობაში, თუმცა დანაშაული ვერ დაუმტკიცეს და 3 თვეში [[პოლიცია|პოლიციის]] ესკორტით გაამზავრეს ნაგუევიჩიში, სადაც 1 კვირა ციებ-ცხელებით ავადმყოფობდა. ავადმყოფობის მიუხედავად ფრანკო ფეხით გაემგზავრა [[ბერეზოვოე (ჩუტოვოს რაიონი)|ბერეზოვოში]]. გზაში ავადმყოფი ფრანკო ,,შენიშნეს“ და ჟანდარმა კოლომინში ფეხით წაიყვანა პასპორტის შესამოწმებლად. ამ ამბის შემდეგ ფრანკომ კვლავ განაგრძო გაზეთ ,,Praca“-ს ([[ქართული ენა|ქართულად]]: ,,შრომა’’) თანამშრომლობა და დაიწყო წერა სოციალისტური პროგრამისა - ,,რა სურს გალიციის მუშათა საზოგადოებას?“. ამავე გაზეთში ფრანკომ დაბეჭდა თავისი ცნობილი ლექსი ,,ჰიმნი“(,,მარად რევოლუციონერი“).
Line 33 ⟶ 37:
სულ ცოტა ხანი მძიმე მატერიალური პირობების გამო ფრანკო იძულებული გახდა ლვოვიდან სოფელ ნაგუევიჩიში გადასხლებულიყო. [[1880|1880 წლის]] ბოლოს მოხერხდა ჟურნალ ,,სვიტის“ გამოცემა. მისი პირველი ნომერი გამოვიდა [[1881|1881 წლის]] [[10 იანვარი|10 იანვარს]], სადაც დაიწყო ფრანკოს რომანის ,,ბორისლავი იცინის“ ბეჭდვა. ამავე ჟურნალში თარგმნა და გამოაქვეყნა ა.ნეკრასოვის ,,თავადის ქალი ტრუბეცკაია“, პომიალიავსკის ,,ბურსას ნარკვევებიდან“ რამდენიმე თავი, სტატია მ.ე. სალტიკოვ-შჩედრინის პიპინის შემოქმედების შესახებ, თავისი ბოლო გამოკვლევა ტარას შევჩენკოს პროზაზე - ,,ტარას შევჩენკოს პოეზიის შეფასების საკითხისათვის“, თავისი სტატია ,,კათოლიკური პანსლავიზმი“, რომელიც მიმართული იყო რომის პაპის ბოროტი ჩანაფიქრის წიბააღმდეგ, მას სურდა რუსეთისგან მოეწყვიტა აღმოსავლეთ სლავები. ფრანკო კათოლიციზმს ,,სლავების დაუძინებელ მტერს“ უწოდებს.
ჟურნალი ,,სვიტი“ დაარსებიდან 2 წელში დაიხურა, ამიტომ ფრანკო იძულებული შეიქმნა, რადგან საკუთარი ბეჭდვითი ორგანო არ ჰქონდა, ეთანამშრომლა ჟურნალ ,,ზორიასთან“ და გაზეთ ,,დილოსთან“, რომლის რედაქციის შემადგენლობაში შევიდა.80-იანებში თანამშრომლობა დაიწყო მწერლისა და მხატვრის <nowiki/>[[კ. უსტიანოვიჩი|კ. უსტიანოვიჩის]] ლიბერალურ-სატირულ ჟურნალში ,,ზერკალო“.[[ფაილი:Ivan franko by trush.jpg|მინი|ალტ=|მარცხნივ]]<nowiki/>
[[1883|1883 წელს]] ფრანკომ დაასრულა და საკონკურსოდ გააგზავნა ჟურნალ „ზორიასთან“ თავისი რომანი ,,ზახარ ბერკუტი“. [[1885]]-[[1886]] წლებში ის ორგზის იყო კიევში საკუთარი ჟურნალის გამოცემასთან დაკავშირებით, თუმცა ჟურნალის გამოცემა ვერ მოხდა. კიევის ლიბერალებმა, რომლებიც გალიელი ნაციონალისტების თანამზრახველები იყვნენ, მატერიალური დახმარება ფრანკოს კი არს, „ზორიას“ გაუწიეს, [[1887|1887 წელს]] გამოსცა კრებული „მაღლობებიდან და დაბლობებიდან“; იმავე წელს აქტიურად დაიწყო მუშაობა პოლონურ პრესაში, სადაც სტატიებს ბეჭდავდა რუსულ, უკრაინულ, პოლონურ, დასავლეთევროპულ და სხვ. ლიტერატურაზე. გაზეთ „კურიერ ვარშავსკის“ გამოცხადებულ კონკურსზე მან წარადგინა პოლონურად დაწერი რომანი „ლელი და პოლელი“, გამოსცა ფილოსოფიური პოემა, „კაენის სიკვდილი“, მოთხრობების დიდი კრებული ([[1890]]) და მრავალი სხვა.
Line 86 ⟶ 87:
სიცოცხლის ბოლო ორი წელი იყო მისთვის ყველაზე საშინელი. მარტო დარჩა, მეუღლე საავადმყოფოში, ვაჟები ომში, ქალშვილი კი საზღვარ გარეთ.ოლგა ხორზუზინსკაია (1886-1916 წწ.), ხარკოვში ქალბატონის ინსტიტუტის კურსდამთავრებული და შემდეგ ორწლიანი სწავლების კურსები კიევში, მან რამდენიმე ენა იცოდა და 1941 წელს ფორტეპიანო ითამაშა
[[ფაილი:Іван Франко на Личаківському.jpg|მინი|ივან ფრანკოს საფლავი]]
[[1915|1915 წლიდან]] ივან ფრანკო ჰოსპიტალში მკურნალობდა. სიცოცხლის ბოლო თვეებს მოხუცების სახლში ატარებდა, მხოლოდ სიცოცხლის ბოლო დღეებში დაბრუნდა სახლში და 9 მარტ შეადგინა ანდერძი თავისი ხელნაწერი მემკვიდრეობა და ბიბლიოთეკა „ტ.გ. შევჩენკოს საზოგადოებას უანდერძა.
Line 103 ⟶ 104:
* პეტრო ფრანკო დაიბადა [[1890|1890 წლის]] [[21 ივნისი|21 ივნისს]] სოფ. ნაგუევიჩიში, უკრაინელი საჰაერო ძალების დამფუძნებელი, ვეტერანი, ინჟინერი-ქიმიკოსი, გარდაიცვალა 1941 წეკს
* ჰანა კლუჩკო დაიბადა [[1892|1892 წლის]] [[9 აგვისტო|9 აგვისტოს]], გარდაიცვალა [[1988|1988 წელს]] [[კანადა|კანადაში]].
== მემკვიდრეობა ==
* 1962 წელს დასავლეთის უკრაინის ქალაქ სტანისლავს გადაერქვა სახელი და პოეტის პატივსაცემად დაერქვა ივანო-ფრანკოვსკი
* 1970-იანი წლების ბოლოს ასტრონომმა ნიკოლას ჩერნიკმა ასტეროიდს უწოდა ფრანკო 2428 Kamenyar
* .ივან ფრანკო გამოსახულია ოთხი სხვადასხვა ტიპის უკრაინულ 20 [[გრივნა|გრივნის]] კუპიურაზე.
== ლიტერატურა ==
*
== რესურსები ინტერნეტში ==
| |||